گۇلنار سالىقبايدىڭ ولەڭدەرى
گۇلنار سالىقباي 1963-جىلى شىعىس قازاقستان وبلىسى زايسان اۋدانى جامبىل اۋىلىندا تۋعان. قاز م ۋ-دىڭ جۋرناليستيكا فاكۋلتەتىن 1986- جىلى بىتىرگەن. «قازاق ادەبيەتى» گازەتىندە، «اراي» جۇرنالىندا، دۇنيە ءجۇزى قازاقتارىنىڭ قاۋىمداستىعىندا، «اتامۇرا» باسپاسىندا قىزمەت ىستەدى.
«ءبىر جۇتىم اۋا، قىزىل كۇن»، «جان» اتتى جىر كىتاپتارى جارىق كورگەن. قازاقستان جاستار وداعى سىيلىعىنىڭ جانە «الاش» ادەبي سىيلىعىنىڭ يەگەرى.
مەن باقىتتى بولا سالام ءبىر كۇنى
جۇدەتسە دە دۇنيەنىڭ جىرتىعى،
كوڭىلدى اۋلاپ كۇننىڭ قىزىل كىرپىگى.
ايدىڭ اپپاق ساۋلەسىنە ورانىپ،
مەن باقىتتى بولا سالام ءبىر كۇنى!
كوككە ۇشىرىپ سۇلۋ ءسوزدىڭ تورەسىن،
كوكتەم كەلەر قۋىپ قايعى ەلەسىن.
ءسال مۇڭايىپ كەلە جاتىپ،
ءبىر كۇنى
مەن باقىتتى بولا سالام -
كورەسىڭ!
-اينالامدا اڭىراعان جەل
اينالامدا اڭىراعان جەل،
مۇسىركەگەن، ەسىركەگەن ەل.
ماعان دەگىڭ كەلمەسە ەگەر: «ءول!»
كەل.
مەنى ۇشىرعان باقىت، الدە سور.
توقتاتا الماي ەشبىر تەمىر تور.
قۇلاۋ ءۇشىن كەتىپ بارام -
كور-
سەنەن ەشكىم سۇراي قويماس قۇن.
تەك ءبىر رەت جىلا سوندا شىن.
اينالامدا اڭىراعان جەل.
ءتۇن.
تەرەزەمدى جاڭبىر قاقتى - سەن ەمەس
...تەرەزەمدى جاڭبىر قاقتى سەن - سەن ەمەس،
اتكەنشەك كۇن ءاندى ۇرلاپتى - سەنى ەمەس.
باقىت انا باسىن بۇرىپ ءبىز جاققا،
كوككە اسىلعان بەسىگىنە بولەمەس.
- جاعانى وپكەن تەڭىز، - دەدى، - سەن ەمەس.
جاعا - جانىم ەم ىزدەدى - سەنى ەمەس.
ەڭىس جاققا جۇگىرگەن ەم، ەسسىز توپ -
توبە جاقتا قىزىپ جاتتى توبەلەس.
بىرەۋ جولدا:
-سالەم! - دەدى،
سەن ەمەس!
-جولىقتىردىم ارەڭ، - دەدى،
سەنى ەمەس.
كەشىرىڭدەر كەلگەنىمدى ومىرگە...
كەشىرىڭدەر كەڭ پەيىلدى پىشىندە
جۇرگەنىمدى وسى بايتاق وڭىردە!
كەشىرىڭدەر
ءدال وسىنداي بولعاندىعىم ءۇشىن دە،
كەلگەنىمدى ومىرگە...
كەشىرىڭدەر
سۇيگەنىمدى ورتەنىپ،
كۇتىپ جەلدىڭ وكپەگىن.
تۇككە تۇرماس ءبىر ىستەرگە تەر توگىپ،
ءومىرىمنىڭ وتكەنىن.
كەشىرىڭدەر جاقسى كورسەم ءبارىڭدى،
كورگىم كەلىپ بيىكتەن.
سودان كەيىن ورتەپ الىپ بارىمدى،
جەر تىرناسام كۇيىكتەن.
كەشىرىڭدەر سەنگەنىمدى سەبەپسىز،
جارقىراعان باعىمدى.
توزىپ-بىتكەن زاتتارىڭداي، كەرەكسىز
لاقتىرىلعان شاعىمدى...
كەشىرىڭدەر قۇرمەتسىزدىڭ قۋلىعىن
دەر كەزىندە ۇقپاسام.
قىرىق تەسىك بولسا داعى سۋلىعىم
قاباعىمدى شىتپاسام.
