ۇلى بريتانيادا ايەل زاتىن ادام سانامايتىندارمەن كۇرەس جانە الەۋمەتتىك جەلىلەردى باقىلاۋ كۇشەيەدى

لوندون. KAZINFORM - ۇلى بريتانيا ەكسترەميزممەن كۇرەس ستراتەگياسىن قايتا قاراۋدى جوسپارلاپ وتىر. الداعى ۋاقىتتا جالپى تارتىپكە باس يمەي، ءوز پىكىرىنە عانا سۇيەنەتىندەرمەن كۇرەس كۇشەيمەك، دەپ حابارلايدى Kazinform-نىڭ لوندونداعى مەنشىكتى ءتىلشىسى.

ءتىپتى، ايەل زاتىن ادام سانامايتىندار دا ەكسترەميستەر قاتارىنا قوسىلۋى مۇمكىن. بۇعان جاقىندا پوليتسيامەن قاقتىعىسقا ءتۇسىپ، ەلدىڭ استان-كەستەڭىن شىعارعان اسىرە وڭشىلداردىڭ ارەكەتى تۇرتكى بولدى.

بەيبەرەكەتسىزدىك، توناۋ جانە زورلىق-زومبىلىق. بۇل انگليادا سوڭعى ون جىلدا بولماعان جاعداي. ساۋتپورتتاعى ءۇش ءبۇلدىرشىن قىزدىڭ قازاسىنان كەيىن جالعان اقپارات تاراپ، ونىڭ ارتى بۇلىكتەرگە ۇلاستى. ناتيجەسىندە قىلمىس جاسادى دەگەن كۇدىكپەن كەم دەگەندە 460 ادام سوت الدىندا جاۋاپ بەردى. ساراپشىلاردىڭ پىكىرىنشە، بۇعان دەيىن ەل باسقارعان ۇكىمەتتەر حالىقتى اسىرە وڭشىلداردىڭ زورلىق-زومبىلىق ارەكەتتەرىنەن قورعاماعان. ەسكەرتۋ بەلگىلەرى مەن يدەولوگيانىڭ وسال تۇستارىن ەلەمەي وتىرا بەرگەن.

«ءبىز ۇنەمى ەسكەرتۋلەر جاساۋمەن كەلدىك. مەنىڭ بارلىق ەسەپتەرىم، بىرىنشىدەن، ەكسترەميستىك قاۋىپ- قاتەرلەردىڭ كۇشەيىپ جاتقانىن، ەكىنشىدەن، ەلىمىزدىڭ وعان قارسى تۇرۋعا دەگەن دايىندىعى وتە ناشار ەكەنىن كورسەتتى. ءبىزدىڭ زاڭنامامىزدىڭ ەكسترەميستەرگە جازاسىز ارەكەت ەتۋگە مۇمكىندىك بەرەتىن وسال تۇستارى بار»، - دەيدى ۇلى بريتانيا پرەمەر- مينيسترلەرىنىڭ بۇرىنعى كەڭەسشىسى دەيم سارا حان.

ەندريۋ تەيت - بۇرىن كاسىبي كيكبوكسشى بولعان، قازىر الەۋمەتتىك جەلىلەردە تانىمال، داۋلى تۇلعا. بريتان- امەريكا ازاماتى الاۋىزدىق تۋدىراتىن پىكىرلەرى مەن ايەلدەرگە قاتىستى وشپەندىلىككە تولى جازبالارى ءۇشىن TikTok, YouTube جانە Facebook جەلىلەرىندە بۇعاتتالعان. ول جىنىستىق زورلىق-زومبىلىق ءۇشىن ايەلدەردىڭ وزدەرى جاۋاپتى دەپ ەسەپتەيدى. بريتان بيلىگىنىڭ سۇراۋى بويىنشا تەيت پەن ونىڭ اعاسى ايەلدەرگە قارسى زورلىق-زومبىلىق جاسادى دەگەن ايىپتار بويىنشا رۋمىنيادا قاماۋعا الىندى. ءبىراق اعايىندىلار ءوز كىنالارىن مويىندامايدى.

