«ۇلى وتان سوعىسى» ما، «ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىس» پا؟

استانا. KAZINFORM - ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىس الەمنىڭ 61 ەلىن قامتىعان. بۇل سوعىس - الەم ەلدەرى ءۇشىن ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىس. كورشىلەس وزبەكستان تاۋەلسىزدىك العان ساتتەن-اق وقۋلىقتا، قۇجاتتا «ەكىنشى دۇنيەجۇلىك سوعىس» دەپ جازادى. ول ەلدە «ۇلى وتان سوعىسى» دەگەن تىركەستى قولداناتىندار وتە از. Bugin.kz ءتىلشىسى تالايدىڭ تاعدىرىن تالكەككە سالعان سوعىس تۋرالى اقپارات بەرەدى.

«ازاتتىق» راديوسىنىڭ جازۋىنشا، مايدانعا قازاقستان حالقىنىڭ التىدان ءبىر بولىگى نەمەسە 1,3 ميلليون ادام اتتانعان. ونىڭ 410 مىڭى مايداننان ورالماعان. مايدانعا اتتانعانداردان بولەك تىل جۇمىسىنا الىنعاندار دا جەتىپ ارتىلادى. سوعىستا نەمىستەر 12 پايىز ادامىن اسكەرگە جۇمىلدىرسا، قازاقستان حالقىنىڭ 24 پايىزى جۇمىلدىرىلعان.

بىزدە ۇلى وتان سوعىسىن ەكىنشى دۇنيەجۇلىك سوعىستىڭ قۇرامداس بولىگى رەتىندە وقىتادى. ەكى سوعىس بولەك پە؟

وسى ەكى اتاۋدىڭ قولدانىسىنا قاتىستى تاريحشىلاردىڭ كوزقاراسىن سۇرادىق.

نۇرقوجا باۋىرجان ۇلى، تاريحشى: بىزدە دە «ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىس» دەپ وقىتقان دۇرىس

«ۇلى وتان سوعىسى» دەگەن تىركەستەن قازىر كوبى باس تارتىپ جاتىر. مەن دە قولدايمىن. «ۇلى وتان سوعىسى» كەڭەس وداعىنىڭ كەزىندە بولعان نارسە. قازىرگى تاڭدا ول كەرەك ەمەس. مەكتەپتەن باستاپ ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىس 1939 -جىلدان باستالعان، ال ۇلى وتان سوعىسى 1941 -جىلى باستالعان دەپ ۇيرەتەدى. نەگىزى بۇل - الەم بويىنشا بولعان ۇرىس جانە ول تەك كەڭەس وداعىنا قاتىستى ەمەس. وعان بۇكىل الەم قاتىسقان. باسقا ەلدەردەگىدەي بىزدە دە «ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىس» دەپ وقىتقان دۇرىس.

ءومىر شىنىبەك ۇلى، تاريحشى: بۇل سۇراقتان سەسكەنەدى

مەن بۇل تۋرالى بىرنەشە رەت جازدىم. وسىدان 15 جىل بۇرىن: «2025 -جىلى ۇلى وتان سوعىسى دەگەن ءسوز قولدانىستان ءتۇسىپ قالادى»، - دەپ بولجاعام. ءبىزدىڭ ۇلى وتان سوعىسى دەپ جۇرگەنىمىز كەڭەس- نەمىس سوعىسى عوي. 1939-1945 -جىلدارداعى ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىستىڭ قۇرامداس بولىگى. ءبىز «قازاقستان تاريحى» وقۋلىقتارىندا «ۇلى وتان سوعىسى» دەمەي، «ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىس» دەپ جازۋىمىز كەرەك. وسى نارسەنى وقۋلىق جازاتىن عالىمدارىمىز ەسكەرسە…

بۇل سۇراقتى تاريح عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، ىشكى ساياسات ءبولىمىنىڭ باسشىلارىنا قويساڭىز، ولار سەسكەنەدى.

