مەملەكەت اتاۋى نە ءۇشىن وزگەرەدى؟

استانا. قازاقپارات -  الەمنىڭ 55 مەملەكەتى ەل اتاۋىن وزگەرتكەن ەكەن. ماسەلەن، مالايزييا - بۇرىنىراق مالايا، ساراۆاك، ساباح ەلى دەپ اتالدى. كوت-د يۆۋار - بەرەگ سلونوۆوي كوستي، شري-لانكا - سەيلون، ەفيوپيا - ابيسسينيا، تايلاند - سيام اتانعان، تاعىسىن تاعىلار.

флаг Казахстана Қазақстан госсимволы мемлекеттік рәміздер
Фото: Солтан Жексенбеков/ Kazinform

مەملەكەت قاي كەزدە اتاۋىن وزگەرتەدى؟! كوبىنەسە مەملەكەتتىڭ يدەولوگياسى اۋىسقاندا، مەملەكەت ىدىراعاندا نەمەسە باسقا مەملەكەتپەن قوسىلعاندا جانە باسقا دا سەبەبتەرمەن وزگەرۋى مۇمكىن. بىزگە قانداي قاجەتتىلىك تۋىپ تۇر؟ قاشان وزگەرەمىز؟ نە پايدا بەرەدى؟ ءتۇسىندىرىپ كورەيىك.

ەڭ اۋەلى، دۇنيەءجۇزى حالقى «ستان» جالعانعان ەلدەردى ارتتا قالعان ەل دەپ تانيدى دەگەندى ايتتىق. ءبىز مۇنىڭ مورالدىق سالدارىن عانا ەمەس، ەكونوميكالىق تا كەسىرىن تاتىپ وتىرمىز. اۋعانستان سەكىلدى تۇراقسىز دەپ ويلاعان شەت ەلدىكتەر ءبىزدىڭ جەرگە اياق باسپايدى. باسقاننىڭ وزىندە، ەكستريم ىزدەگەندەرى بولماسا...

مىنە، ءبىر عانا اتاۋ قانشا ميلليون تۋريستكە تۇساۋ بولىپ وتىر. ايتپاقشى، ينۆەستورلەرگە دە، ستان دەيتىن جالعاۋىمىز جالماۋىز سەكىلدى كورىنەدى.

وسى ارادا مىناداي ءبىر مىسال كەلتىرە كەتسەم. ءسىزدىڭ ازىق-تۇلىك دۇكەنىڭىز بار. «ناعاشىمنىڭ كەبەجەسى» دەگەن ەرەكشەلەۋ ەسىمى بولماسا، كوپ دۇڭگىرشىكتەن ايىرماسى جوق. ءبىر قىزىعى، كورشى دۇكەندەردىڭ ساۋداسى جاقسى جۇرەدى، ال ءسىزدىڭ پايداڭىز شىعىنىڭىزدى جاپپايدى. ول دۇڭگىرشىكتە بار تاۋار، ءسىزدىڭ دە سورەڭىزدە تۇر. ءبىراق ساۋدا جوق. نەگە؟! ماسەلە، ءبىر ءتۇرلى اتاۋدا. ساۋدامەن اينالىسقان بىلسە كەرەك. ماقتا داڭقىمەن بوز وتەر - دەگەن... مەملەكەتتىدە وسى مىسالعا سىيدىرۋعا بولادى. ينۆەستوردى ەلگە شاقىرعىسى كەلسە، تۋريزمنىڭ تۇساۋىن شەشەم دەسە، اككى ساياساتكەرلەر - ءبىرىنشى شارۋاسىن ەلدىڭ اتاۋىن وزگەرتۋدەن باستايدى.

ال، قازاق ەلى اتاۋىنا كەلەر بولساق. شەت ەلدىكتەرگە ۇناۋ ءۇشىن جاسالعان قادام ەمەس بۇل. ءارى، بۇل ۇسىنىس الدەبىرەۋلەر ايتقانداي، اياق استىنان شىققان جوق. ەڭ العاش پرەزيدەنتىمىز، 2012 - جىلى تاۋەلسىزدىك مەرەكەسىنە وراي جاسالعان جولداۋىندا «ءبىز، بولاشاقتا ەلىمىزدى قازاق مەملەكەتى دەپ اتايتىن بولامىز» - دەگەنى بار ەدى...