«ايەلدەر جالعان سويلەيدى. ۇكىمەت سوت زالدارىندا اقشا جۇمساپ شىعىندالۋدا. بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارى سول وتىرىكتى تاراتىپ الەك. ال ءدال وسى كەزدە دۇنيەجۇزى بويىنشا گەنوتسيد بولىپ جاتىر. الەم ەسىنەن اداسقان جوق پا، بۇل سايقىمازاقتاردىڭ شوۋى ەمەس پە؟ ادىلدىك قايدا؟» - دەيدى بلوگەر ەندريۋ تەيت.

جۇرت ايەلدەرگە قاتىستى كەز-كەلگەن كوزقاراستى ۇستانۋعا ەرىكتى، ءبىراق ينتەرنەتتە نازىكجاندىلارعا قارسى وشپەندىلىكتىڭ ءورشىپ كەلە جاتقانىن ەلەمەۋگە مۇلدەم بولمايدى». جاقىندا سايلانعان جاڭا بيلىك وكىلدەرىنىڭ پىكىرى وسىنداي. ولاردىڭ ايتۋىنشا، عالامتوردا راديكالدانعان جاسوسپىرىمدەردىڭ سانى ارتىپ كەلەدى.

«جاس ءوسپىرىم ۇلدارىمنىڭ تەلەديداردان نە تاماشالاپ جاتقاندارىن تولىق باقىلاۋعا مول مۇمكىندىگىم بار. ال ءوز بولمەلەرىندە سمارتفوندى شۇقىپ وتىرعاندارىندا، ولاردىڭ نە كورىپ وتىرعانىنان بەيحابارمىن جانە بۇل ساتتە مەنىڭ باقىلاۋ دەڭگەيىم الدەقايدا تومەن»، - دەيدى ۇلى بريتانيا پارلامەنتىنىڭ مۇشەسى دجەسس فيلليپس.

ىشكى ىستەر مينيسترلىگى ەكسترەميزممەن كۇرەستىڭ جاڭا ۇكىمەتتىك ستراتەگياسىن ازىرلەۋ ءۇشىن شۇعىل شولۋ جۇرگىزۋدى قولعا الدى. سوڭعى 15 جىلدا العاش رەت قولعا الىنعان زەرتتەۋ ەكسترەميستىك يدەولوگيالاردان تۋىنداعان قاۋىپكە قالاي ۇتىمدى قارسى تۇرۋعا بولاتىنىن زەردەلەيدى. شولۋ جۇيەدەگى ولقىلىقتاردى جويۋعا ادىستەمەلىك قۇرال بولماق.

«سوڭعى جىلدارى ەكسترەميزممەن كۇرەس شارالارى السىرەپ كەتتى. ولاردى دەر كەزىندە جۇزەگە اسىرۋ كەرەك ەدى. سوندىقتان مەن مينيسترلىككە ەكسترەميزم قاۋىپ-قاتەرىن شۇعىل تۇردە تالداۋعا، ونىڭ كارتاسىن جاساپ، تەندەنتسيالاردى باقىلاۋعا، وعان قالاي قارسى تۇرۋعا بولاتىنىن تۇسىنۋگە تاپسىرما بەردىم»، - دەيدى ۇلى بريتانيا ىشكى ىستەر ءمينيسترى يۆەتت كۋپەر.

لەيبوريستەر ەلدەگى يسلامشىل جانە اسىرە وڭشىل ەكسترەميزمنىڭ ءوسۋىن زەرتتەيدى. ايەل زاتىن ادام ساناماي، نازىكجاندىلاردى جەك كورەتىندەر ەكسترەميستەرمەن تەڭەستىرىلۋى مۇمكىن. ەگەر باستاما قولداۋ تاپسا، مۇعالىمدەر، مەديتسينالىق جانە جەرگىلىكتى ورگانداردىڭ قىزمەتكەرلەرى كۇدىككە ىلىنگەن ازاماتتار تۋرالى حابارلاۋعا مىندەتتەلۋى مۇمكىن. ودان كەيىن جەرگىلىكتى بيلىك پەن پوليتسيا كۇدىكتىلەرمەن جۇمىس ىستەيدى. شولۋ كۇزدە اياقتالىپ، مينيسترلىك كەلەسى جىلدىڭ باسىندا ەكسترەميزمگە قارسى جاڭا ستراتەگياسىن ۇسىنادى.