پارتيزان نەمەسە پولك بالالارىن ەسەپتەمەگەندە، ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىسقا شاقىرىلعان كەڭەس ازاماتتارىنىڭ ەڭ جاسى 1925 -جىلى تۋعاندار ەدى. سولاردىڭ ءوزى 1932-33 -جىلدارداعى اشارشىلىقتا ەستيار بولىپ قالعان بالالار... نەلىكتەن 1932-33 -جىلى اشتىقتان شىبىنداي قىرىلعان قازاقتاردىڭ ءبىرازى كەڭەس وكىمەتىنە كەك ساقتاماي، 1941 -جىلى مايدانعا وزدەرى سۇرانىپ اتتاندى؟ وسى سۇراق مەنى كوپتەن مازالايتىن. سونىڭ جاۋابىن وسىدان ءبىراز جىل بۇرىن تاپتىم.

اسىلبايەۆ احمەت (1906-1943 ج. ج. ) دەگەن اتامىزدىڭ جەسىرى كۇلباران اپامىزدان ەستىدىم.

احمەت اتامىز 1934-42 ج. ج. «وڭتۇستىك» كولحوزىنىڭ باسقارما ءتوراعاسى قىزمەتىن اتقارعان. سوعىس باستالعاندا اۋىلداس جىگىتتەردى مايدانعا بىرىنەن سوڭ ءبىرىن اكەتىپ جاتقاندا، «اۋىلداستاردان قالعانىم ۇيات»- دەپ ەز ەركىمەن سۇرانىپ اتتانىپ، سوندا قازا تاپقان. كوشپەندى كەزەڭدە (1928 -جىلعا دەيىن) قازاقتىڭ «كونتورى» قورجىندا بولعان عوي. تۋعان جىلدى شامالاپ جازا سالعان. ايتايىن دەگەنىم قازاقتار ءۇشىن سول سوعىس «وتان سوعىسى» بولعان جوق. وگەي شەشە سەكىلدى بولعان وتاندى قورعاۋ ءۇشىن ەمەس، قاتارلاستاردان قالعانىم ۇيات دەپ نامىس ءۇشىن بارعان بولسا كەرەك.

P. S فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور سەيدوللا سادىقوۆ وزبەكستاندا ديسسەرتاتسيا قورعايدى. سوندا وزبەكستاندىق عالىمدار ديسسەرتاتسياداعى «ۇلى وتان سوعىسى» دەگەن ءسوز قولدانىسىنىڭ بارلىعىن جاي عانا «ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىس» دەپ وزگەرتۋدى تاپسىرادى. ەگەر ول تىركەستەردى وزگەرتپەسە، ديسسەرتاتسياسىن قورعاي المايتىنىن ايتقان. ستۋدەنت كەزىمدە ءدال وسى وقيعانى ۇستازىمىز اۋزىمەن ايتىپ بەرگەندە تاڭ قالدىق. سەبەبى ءبىز 11 جىل مەكتەپ قابىرعاسىندا قازاقستاندىقتاردىڭ قانشاما قاسىرەتى مەن تاۋقىمەتىن وقىدىق. ونىڭ ناتيجەسى - «ۇلى وتان سوعىسىنداعى» جەڭىس دەپ وسكەن بۋىنبىز.

البەتتە، قايعى، قاسىرەت، ەرەن ەرلىك، ەڭبەك - بارلىعى تاريحي ءادىل كوزقاراس پەن قۇرمەتكە يە. قانشا ادامنىڭ قيىلعان ءومىرى، قانشا ادامنىڭ بولماعان بالالىق شاعى وسى كەزەڭدە ءوتتى. ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىس اتاۋى ولاردىڭ باسىنان كەشكەنىن قۇنسىزداندىرۋ ەمەس. كەلەسى بۋىن قاي نۇسقاداعى اتاۋدى قولدانىپ، بۇل وقيعانى ەسكە الار ەكەن؟