كەشىرىڭدەر تۇسىنبەسەم ءبىرىڭدى،
كوڭىلىمنىڭ قالعانىن.
كەشىرىڭدەر جۇرەگىمدى، جىرىمدى
جانە ولاردىڭ ارمانىن.
كەشىرىڭدەر وزگەشەلەۋ تۇسىنىك،
وڭگە اينالماس ءتۇسىمدى.
وڭىپ كەتكەن كويلەگىمدى - ءتۇسى ۇمىت،
ماعىناسىز ءىسىمدى.
كەشىرىڭدەر كۇتكەنىمدى ۇگىلىپ،
كەزدەرىمدى جاڭىلعان.
كوز جاسىمدى - شىعا الماعان تىعىلىپ،
جۇرەگىمە اعىلعان...
كەشىرىڭدەر جاسىرىلعان جارامدى،
ەشقاشان دا تاڭباعان.
كەشىرىڭدەر قولىمداعى قالامدى -
قۇمارى ءبىر قانباعان.
كەشىرىڭدەر كىتابىمدى - بىتەتىن،
ايتا الماستان ءبىر شىنىن.
كەشىرىڭدەر كەرەمەتتەر كۇتەتىن
جۇرەگىمنىڭ ءدۇرسىلىن.
كەشىرىڭدەر وسىناۋ ءبىر ادامدى -
جاعدايى جوق بەلسەنەر.
كەشىرىڭدەر يەن قالعان جاعامدى
قولدارىڭنان كەلسە ەگەر...
كەشىرىڭدەر جازىلماعان ءسوزىمدى،
ءوزىمدى دە ءالى امان.
كەشىرىڭدەر مەنىڭ عاشىق كوزىمدى
وزدەرىڭە قاراعان...
كەلشى، كوكتەم - ءسىڭىلىم
كەلشى، كوكتەم - ءسىڭىلىم،
قايدا كەتتىڭ قىدىرىپ؟!
جەلپ-جەلپ ەتىپ تۇلىمىڭ،
بۇلاق بولىپ جۇگىرىپ؟!
قوڭىراۋداي سىڭعىرلاپ، كۇلىپ ءجۇر مە ەكەنسىڭ؟
كەلەرىڭدى ءبىر كۇنى ءبىلىپ ءجۇر مە ەكەنسىڭ؟
باقىتىڭمەن، باۋىرىم،
قاي جاقتاردى جىلىتتىڭ؟
گۇلدىڭ جيناپ ءتاۋىرىن،
ءبىزدى قالاي ۇمىتتىڭ؟!
باسقا جەردىڭ باعىنا ۇناپ ءجۇر مە ەكەنسىڭ؟
سار دالاڭدى ساعىنىپ، جىلاپ ءجۇر مە ەكەنسىڭ؟
توڭدىم، قۇلداي تورىعىپ،
بارلىعىڭدى ءبىلدىرشى.
تۇسىمدە ءبىر جولىعىپ،
ايازىمدى سىندىرشى...
كوشەلەردىڭ بويىندا شۇباپ، ونەر مە ەكەنسىڭ؟
الا قاردىڭ استىنان شىعا كەلەر مە ەكەنسىڭ...
كەلشى، كوكتەم، قۇسپەنەن،
ءبىر-اق كۇندە بىلدىرمەي.
قوشتاسۋعا قىسپەنەن
مەن قالايىن ۇلگىرمەي.
وسى بيىل سەن الدە كەشىگەر مە ەكەنسىڭ؟
كەلە عوي دەپ شاقىرسام، ەسىنەر مە ەكەنسىڭ...
مەن بىلمەيتىن ادامدار - جۇمباق كىتاپ بەتتەرى
مەن بىلمەيتىن ادامدار:
كوشەلەردە، ۇيلەردە،
جانازادا، جارىستا،
ەمحانادا، بيلەردە...
مەن بىلمەيتىن ادامدار قۋانادى، كۇلەدى،
مەن بىلمەيتىن ءومىرىن وزدەرىنشە سۇرەدى.
مەن بىلمەيتىن ادامدار
(مەن دە - سونىڭ بىرەۋى)
وزگە تۇگىل، ءوزىن دە تۇسىنە الماي جۇرەدى.
قالامىمەن جازىلعان قۇدىرەتتىڭ كوكتەگى،
مەن بىلمەيتىن ادامدار - جۇمباق كىتاپ بەتتەرى.
