ماحامبەت وتەمىس ۇلى ولەڭدەرى
اقىننىڭ «ارعىماققا وق ءتيدى»، «ەرەۋلى اتقا ەر سالماي»، «ەرلەردىڭ ءىسى بىتەر مە؟»، «كۇن قايدا؟» «مىنكەن ەر»، «ماحامبەتتىڭ بايماعامبەت سۇلتانعا ايتقانى»، «مەن ەدىم»، «قىزعىش قۇس»، «تولعاۋ»، «تارلانىم» سەكىلدى تۋىندىلارى بەرىلدى.
ارعىماققا وق ءتيدى
ارعىماققا وق ءتيدى
قىل مىقىننىڭ تۇبىنەن.
ەر جىگىتكە وق ءتيدى
اۋىز ومىرتقانىڭ تۇبىنەن.
جانتايىپ جاتىپ كوپ ءىشتىم
جازدىقتىڭ شالشىق كولىنەن.
قايتەيىن ەندى، دۇنيە-اي!
جاعدايسىز كەتىپ بارامىن
قاسىمدا كومەكتىڭ كەمىنەن.
مەن اق سۇڭقاردان تۋعان قۋدايمىن،
ءبىر سۇڭقارعا جۇبايمىن
ساۋىرىما قامشى تيگەندە،
شاپپاي نە عىپ شىدايمىن
ءتۇبىن قازعان مەن بايتەرەك،
تولقۋمەنەن قۇلايمىن.
ەرەۋلى اتقا ەر سالماي
ەرەۋلى اتقا ەر سالماي،
ەگەۋلى نايزا قولعا الماي،
ەڭكۋ-ەڭكۋ جەر شالماي،
قوڭىر سالقىن توسكە الماي،
تەبىنگى تەرگە شىرىمەي،
تەرلىگى مايداي ەرىمەي،
التى مالتا اس بولماي،
وزىڭنەن تۋعان جاس بالا
ساقالى شىعىپ جات بولماي،
ات ۇستىندە كۇن كورمەي،
اشارشىلىق، شول كورمەي،
وزەگى تالىپ ەت جەمەي،
ەر توسەكتەن بەزىنبەي،
ۇلى تۇسكە ۇرىنباي،
ءتۇن قاتىپ ءجۇرىپ، ءتۇس قاشپاي،
تەبىنگى تەرىس تاعىنباي،
تەمىر قازىق جاستانباي،
قۋ تولاعاي باستانباي
ەرلەردىڭ ءىسى بىتەر مە؟
ەرلەردىڭ ءىسى بىتەر مە؟
بەركىنىپ ساداق اسىنباي،
بىرتىندەپ جاۋدى قاشىرماي،
بىلتەلىگە دوپ سالماي،
قورامساققا قول سالماي،
قوزى جاۋرىن وق الماي،
اتقان وعى جوعالماي،
بالداعى التىن قۇرىش بولات،
بالداعىنان قانعا بويالماي،
قاسارىسقان جاۋىنا
قاندى كوبىك جۇتقىزباي،
حالىققا تەنتەك اتانباي،
ەرلەردىڭ ءىسى بىتەر مە؟
كۇن قايدا؟
اينالايىن اق جايىق،
ات سالماي وتەر كۇن قايدا؟
ەڭسەسى بيىك بوز وردا،
ەڭكەيمەي كىرەر كۇن قايدا؟
قارا بۇلاننىڭ تەرىسىن
ەتىك قىلار كۇن قايدا؟
كودىرەدەن باۋ تاعىپ،
ساۋىت كيەر كۇن قايدا؟
كۇمبىر - كۇمبىر كىسىنەتىپ،
كۇرەڭدى مىنەر كۇن قايدا؟
تولعامالى اق مىلتىق،
تولعاپ ۇستار كۇن قايدا؟
التى قۇلاش اق نايزا،
ۇسىنىپ شانشار كۇن قايدا؟
ساداق تولعان ساي كەز وق،
ماساعىنان وتكىزىپ،
باسىن قولعا جەتكىزىپ،
سوزىپ تارتار كۇن قايدا؟
كەرت بۇعىداي بيلەردەن
اقىل سۇرار كۇن قايدا؟
ءبىزدى تاپقان انانىڭ،
اسىراعان اتانىڭ،
ريزالىقپەن جايلاسىپ،
قولىن الار كۇن قايدا؟
ەدىلدىڭ بويىن ەن جايلاپ،
شالعىنعا بيە ءبىز بايلاپ،
ورنىقتى قارا سابادان
بوزبالامەن كۇلىپ-ويناپ،
قىمىز ىشەر كۇن قايدا؟
مىنكەن ەر
مىنكەن دە مىنكەن، مىنكەن ەر،
بۇل سىقىلدى نەتكەن ەر؟
كولدەنەڭ جاتقان جايىقتان
قۇرالايدىڭ كۇنىندە
ەركەك قويداي ءبولىنىپ،
قىرقارلانىپ وتكەن ەر.
