مايمىل شەشەگى ەۋروپاعا جەتتى: قازاقستان مەن الەمدە قانداي ءىس-قيمىلدار جاسالدى

استانا. KAZINFORM - افريكاداعى m-pox (مايمىل شەشەگى) ىندەتى سالدارىنان دۇنيەجۇزىلىك دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمى (د د ۇ) الەم بويىنشا دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىنداعى توتەنشە جاعدايدى جاريالادى.

ءبىر اپتانىڭ ىشىندە ىندەتتى جۇقتىرۋدىڭ 2000 نان استام جاعدايى تىركەلىپ، ۆيرۋس كورشى ەلدەرگە تاراي باستادى. دۇنيەجۇزى ەلدەرى، سونىڭ ىشىندە قازاقستان مەن قىتاي ۆيرۋستىڭ الدىن الۋ جانە ونىڭ تارالۋىنا جول بەرمەۋ ءۇشىن ءتيىستى ءىس- شارالاردى كۇشەيتىپ جاتىر.

سەيسەنبى كۇنى افريكانىڭ اۋرۋلاردى باقىلاۋ جانە الدىن الۋ ورتالىقتارى كونگودا مايمىل شەشەگىنىڭ جۇقپالى شتامىنىڭ جىلدام تارالۋىنا بايلانىستى كونتينەنتتە دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىنداعى توتەنشە جاعداي جاريالادى. ۆيرۋس كورشى ەلدەرگە تاراي باستادى.

دۇنيەجۇزىلىك دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمىنىڭ باس ديرەكتورى تەدروس ادحانوم گەبرەيەسۋس الەم ەلدەرىن قاۋىپكە ەرەكشە نازار اۋدارۋعا جانە ينفەكسيانىڭ ودان ءارى تارالۋىنا جول بەرمەۋ ءۇشىن قاجەت شارالاردى قابىلداۋعا شاقىردى. قازىرگى كەزدەگى باستى ماقسات - افريكادا ۆيرۋستىڭ تارالۋىنا توسقاۋىل قويۋ جانە ونىڭ الەمنىڭ باسقا بولىكتەرىنە تارالۋىنا جول بەرمەۋ.

مايمىل شەشەگى قايدان شىقتى ؟

مايمىل شەشەگى ۆيرۋسىنان تۋىندايتىن بۇل اۋرۋ العاش رەت 1958 -جىلى دانيادا زەرتحانالىق مايمىلدار اراسىندا تابىلعان. ۆيرۋستىڭ ادامعا جۇعۋىنىڭ العاشقى جاعدايى 1970 -جىلى كونگو دەموكراتيالىق رەسپۋبليكاسىندا تىركەلگەن.

M-pox-تىڭ كلينيكالىق سيمپتومدارىنا توقتالساق، ادامنىڭ بەتىندە، قولىندا، اياعىندا جانە جىنىس مۇشەلەرىندە بورتپە پايدا بولادى. پاتسيەنتتەردىڭ كوپشىلىگى ەكى- ءتورت اپتا ىشىندە ساۋىعادى، ءبىراق اۋىر اسقىنۋلار بولۋى مۇمكىن. سونىڭ ىشىندە باكتەريالىق تەرى ينفەكتسيالارى، پنيەۆمونيا، ميدىڭ قابىنۋى (ەنتسەفاليت)، سەپسيس جانە ءتىپتى ءولىم جاعدايى بولۋى ىقتيمال. يممۋندىق جۇيەسى السىرەگەن ادامدار، بالالار مەن جۇكتى ايەلدەردىڭ ۆيرۋسقا توتەپ بەرۋى قيىندايدى.

نەگىزىنەن دەنەدە ۆيرۋس تۋدىرعان بورتپەلەرگە قول تيگىزۋ، وسى بورتپەلەرمەن لاستانعان كيىمدەردى، توسەك- ورىنداردى، سۇلگىلەردى جانە سول سياقتى زاتتاردى پايدالانۋ - اۋرۋدىڭ تارالۋىنا سەبەپ بولادى.

ىندەتتىڭ الەمدە تارالۋى قاۋپى

مايمىل شەشەگىنىڭ تارالۋى نەگىزىنەن ورتالىق جانە باتىس افريكامەن شەكتەلىپ كەلدى. ءبىراق 2022 -جىلدىڭ مامىرىندا ەۋروپا مەن سولتۇستىك امەريكادا دا تىركەلدى. 2023 -جىلى اۋرۋ وشاقتارى ازايعانىنا قاراماستان، ۆيرۋستىڭ تارالۋى جالعاسىپ كەلەدى. افريكانىڭ اۋرۋلاردى باقىلاۋ جانە الدىن الۋ ورتالىقتارىنىڭ مالىمەتتەرىنە قاراعاندا، وتكەن اپتادا عانا افريكادا مايمىل شەشەگىنىڭ 2000 نان استام جاڭا جاعدايى تىركەلدى.