مەن بىلمەيتىن ادامدار - كورىنبەيتىن ۇشقانى
تاس ۇيلەردىڭ ەرەكشە تاعدىرى بار قۇستارى.
...تەرەزەمدى ۇراتىن تامشىلاردىڭ تىرسىلى -
مەن بىلمەيتىن ادامدار جۇرەگىنىڭ ءدۇرسىلى...
ءبىلدىم تىرلىكتىڭ تۇپسىز قۋىسىن
جىعىلدى كوزىم - نۇر كۇتكەن،
سوقپاعىم مىناۋ ىلبىتكەن.
قۇلادى باسىم قۇلازىعان كەۋدەمە
تىرلىكتەن.
سۋىندىم قاڭتاردىڭ قارا تاسىنداي،
كۇلكىم - ساراڭنىڭ قۇيعان اسىنداي.
ءۇزىلدى اداسقان ويلارىم
قۇلدىڭ قۇنسىز باسىنداي.
ءبىلدىم
تىرلىكتىڭ ءتۇپسىز قۋىسىن.
كۇلدىم
كۇلمەڭدەگەنگە كۇنى ءۇشىن.
تۇرمىن
تۇراقسىز قۇمنىڭ ۇستىندە -
اي، قۇرىسىن...
قالدىم
شاشۋداي جەردە شاشىراپ،
ءومىر -
تاستان دا گورى تاسىراق.
ىرسىلدا پايدا قۋالاپ،
ءبارىڭ ءبىر قۋلىق اسىراپ.
وزىڭە جەتەم دەۋمەنەن ءومىرىم ءوتتى
قالىڭدار جۇقا جانىمدى قۇتىرىپ تەپتى،
ءبارىن دە كورىپ، بىلەسىڭ جانارىڭ قالسا.
تروللەيبۋستار تالايدى تۇكىرىپ كەتتى -
ىشىندە سونىڭ بولمادىڭ، امالىم قانشا...
سوڭعى رەت كۇلگەن كوكتەمنىڭ كوزدەرىن اڭساپ،
سوڭىنان قايتقان قۇستاردىڭ ەرمەدىم جىلاپ.
وزگەگە كەتتى جاستىعىم، وزگەرىپ الشاق،
سوعىستا ولگەن ساربازداي كەلمەدىڭ ءبىراق.
كۇتۋمەن وتكەن كۇنىمدى كوپ كوردىڭ بە ەكەن؟
اتىڭدى كوشە انىنە قوسادى كۇندە.
تۇماندى تۇندە اداسىپ، جوق بولدىڭ با ەكەن -
ترامۆاي سەنسىز سالدىراپ، بوسادى مۇلدە...
الدە سەن مۇلدە باسقاسىڭ، ارمانىڭ بوتەن؟
كەۋدەمدە بۇگىن ەرەكشە سەزىلدى بۇلىك.
سەن بار دەپ بەكەر ءوزىمدى الدادىم با ەكەن
شىنايى ءومىر بارىنا كوزىمدى جۇمىپ...
جاۋابى اسەم جاستىقتىڭ جەلىگى كەتتى،
قالىڭدار جۇقا جانىمدى سوعادى كۇندە.
وزىڭە جەتەم دەۋمەنەن ءومىرىم ءوتتى -
بارىڭا سەنگەن كەزدەردىڭ وبالى كىمگە؟!.
كوزىمنىڭ كونە جاستارى
كوزىمنىڭ كونە جاستارى
قۇيىلدى اعىپ، موينىما.
لاقتىردى مەنى، تاستادى
سۇپ-سۋىق قالا قوينىنا.
سۇپ-سۋىق قالا قۇشاعى
ءوزىڭدى سالدى ەسىمە.
ءولىمنىڭ وتكىر پىشاعى
تىرەلدى، مىنە، توسىمە.
دوس كەتتى قارا تاستاعى
قايىرىمدى ءسوزىن وقىسپاي.
لاقتىردى مەنى، تاستادى
جىپ-جىلى، جاندى قوقىستاي...
ەسىگىن ەشكىم اشپادى،
جالعىزدىق - جاننىڭ جەگىسى.
لاقتىردى مەنى، تاستادى -
بايقاماي قالدى كوبىسى...
جاپىراعىڭ جايقالىپ، شاقىرىپ ەڭ، الماتى
جاپىراعىڭ جايقالىپ، شاقىرىپ ەڭ، الماتى،
اقىندارعا تاۋسىلماس تاقىرىپ ەڭ، الماتى.