ءيا مەن جوق

نە كەرەك، جاڭالىق قوعامعا جەتكەن بەتىندە، قىزۋ تالقىلاۋعا كوشتى. پىكىر بىلدىرگەندەردىڭ ءبىر جاعى بۇل ۇسىنىستى قولدايتىنىن ايتسا، قارسى تاراپ، بۇل شارۋانى ورىنداۋعا - قىرۋار قارجى كەتەتىنىن ايتىپ كەجەگەسىن كەيىن تارتتى. ءبىر قىزىعى، الگى كەرتارتپالاردىڭ كوپشىلىگى الماتىنى الما-اتا قىلىپ وزگەرتۋگە كەلگەندە اقشا، شىعىن تۋرالى باس قاتىرماپ ەدى.

قارسى جاقتىڭ ارگۋمەنتتەرىنىڭ ءبىرى - «قازاق ەلى» دەگەن اتاۋعا وزگەلەردىڭءتىلى كەلمەي قيىنسىنادى-مىس... تاپ ءبىر وزگە مەملەكەتتەر اتاۋلارىن قويعاندا «وسىعان قازاقتاردىڭ ءتىلى كەلە مە؟»- دەپ باس قاتىرعان سەكىلدى... ەندى بىرەۋلەر ەلىمىزدەگى ۇلىستاردى ساناۋعا كوشىپتى... سونداعى ايتپاعى، قازاق ەلى - قازاقتىڭ ەلى دەگەندى بىلدىرەدى. ولاي بولسا، مۇنداي ۇستانىم وزگە ۇلتتاردىڭ شىمبايىنا باتپاي ما،-دەگەندى مەڭزەۋ.

تاعى ءبىر تاراپ، قازاق ەلى اتاۋىن الساق - ازاماتتارىمىزدى «قازاق ەلدىكتەر»، ال ورىسشاسىندا «كازاح ەلينسى» دەيمىز بە -دەپ كەلەمەجدەگەنى بار. ۇلتشىل-پاتريوتتار، ەشقاندايدا «كازاح ەلينسى» ەمەس، بارلىق جۇرت قازاق دەپ اتالادى،-دەيدى. مۇنان شوشۋدىڭ قاجەتى جوق. فرانسياعا بارساڭىز، مەيلى شەشەن بولىڭىز، ماقۇل ورىس بولىڭىز، ءسىزدى قازاقستاندىق دەمەيدى، قازاق دەپ تانيدى.

قازاقستاندىق دەمەكشى. كەشەگى كەڭەس وداعى كەزىندە دە، ەل اتىندا «ستان» جالعاۋى بولعان جوق. «قازاق سوۆەتتىك سوسياليستىك رەسپۋبليكاسى» دەپ اتالدى. 1991 - جىلى «سوۆەتتىك سوسياليستىك» اتاۋى تاريحتان وشكەندە «قازاق رەسپۋبليكاسى» بولىپ قالۋى كەرەك ەدى... ءبىراق، كەيبىر كەرتارتپا، جالتاق كوزدەر «ستان»-دى جالعاماساق، «اعا ۇلت» رەنجيدى، وزگە مايدا ۇلىستار قاپا بولادى دەگەنگە باسىپ «قازاقستان» اتاندىرىپ تىندى...

نە كەرەك، زامان قاتەلىكتى تۇزەۋگە مۇمكىندىك كوپ بەرە بەرمەيدى. ال قازىر، سول ۋاقىت كەلگەن سىندى. قورىتا ايتقاندا، حالىق  ءبىراۋىزدان قولداپ، «قازاق ەلى» مەن «قازاق رەسپۋبليكاسى» اتاۋىنىڭ ءبىرىن تاڭداۋى كەرەك دەپ ويلايمىز.

قانات بايلى

baq.kz

2014

سوڭعى جاڭالىقتار