ەسكە سالساق، ۇلى بريتانيادا الەۋمەتتىك جەلىلەردە 3 ءبۇلدىرشىندى ولتىرگەن ادام راديكال مۇسىلمان-ميگرانت دەگەن فەيك تاراپ، اسىرە وڭشىلدار جاپپاي تارتىپسىزدىكتەر ورناتقانى بەلگىلى. مىڭداعان ادام جاۋاپ رەتىندە ولاردىڭ ارەكەتتەرىن ايىپتاپ، كوشەگە شىقتى. ۇكىمەت ءوز كەزەگىندە ينتەرنەتتەگى قاۋىپسىزدىك تۋرالى زاڭعا وزگەرىس ەنگىزىپ، پلاتفورمالاردى رەتتەۋدى قولعا الىپ جاتىر.

ينتەرنەتتەگى قاۋىپسىزدىك تۋرالى زاڭ العاشىندا وتكەن جىلدىڭ قازان ايىندا قابىلداندى جانە كەلەسى جىلدىڭ باسىندا كۇشىنە ەنۋى ءتيىس بولاتىن. ماڭىزدى قۇجات زورلىق-زومبىلىققا شاقىرىپ، وشپەندىلىكتى قوزدىرعانى ءۇشىن ۇكىمەتكە الەۋمەتتىك جەلى يەلەرىن جازالاۋعا رۇقسات بەرەدى. ياعني پلاتفورمالار جاھاندىق تابىسىنىڭ %10 ىنا دەيىن ايىپپۇل رەتىندە تولەۋى ءتيىس. زاڭعا جاڭادان ۇسىنىلعان وزگەرىستەر كومپانيالارعا سانكتسيا جاريالاۋعا مۇمكىندىك بەرمەك.

«مەنىڭ ءىرى الەۋمەتتىك جەلى كومپانيالارىنا جانە ولاردىڭ باسشىلارىنا ايتارىم بار: ينتەرنەتتە زورلىق-زومبىلىق پەن تارتىپسىزدىكتەر ءورشىپ تۇر. بۇل دا قىلمىس. بۇل ءسىزدىڭ اۋماعىڭىزدا بولىپ جاتىر، ال زاڭ بارلىق جەردە ساقتالۋى كەرەك»، - دەيدى ۇلى بريتانيا پرەمەر-ءمينيسترى كير ستارمەر.

امەريكالىق كاسىپكەر جانە X جەلىسىنىڭ يەسى يلون ماسك بۇل مالىمدەمەگە الەۋمەتتىك جەلىلەر ارقىلى جاۋاپ بەردى. ول «ازاماتتىق سوعىستىڭ بولارى ءسوزسىز» دەپ جازدى. بيلىك وكىلدەرى ونىڭ بۇل سوزدەرىن ايىپتادى.

«يلون ماسكتىڭ پىكىرى مۇلدەم نەگىزسىز. قازىرگىدەي قيىن ۋاقىتتا ءبارىمىز دە بەيبىتشىلىككە ۇندەۋىمىز قاجەت دەپ ويلايمىن. ماسك ءوزى باسشىلىق ەتەتىن پلاتفورماعا جاۋاپتى ەكەنىن ءتۇسىنۋى كەرەك. شىنىمدى ايتسام، ونىڭ بۇلاي ايتقانى وتە وكىنىشتى»، - دەدى ۇلى بريتانيا ادىلەت ءمينيسترى حايدي الەكساندەر.

بۇل ماڭىزدى قۇجاتتىڭ لەيبوريستەرگە كونسەرۆاتورلاردان مۇرا رەتىندە قالعانى بەلگىلى. بيلىك پارتياسى ءوز دەگەنىنە جەتۋ ءۇشىن الدىن الا قامدانۋدى قولعا الدى. شەنەۋنىكتەر ينتەرنەتتەگى قاۋىپسىزدىك تۋرالى زاڭدى قايتا قاراپ، قوسىمشا تۇزەتۋلەر ەنگىزۋگە دايىن ەكەنىن اتاپ ءوتتى.