كۇنشىعىستىڭ استىندا،
كۇنباتىستىڭ تۇسىندا
قارىنداسىم بار - دى دەپ،
قابىرعاسىن سوكسە دە،
قانىن سۋداي توكسە دە،
قايىسپاس قارا نار - دى دەپ،
ماڭدايىنان كۇن ءوتىپ،
جاۋىرىنىنان جەل ءوتىپ،
كۇن استىمەن جەتكەن ەر.
ايتىپ - ايتپاي نەمەنە؟
يساتايدى ءولتىرىپ،
سەركەسىنەن ايرىلىپ،
سەرگەلدەڭ بولعان ءبىزدىڭ ەل.
ماحامبەتتىڭ بايماعامبەت سۇلتانعا ايتقانى
І
الاي ما، سۇلتان الاي ما!
استىما مىنگەن ارعىماق
اياڭداپ ءتۇسىپ ماراي ما؟
ارعىماق دەيتىن جىعىلار،
نايزا بويى جار كەلسە،
جابىدايىن جالتاڭداپ،
تۇسەر جەرىن قاراي ما؟
ارعىماق اتقا ايداي تاعا قاقتىرسا،
كىلەگەي قاتقان ەدىلدىڭ
كوكشە مۇزىنان تايار ما؟!
اتا ۇلىنىڭ بالاسى
اسىل ەرگە مالىڭ بەر،
مالىڭ بەر دە باسىن قوس،
باسىڭا تارلىق تۇسكەندە
ارداقتاعان ءادىل جانىن ايار ما؟
ІІ
ءبىز ءبىر ەنەدەن ءبىر ەدىك،
ءبىر ەنەدەن ەكى ەدىك،
ەكەۋىمىز جۇرگەندە،
ءبىر - بىرىمىزگە ەس ەدىك.
ءبىر ەنەدەن ءۇش ەدىك،
ۇشەۋىمىز جۇرگەندە،
تولىپ جاتقان كۇش ەدىك.
ءبىر ەنەدەن بەس ەدىك،
بەسەۋىمىز جۇرگەندە،
الاشقا بولمان دەۋشى ەدىك.
وتەمىستەن تۋعان ون ەدىك،
ونىمىز اتقا مىنگەندە،
جەر قايىسقان قول ەدىك
ІІІ
ەدىلدى كورىپ ەمسەگەن،
جايىقتى كورىپ جەمسەگەن.
تاۋداعى تارلان شۇبار ءبىز ەدىك.
يساتايدىڭ بارىندا،
قارا قازان، سارى بالا
قامى ءۇشىن قىلىش سەرمەدىك.
شابىتىمىز كەلگەندە،
ەرەگىسكەن دۇشپاندى
شەتىنەن سۇيرەپ جەپ ەدىك.
باستا داۋرەن تۇرعاندا،
بىزدەر - داعى، بايەكە،
وزا كوشىپ، كەڭ جايلاپ،
ەركىمەن ەركىن جاتقان ەر ەدىك.
ІҮ
ەدىل ءۇشىن ەگەستىك،
تەپتەر ءۇشىن تەبىستىك.
جايىق ءۇشىن جانداستىق،
قيعاش ءۇشىن قىرىلدىق،
تەڭدىكتى، مالدى بەرمەدىك،
تەڭدىكسىز مالعا كونبەدىك.
حاننىڭ كىرگەن اق وردا،
بۇزۋىن ويلاپ كەڭەستىك.
الامانعا جەل بەرىپ،
اسا جۇرتتى مەڭگەردىك.
قارا قازاق بالاسىن
حان ۇلىنا تەڭگەردىك.
وزدەرىڭدەي حانداردى
قابىرعاسىن سوگىلتىپ،
قابىرعادان اققان قان
ات باۋرىنا توگىلتىپ،
ءادىل جاننان تۇڭىلتىپ،
ات كوتىنە وڭگەردىك.
Ү
كەشەگى يساتايدىڭ بارىندا،
الاقانداي نارىندى
باستاۋشى ەدىم قۇلاشتاي.