افريكادان تىس جاڭا ءارى نەعۇرلىم جۇقپالى m-pox شتامىنىڭ ءبىرىنشى جاعدايى شۆەتسيادا تىركەلدى. ناۋقاس افريكاعا بارعان ساپارىنان كەيىن جۇقتىرعان، سەبەبى بۇل وڭىردە ىندەت ءورشىپ تۇرعان. شۆەد بيلىگى ناۋقاستىڭ قاجەت ەم-دوم العانىن جانە باقىلاۋدا تۇرعانىن راستادى. دۇنيەجۇزىلىك دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمى حالىقارالىق ساپارلاردى ەسكەرە وتىرىپ، ۆيرۋستىڭ افريكادان تىس جەردە ودان ءارى تارالۋ قاۋپى جوعارى ەكەنىن ەسكەرتتى.

دۇنيەجۇزىلىك دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمىنىڭ مالىمەتى بويىنشا، 2022 -جىلدىڭ قاڭتارىنان 2024 -جىلدىڭ ماۋسىمىنا دەيىن 116 ەلدە مايمىل شەشەگىنىڭ 99 مىڭنان استام راستالعان جاعدايى تىركەلىپ، 208 ادام قايتىس بولعان. وسى ۋاقىت ارالىعىنداعى اۋرۋ ەڭ كوپ تىركەلگەن ەلدەردىڭ ۇشتىگىنە ا ق ش، برازيليا جانە يسپانيا كىردى.

سوڭعى مالىمەتتەر m-pox ۆيرۋسىنىڭ بۇكىل الەمدە تارالۋى جالعاسىپ جاتقانىن كورسەتتى. 2024 -جىلدىڭ ماۋسىمىندا 934 جاڭا زەرتحانالىق راستالعان جاعداي جانە 4 ءولىم تىركەلدى. افريكادا – 567، امەريكادا – 175، ەۋروپادا – 100، باتىس تىنىق مۇحيت ايماعىندا - 81 جانە وڭتۇستىك شىعىس ازيادا 11 جاعداي انىقتالدى.

ق ر دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگى مەن الەمدەگى مامانداردىڭ ۇسىنىستارى

ق ر دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگى شەتەلگە شىعۋدى جوسپارلاپ وتىرعان ازاماتتارعا ءتيىستى نۇسقاۋلىق دايىندادى. مينيسترلىك اۋرۋ جۇقتىرعان ادامدارعا جانە ۆيرۋستى تاسىمالداۋى مۇمكىن ەگەۋقۇيرىقتار، تيىندەر جانە مايمىلدارعا جاقىنداماۋعا كەڭەس بەردى. سونداي- اق اڭدارعا كۇتىم جاسايتىن ورىنداردا قورعانىس قۇرالدارىن پايدالانۋ جانە گيگيەنالىق شارالاردى ساقتاۋ، ونىڭ ىشىندە قولدى ءجيى جۋىپ، دەزينفەكتسيالاۋ ماڭىزدى.

قازىرگى كەزدە قازاقستاندا m-pox اۋرۋى تىركەلگەن جوق. سونىمەن قاتار، ينفەكسيانىڭ تارالۋىن بولدىرماۋ ءۇشىن ەلدە كۇشەيتىلگەن پروفيلاكتيكالىق شارالار، ياعني مەملەكەتتىك شەكاراداعى سانيتارلىق باقىلاۋ جانە قاۋىپتى ايماقتاردان كەلەتىن جولاۋشىلارعا قاتىستى مونيتورينگ جۇرگىزۋ ەسكەرىلگەن.

قىتايدىڭ كەدەن ورگاندارى ۆيرۋستىڭ تارالۋىنا جول بەرمەۋ ءۇشىن شەكارالىق باقىلاۋدى كۇشەيتتى. مايمىل شەشەگى راستالعان ەلدەردە جانە وڭىرلەردە بولعان ادامدار اتالعان ىندەت بەلگىلەرى انىقتالعان جاعدايدا، مىندەتتى تۇردە حابارلاۋى ءتيىس.

بۇل رەتتە، ىندەت جۇقتىرعان ادامدار وتىرعان كولىكتەر مەن ولار تاسىمالداعان جۇك سانيتارلىق وڭدەۋدەن ءوتۋى ءتيىس. سوندىقتان 15-تامىزدا كۇشىنە ەنگەن ءىس- شارالار التى اي بويى جالعاسادى.

ەۋروپادا ۆيرۋس جۇقتىرعان ناۋقاستاردىڭ سىرتتان كەلۋى سالدارىنان اۋرۋ تارالىپ كەتۋى مۇمكىن دەپ سانايدى. دەگەنمەن، ەۋروپانىڭ اۋرۋلاردىڭ الدىن الۋ جانە باقىلاۋ ورتالىعى ناۋقاستار تەز انىقتالىپ، ەم- دوم قابىلداسا، وندا ىندەتتىڭ تارالۋ قاۋپى بولمايتىنىن مالىمدەدى.

دۇنيەجۇزىلىك دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمى جانە باسقا دا حالىقارالىق ۇيىمدار ينفەكسيانىڭ ودان ءارى تارالۋىن بولدىرماۋ باعىتىندا بەلسەندى جۇمىس اتقارىپ جاتىر. اتاپ ايتقاندا، بالالار، جۇكتى ايەلدەر جانە يممۋندىق جۇيەسى السىرەگەن ادامدارعا، ياعني ەڭ وسال توپتاردى قورعاۋعا باسا نازار اۋدارىپ وتىر.

اۆتور

رۋسلان عابباسوۆ