«الەۋمەتتىك جەلى يەلەرى دە، پلاتفورمالارعا كونتەنت ورنالاستىراتىن ادامدار دا ءوز ارەكەتتەرى ءۇشىن جاۋاپ بەرۋى كەرەك. قىلمىستىق قۇقىق بۇزۋشىلىق سانالاتىن جازبالاردى جاريالاعان ادام پوليتسيا تاراپىنان قۋدالانادى. ۇيدە وتىرىپ، زورلىق-زومبىلىققا شاقىراتىندار كوشە بۇزاقىلارى سياقتى زاڭ الدىندا جاۋاپ بەرەدى»، - دەيدى ۇلى بريتانيا مينيسترلەر كابينەتىنىڭ ءمينيسترى نيك توماس-سايموندس.

ۇكىمەتتىڭ سيفرلىق رەتتەۋ سالاسىنداعى شامادان تىس قاداعالاۋلارىن سىن كوزبەن قارايتىندار دا بار. ولار ادام قۇقىقتارى بۇزىلۋى ابدەن مۇمكىن دەپ الاڭداۋشىلىق ءبىلدىرىپ جاتىر.

«زاڭ داۋلى نەمەسە كوپشىلىكتىڭ كوڭىلىنەن شىقپايدى دەگەن ايىپپەن كونتەنتتى ينتەرنەتتەن الىپ تاستاۋعا جاعداي جاسايدى. بۇل ءسوز بوستاندىعىنا ۇلكەن قاۋىپ توندىرەدى جانە ءبىز بۇل مۇمكىندىكتى ءوز مۇددەسى ءۇشىن پايدالاناتىنداردان قورعانۋىمىز كەرەك»، - دەيدى كونسەرۆاتورلار پارتياسىنىڭ مۇشەسى دەۆيد دەۆيس.

فەيك اقپاراتتان كەيىن ورشىگەن يمميگرانتتارعا قارسى تارتىپسىزدىكتەردەن كەيىن انگليانىڭ مىڭداعان ازاماتى ناسىلشىلدىكتى ايىپتاپ، نارازىلىقتارىن ءبىلدىرۋ ءۇشىن كوشەگە شىقتى. زورلىق-زومبىلىق قاۋپىنە قاراماستان، جەرگىلىكتى تۇرعىندار باتىلدىق تانىتىپ، بەيبىت جيىندار وتكىزدى. ولار «بوسقىنداردى قۋانا قابىلدايمىز» دەپ ۇرانداتتى.

«بۇگىن وسىندا كەلۋىمنىڭ باستى سەبەبى مەن ءبىر-ءبىرىن جەك كورەتىن، وشپەندىلىكپەن ءومىر سۇرەتىن قوعامدا ءومىر سۇرگىم كەلمەيدى. مەنىڭ ويىمشا، ءبىز ءبىر حالىقپىز. ءبىر-بىرىمىزگە جاناشىرلىق تانىتىپ، مەيىرىمدىلىك پەن راقىمشىلىق قوعامىن قۇرۋىمىز كەرەك»، - دەدى لوندون تۇرعىندارىنىڭ ءبىرى.

«مەن وتكەن اپتادا بولعان وقيعاعا قارسى تۇرىپ، ءوز ءۇنىمدى قوسۋعا كەلدىم. تارتىپسىزدىكتەرگە جول بەرمەۋىمىز كەرەك. ءبارىمىز بىردەي اسىرە وڭشىلداردى قولدامايمىز»، - دەدى تاعى ءبىر جيىنعا قاتىسۋشى.

جاپپاي تارتىپسىزدىكتەر ساۋتپورتتاعى قايعىلى جاعدايعا مۇسىلمان ميگرانتتىڭ قاتىسى بار دەگەن الەۋمەتتىك جەلىلەردەگى جالعان اقپاراتتان كەيىن ءورشىدى. بۇعان جاۋاپ رەتىندە مەشىتتەر مەن ميگرانتتاردىڭ تۇرعىن ۇيلەرىنە شابۋىل جاسالدى. 800 گە جۋىق بۇزاقى قاماۋعا الىندى، ولاردىڭ 350 دەن استامىنا ايىپ تاعىلدى. ناسىلشىلدىككە جول بەرىپ، الاۋىزدىقتى الەۋمەتتىك جەلىلەردە قوزدىرعاندار دا جازاعا تارتىلدى.

اۆتور

عالىمجان قارامان ۇلى