جابىر بەرىپ جالا ەتسەڭ،
بىلعانعان باسىم لاسقا - اي.
مەن ءبىر شارعا ۇستانعان
قارا بالتا ەدىم،
شابۋىن تاپپاي كەتىلدىم،
قايراسا تاعى جەتىلدىم.
كورمەس، كەلمەس دەپ ەدىم،
ءوز ەركىممەن بەتىمدى - اي.
ەسىگىڭنىڭ الدىنا
ۇرماي، سوقپاي كەلتىرگەن،
(ارمانىڭ بار ما قۇدايعا)
مىناۋ ماحامبەت سىندى «جەتىمدى - اي»!
ҮІ
حاننان كەگىم الا الماي،
ارقانىڭ الپىس ەكى سالاسىنا بارعاندا،
ايداهارداي اربادىڭ،
اربادىڭ دا قالمادىڭ.
قايرات قىلار ەر ءبىز بولساق.
زامانىمدا بولعان «سۇلتانىم»
ءبىزدى ءجىپسىز بايلادىڭ.
VII
ەدىل مەن جايىق جەر ەدى - اۋ،
مەكەن ەتكەن شارۋاعا،
جاعاسى قورعان جاي ەدى - اۋ.
جاي - قونىستان ايرىلىپ،
ءبىز ءبىر قاڭعىپ جۇرگەن قاراشى.
قايتا - قايتا ىزدەتىپ،
مەندە قانداي اۋىر اقىڭ بار ەدى-اۋ؟!
VIII
مەن اق سۇڭقار قۇستىڭ سويى ەدىم،
شامىرقانسام تاعى كەتەرمىن،
كەتپەي دە نەشىك ەتەرمىن؟
بۇل بارعاننان بارارمىن،
قيادان ورىن الارمىن،
ءوتىنىپ الىپ وت جاقپان،
دۇشپانعا قىلىش ۇرارمىن.
جازعا ءبىر اي قالعاندا،
الا ساپىران بولعاندا ،
بولىنە كوشكەن ەلىڭدى
بورىككەن قويداي قىلارمىن.
جارىلا كوشكەن ەلىڭدى،
جارالى قويداي قىلارمىن.
مەن كەتكەنمەن تەك كەتپەن،
سىزدەن ارتىق تابارمىن.
اشۋىما كوپ تيسەڭ،
وزەكتى جانعا ءبىر ءولىم،
ورداڭدى تالقان عىپ شابارمىن.
IX
بەركىنىپ ساداق اسىنعان،
بىرىندەپ جاۋىن قاشىرعان.
قۇيقىلجىعان قۇلا جيرەن ات مىنگەن،
قۇيرىق، جالىن شارت تۇيگەن،
مەن كەسەكتى ەردىڭ سويىمىن،
كەسكىلەسپەي ءبىر باسىلمان.
الدىڭا كەلىپ تۇرمىن دەپ،
ار - نامىسىم قاشىرمان.
سۇيەگىم تۇتام قالعانشا،
تارتىلماي سويلەر اسىلمىن.
ەي، تاقسىر - اۋ، ەي، تاقسىر،
بويىڭ جەتپەس بيىكپىن،
بۇلتقا جەتپەي شارت سىنبان!
ايتا كەلگەن ءسوزىم بار،
نە قىلساڭ دا جاسىرمان.
شامدانسام جىعار اساۋمىن،
شامىرقانسام سىنار بولاتپىن،
كار قىلار دەپ، «تاقسىر - اۋ!»
اياعىڭا باس ۇرمان.
بايەكە «سۇلتان»، اق سۇيەك،
قىلارىڭ بولسا قىلىپ قال،
كۇندەردىڭ كۇنى بولعاندا،
باس كەسەرمىن، جاسىرمان!
X
ەي، تاقسىر-اۋ، ەي، تاقسىر!
بوز وردانى تىكتىم دەپ،
بوز اعاشتى جىقتىم دەپ،
«حانىم، حانىم» دەگەنگە.
كوتەرە بەرمە بۇتىڭدى،
كوپتىرە بەرمە ۇرتىڭدى،
كۇندەردىڭ كۇنى بولعاندا،
وزىڭنەن مىقتى جولىقسا،
تۋ سىرتىڭنان جارماي الار ءوتىڭدى.
تاۋەكەل تاققا بەل بايلاپ،
قيمالى نايزا وڭگەرىپ،
بوز بالاعا جەل بەرىپ،
اتقا ءمىنىپ شىققاندا،
زۇلىم تورە، سەنىڭ دە،
كورەر ەدىم ك...
