مەملەكەتتىك توڭكەرىس ارەكەتى: قاڭتار وقيعاسى تۋرالى بايانداما ۇسىنىلدى
4- قاڭتاردا «قازجول» قوناق ۇيىندە ساياساتتانۋشى مارات شيبۋتوۆ «الماتى تراگەدياسى: ەكى جىلدان كەيىن» اتتى بايانداماسىن ۇسىندى. تۇساۋكەسەرگە بەلگىلى جۋرناليستەر مەن ساراپشىلار قاتىستى، دەپ حابارلايدى Kazinform.
بايانداما قازاقستاندا 2022-جىلعى قاڭتاردا بولعان نارازىلىقتار مەن مەملەكەتتىك توڭكەرىس ارەكەتتەرىنە ارنالعان. باياندامادا وقيعالاردىڭ حرونولوگياسى، نارازىلىقتاردىڭ سەبەپتەرى، مەملەكەتتىك توڭكەرىس ارەكەتىنىڭ ءوزى، وعان مەملەكەتتەردىڭ رەاكتسياسى، بولعان وقيعانىڭ سەبەپتەرى، جالپى ەل ءۇشىن سالدارى سيپاتتالعان. باياندامادا اۆتوردىڭ جەكە ۇستانىمى، سونداي-اق الماتى قالاسىندا بولعان جاپپاي تارتىپسىزدىكتەر، توناۋ مەن قاقتىعىستاردىڭ شيەلەنىسۋى باياندالادى. بايانداما ساياساتتانۋشىلارعا، الەۋمەتتانۋشىلارعا، كونفليكتولوگتارعا، تاريحشىلارعا، جۋرناليستەرگە ارنالعان.
اۆتور بولعان وقيعالاردىڭ ءتۇرلى سەبەبىنە ەرەكشە نازار اۋدارىپ، ءارقايسىسىنا قاتىستى دالەلدەر كەلتىردى. سونىمەن قاتار ول ىقتيمال بالامانىڭ سيپاتىن بەردى جانە مەملەكەتتىك توڭكەرىس ارەكەتىنىڭ ساتسىزدىككە ۇشىراۋ سەبەبىن ايتتى. سودان كەيىن ول قازاقستاننىڭ ساياسي ومىرىندەگى ول تۋدىرعان وزگەرىستەردى سيپاتتادى.
پرەزەنتاتسيا ساياساتتانۋشى ايتقان مىناداي تۇجىرىمدارمەن اياقتالدى:
قازاقستاندا بولعان وقيعا مەملەكەتتىلىككە قاۋىپ ءتوندىردى. ءىس جۇزىندە، ەگەر پرەزيدەنتتىڭ شەشىمدى قادامى بولماسا، ساياسي باسشىلىق، نەگىزىنەن ەلدىڭ ساياسي جۇيەسى وزگەرۋى مۇمكىن ەدى.
ەسكى ەليتانىڭ ءبىر بولىگى بيلىكتى باسىپ الۋعا تىرىسىپ، شەكتەن شىقتى - ولار جاپپاي زورلىق-زومبىلىقتى كەڭ اۋقىمدا قولداندى جانە ول قاراپايىم حالىققا دا اسەر ەتتى.
«بەيبىت نارازىلىقتار» جانە «حالىقتىق ريەۆوليۋتسيا» تۋرالى نۇسقالارعا سەنۋگە بولمايدى. بۇعان كوپتەگەن ماسەلە سايكەس كەلمەيدى جانە نارازىلىق اكسيالارىندا زورلىق-زومبىلىق بولماعان قازاقستاندىق ساياسي تاجىريبەگە سايكەس كەلمەيدى. مۇنىڭ ءبارى ولاردىڭ تەورەتيكتەرىنىڭ ويلاپ تاپقانى، سوندىقتان ول مەملەكەتتىك توڭكەرىستەردىڭ لوگيكاسىنا سايكەس كەلدى. قازاقستان ءوزىن ءۇشىنشى الەمگە سانالى تۇردە جاتقىزباعانىمەن، ەكونوميكالىق جانە ساياسي تۇرعىدان ءبىز ءدال وسى دەڭگەيدەمىز، ياعني مەملەكەتتىك توڭكەرىستەردەن ساقتاندىرىلماعان.
كريمينالمەن بىرىككەن قازاقستاندىق يسلاميستەر وتە قۋاتتى جانە ۇيىمداسقان كۇش كورسەتتى جانە بۇل قازاقستانداعى، ونىڭ ىشىندە ۇقك تاراپىنان سالافيزمگە نەمقۇرايلى قاراۋدىڭ كوپ جىلعى ساياساتىنىڭ ناتيجەسى.