XI
مەن، مەن ەدىم، مەن ەدىم،
مەن نارىندا جۇرگەندە
ەڭىرەپ جۇرگەن ەر ەدىم.
يساتايدىڭ بارىندا
ەكى تارلان ءبورى ەدىم،
قاي قازاقتان كەم ەدىم؟
ءبىر قازاقپەن تەڭ ەدىم.
وزدەرىڭدەي حانداردىڭ،
قارنى جۋان بيلەردىڭ ،
اتانداي داۋسىن اقىرتىپ،
لاۋازىمىن كوپكە شاقىرتىپ،
باسىن كەسسەم دەپ ەدىم.
ەدىلدىڭ بويى ەن توعاي،
ەل قوندىرسام دەپ ەدىم.
جاعالاي جاتقان سول ەلگە
مال تولتىرسام دەپ ەدىم.
ەڭسەسى بيىك اق وردا،
ەرىكسىز كىرسەم دەپ ەدىم.
كەرەگەسىن قيراتىپ،
وتىن ەتسەم دەپ ەدىم.
تۋىرلىعىن كەسكىلەپ،
توقىم ەتسەم دەپ ەدىم.
تاقتا وتىرعان حانداردىڭ
توردە وتىرعان حانىمىن
قاتىن ەتسەم دەپ ەدىم.
الديلەگەن بالاسىن
جەتىم ەتسەم دەپ ەدىم.
حان سىرقاتى - سارى بال،
سۇراۋسىز ىشسەم دەپ ەدىم.
حاننىڭ كيگەن كىرەۋكە
ۇستىمە كيسەم دەپ ەدىم.
قانىقەيدەي كورىكتىڭدى
قالىڭسىز قۇشسام دەپ ەدىم.
تىنىكەيدەي تەكتىڭدى
يتەلگى كوزىڭ توڭكەرىپ،
كۇشىكتەي داۋسىن قىڭسىتىپ،
اش كۇزەندەي بەلىن بۇگىلتىپ،
ءادىل جاننان ءتۇڭىلتىپ،
ات كوتىنە ءۇڭىلتىپ،
ارتىنا سالسام دەپ ەدىم.
تىلەكتى ءتاڭىر بەرمەدى،
وزدەرىڭدەي حانداردى
وسىلاي ءبىر قىلسام دەپ ەدىم.
مەن ەدىم
بوز اعاشتان بيىك مەن ەدىم،
بۇلتقا جەتپەي شارت سىنبان.
ەل قۇتقارار ەر ەدىم، -
جانداسپاي اقىرى ءبىر تىنبان.
توماعالى سۇڭقار مەن ەدىم، -
تولعامالى نايزامەن،
تولىقسىپ جاۋعا شاپقاندا،
ءبىر وزعانمىن جۇرتىمنان.
ەر دۇشپانى كوپ بولار،
قاتىن دۇشپان، جىگىتتەر،
نە دەمەس دەيسىڭ سىرتىمنان.
مەن تاۋدا ويناعان قارت مارال
حات وقيدى مولدالار
قالاممەن تارتقان سيادان.
ەكى كىسى تەڭ بارسا،
وڭدى تورە بەرەدى
اقىلعا جەتىپ ءبي ادام.
مەن تاۋدا ويناعان قارت مارال،
تابانىم تاسقا تيەر دەپ،
ساقسىنىپ شىققان قيادان.
قايىڭنىڭ باسىن جەل سوقسا،
قارشىعا قۇس قايعىرار،
بالاپانىم سۋعا كەتەر دەپ،
مامىعىن توككەن ۇيادان.
ول - داعى بىزدەي بولعان سورلى ەكەن!
قىزعىش قۇس
اۋ، قىزعىش قۇس، قىزعىش قۇس،
قاناتىڭ قاتتى، موينىڭ بوس.
يساتايدان ايرىلىپ،
جالعىزدىقپەن بولدىم دوس.
اۋ، قىزعىش قۇس، قىزعىش قۇس!
ەل قورعانى مەن ەدىم.
مەن دە ايرىلدىم ەلىمنەن؛
كول قورعانى سەن ەدىڭ،
سەن دە ايرىلدىڭ كولىڭنەن.
اسپاندا ۇشقان قىزعىش قۇس!
سەنى كولدەن ايىرعان -
لاشىن قۇستىڭ تەپكىنى.
مەنى ەلدەن ايىرعان -
حان جاڭگىردىڭ ەكپىنى.