قازاقستاننىڭ كۇشتىك ورگاندارىنىڭ باستى پروبلەماسى - ولار جوعارى تۇرعان باسشىلاردىڭ بۇيرىعىن كۇتە وتىرىپ، بەكىتىلگەن جوسپارلاردى ورىنداماۋى. بۇل كۇش قولدانۋ قورقىنىشىنىڭ جانە ونى قولدانۋ جاۋاپكەرشىلىگىنىڭ سالدارى.
پرەزيدەنتتىڭ ناقتى شەشىمدەرى بولماسا، مەملەكەتتىك توڭكەرىس مىندەتتى تۇردە بولاتىن ەدى. پوستكەڭەستىك ەلدەردىڭ تاريحىندا توڭكەرىس ءساتتى بولعان جانە قازىرگى پرەزيدەنت شۇعىل تۇردە جەر اۋدارىلۋعا ءماجبۇر بولعان 4 پرەتسەدەنت بار.
سانانىڭ ارحايزاتسياسى، پاتەرناليستىك ويلاۋ جانە كەدەيلىك الماتىدا باسقا وڭىرلەردەن كەلۋشىلەر تاراپىنان دا، الماتىلىقتاردىڭ وزدەرى اراسىندا دا جاپپاي توناۋعا اكەپ سوقتىردى.
الماتى قالاسىنىڭ ەكونوميكاسى ءبىرىنشى كەزەكتە جانە تۇتاستاي العاندا، ەلىمىز وراسان زور شىعىنعا ۇشىرادى. ءبىراق بولاشاقتا جاناما شىعىندار ەل مەن كومپانيالاردىڭ پوزيتسياسىن تومەندەتۋ ودان دا كوپ بولادى. شەتەلدىك ينۆەستورلار ءبىزدىڭ ەكونوميكامىزعا سالىنعان ينۆەستيتسيالاردى باعالاي باستاعاندا ءارقاشان سانامىزدا مەملەكەتتىك توڭكەرىس جاساي الادى.
قازاقستاندىق قوعام وراسان زور پسيحيكالىق جانە الەۋمەتتىك جاراقات الدى. بۇل كوپتەگەن ادام ءۇشىن جاعىمسىز سالدارعا اكەپ سوعادى، سونداي-اق جالپى ەلدەن ەميگراتسيانى ىنتالاندىرادى. سونداي-اق بۇل قوعامدى ءبولدى. ونىڭ ءبىر بولىگى توڭكەرىسكە قاتىستى نۇسقانى قابىلدامادى، ويتكەنى بۇل ولار ءۇشىن ودان دا ۇلكەن جاراقات.
قازاقستاندىق ساياسي مادەنيەتتە تۇبەگەيلى بەتبۇرىس بولدى-ساياسي ماقساتتار ءۇشىن اۋقىمدى زورلىق-زومبىلىققا كوشۋ كۇش كورسەتۋ پروبلەمالاردى شەشۋدىڭ ەڭ تۇبەگەيلى ءتيىمدى جانە ارزان ءتاسىلى ەكەنىن كورسەتتى.
پرەزيدەنتتىڭ جانە ونىڭ اينالاسىنداعىلاردىڭ ۇستانىمىنا قاراماستان، داعدارىس كەزىندە ەليتانىڭ ءبىر بولىگى جانە كۇشتىك قۇرىلىم باسشىلارى دەرەۋ شەشىم قابىلداي المادى. ولار وزدەرىنىڭ ادالدىعىن كورسەتۋ ءۇشىن كىنالىلەردى قۋدالاۋدا شەكتەن شىعىپ كەتتى.
قازاقستاننىڭ ساياسي جۇيەنى دەموكراتيالاندىرۋ جانە ليبەراليزاتسيالاۋ جولىمەن جۇرگەنى وتە ماڭىزدى. بۇل جالپى العاندا 2023-جىلدىڭ كوكتەمىندە ءماجىلىس پەن ءماسليحاتتارعا سايلاۋمەن اياقتالعان بيلىكتەگى ەليتانىڭ اۋقىمدى روتاتسياسى مەملەكەتتىك توڭكەرىستىڭ ىقتيمال جاڭا ارەكەتتەرىنىڭ الدىن الۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.
مارات شيبۋتوۆ ءوزىنىڭ بايانداماسى 2022-جىلعى مەملەكەتتىك توڭكەرىس ارەكەتىنە ارنالعان ءبىرقاتار تالدامالىق جۇمىستاردىڭ باستاماسى عانا بولاتىنىن اتاپ ءوتتى.