ايتىپ - ايتپاي نەمەنە،
قۇسارلىقپەن ءوتتى عوي،
ماحامبەتتىڭ كوپ كۇنى!
تولعاۋ
ەمەننىڭ ءتۇبى سارى بال،
ەرىسكەن كوڭىل ءبارى بال.
جوعارىدان تومەن توگەيىن
كەرەگىڭدى تەرىپ ال.
قاسىما ەرگەن جولداستار،
انتىڭدى بۇزىپ ايرىلما،
زەيىنىڭدى بەرمەن سال.
جاپانعا بىتكەن جاسىلدى - اۋ،
مومىنداردىڭ باسى ساۋ،
جاماندى بايقاي قاراساڭ،
كۇندەردىڭ كۇنى بولعاندا
ءوز باسىنا ءوزى جاۋ.
ارعىماق جاقسى ات ءمىنىپ،
جەكە شىعىپ ەلىمنەن،
تولىقسىپ تولعاۋ تولعاماس،
شتەگى قىزعىن باسىلدى - اۋ.
جاپانعا بىتكەن بايتەرەك،
جاپىراعىن بايقاساڭ.
جايقالعانى جەلدەن - دى،
تۇبىندەگى بالاۋساسى بەلدەن - دى.
حان، تورەنىڭ كەشىگىپ،
كىدىرمەگى الدەن - دى،
كەشىپ وتكەن سايدان - دى،
شىعىندى بولماق بايدان - دى،
اق كيىكتىڭ ورعىتىپ،
جۇگىرمەگى مايدان - دى،
باتىر بولماق ويدان - دى،
ايقايلاسىپ جاۋعا تي،
ءتاڭىرىم بىلەر، جىگىتتەر،
اجالىمىز قايدان - دى.
تارلانىم
تاۋدان مۇنارتىپ ۇشقان تارلانىم،
ساعان ۇسىنسام قولىم جەتەر مە،
ارىزىم ايتسام وتەر مە؟
ارىستانىم، كوپ بولدى-اۋ
ساعان دا مەنىڭ ارمانىم!
كەرميىعىم، كەربەزىم!
كەرىسكىدەي شاندوزىم.
قۇلانداي اششى داۋىستىم!
قۇلجاداي ايبار ءمۇيىزدىم!
قىرمىزىداي اجارلىم!
حيۋاداي بازارلىم!
تەڭىزدەي تەرەڭ اقىلدىم!
تەبىرەنبەس اۋىر مىنەزدىم!
ساداعىڭا سارى جەبەنى سالدىرعان،
ساداعىنىڭ كىرىسىن
سارى التىنعا مالدىرعان.
تەرەڭنەن كوزىن ويدىرعان،
سۇر جەبەلى وعىنا
تاۋىقتىڭ ءجۇنىن قويدىرعان.
ماڭدايىن سارى سۋسار بورىك باسقان،
جاۋىرىنىنا كۇشىگەن ءجۇندى وق شانىشقان.
ايقايلاسا بەلدىك بايلاعان،
استانا جۇرتىن اينالعان،
استىنا تۇرمان بولسام دەپ،
جۇرتىنا قۇربان بولسام دەپ،
ادىرناسىن الا وگىزدەي موڭرەتكەن؛
اتقان وعى ەدىل - جايىق تەڭ وتكەن:
اتقانىن قارداي بوراتقان،
كوك شىبىعىن قاندى اۋىزداي جالاتقان،
ارىستان ەدى - اۋ يساتاي!
بۇل ءفانيدىڭ جۇزىندە
ارىستان ودان كىم وتكەن؟!
ارعىماقتان تۋعان قازان ات
ارعىماقتان تۋعان قازان ات،
شابۋىل سالسا نانعىسىز.
قازان اتتان تۋعان قاز مويىن،
كۇنىنە كوز كورىنىم جەر شالعىسىز.
ايىردان تۋعان جامپوز بار،
نارعا جۇگىن سالعىسىز.
ارۋانادان تۋعان مايا بار،
اسىلىن ايۋان دەسەڭ نانعىسىز.
جاماننان تۋعان جاقسى بار،
اتاسىن ايتسا نانعىسىز.
جاقسىدان تۋعان جامان بار،
كۇندەردىڭ كۇنى بولعاندا،
جارامدى ءبىر تەرىگە العىسىز.
تايماننىڭ ۇلى يساتاي
اعايىننىڭ باسى ەدى،
التىن ەردىڭ قاسى ەدى؛
يساتايدى ءولتىرىپ،
قىرسىق تا شالعان ءبىزدىڭ ەل!