ارىعىڭدا قالتىلداپ اعىپ بارا جاتاتىن
ات باسىنداي الماڭنان تاتىرىپ ەڭ، الماتى.
تازا-اق ەدىڭ، الماتى!
عاجاپ ەدىڭ، الماتى!
جاسىل باعى جانىمدى كورىكتى ەتكەن، الماتى،
تۋماسا دا تۋعانداي بولىپ كەتكەن، الماتى.
سارى كۇزگە مالىنىپ، ساعىنۋدان جالىعىپ،
كۇندەرىمنىڭ كۋاسى - ءولىپ كەتكەن، الماتى.
تازا-اق ەدىم، الماتى!
عاجاپ ەدىم، الماتى!
تاسقا شانشىپ قويا الساڭ، تاياق ونەر، الماتى،
قىر قازاعى قىزىعىپ، سايا كورەر، الماتى.
قارت الاتاۋ قاباعىن جادىراتىپ جاتسىن دەپ،
جاساعان دا قالماعان اياپ ونەر، الماتى.
بالاڭ ەدىڭ، الماتى!
دارام ەدىڭ، الماتى!
كوكتەم كەلسە، كورىنبەي، گۇلگە اينالعان، الماتى،
توبەسىنەن كەتە الماي، كۇن بايلانعان، الماتى.
سەن ەدىڭ عوي ەرتەگىم - شىنعا اينالعان، الماتى،
ومىرىمنەن اۋمايسىڭ - مۇڭعا اينالعان، الماتى.
ءبىر ەدىڭ عوي، الماتى،
جىر ەدىڭ عوي، الماتى،
ەرتەگىنىڭ سوڭىنداي ءتىرى ەدىڭ عوي، الماتى...
سەن مەنى ايا
سەن مەنى ايا،
سەنى - مەن.
ايايمىن سەنى، بەر قارا!
تاعدىردىڭ تاسىر جەلىمەن
بارارىمىز - جەر عانا.
ارمان-اي...
اينالدىم كۇندى،
اي - الىس.
جۇرەگىم - ەتتەي تارتىلعان.
كوزىمنەن كەتپەي ايانىش،
قارايمىن جەرگە شارق ۇرعان...
ارمان-اي...
ايانىشتىڭ دەرتىمەن
اينالىپ بارام ولەڭگە.
دۇنيە بارلىق كوركىمەن
شۇرقىرايدى تومەندە.
ارمان-اي...
كوزىم كەتسە، ءىلىنىپ،
قالار ما ەكەم تاعى ءانسىز؟
ءبىر بۇتاعا تىعىلىپ،
قونار ما ەكەم الاڭسىز؟
ارمان-اي...
كوڭىلىمنىڭ جايى الۋان،
ايا سەن دە، قۇلاق تۇر.
اسپان اناۋ - ايالعان
ءۇنسىز، ىشتەي جىلاپ تۇر.
ارمان-اي...
قاناتىمنىڭ تالعانى-اي!..
جالعىز اعاش ءبۇر اتادى
جالعىز اعاش ءبۇر اتادى
جاپىراعى توگىلىپ.
جالعىز اسپان ۇناتادى
جالعىزدىقتان ەگىلىپ.
جالعىز ءانىن قايتالادى،
كۇن تاۋسىلسا، اي ءبىتىپ.
جالعىز اعاش جايقالادى
ايدالادا جاي كۇتىپ...
جالعىز اعاش، جالعىز اعاش -
جۇرەگىمنىڭ ەمىسىڭ.
جالعىز اعاش، جالعىز اعاش،
قۇلاماشى مەن ءۇشىن...
قىزىق دۇنيە
قىزىق دۇنيە،
بۇزىق دۇنيە.
كورگەن تۇستەي ۇزىك دۇنيە...
قولىن بۇلعايدى،
قولدا تۇرمايدى.
ۇرلايدى،
تىرنايدى،
جىرلايدى...
ۇلپا قارداي قاعازعا حات جازامىن
بىلمەسەم دە وزىڭە جات پا ازابىم،
عاشىق بولىپ عاجايىپ باققا جانىم،
ۇلپا قاردى كەۋدەمە جيىپ الىپ،
ۇلپا قارداي قاعازعا حات جازامىن
حات جازامىن، باسقاداي جوق امالىم،
دۋماندى دا سول كۇنى دوعارامىن.
بىلسەم بولدى تەك سەنىڭ بارلىعىڭدى،
سەن جوعالساڭ، مەن داعى جوعالامىن.
بىلمەسەم دە قارا ما، اق پا جانىڭ،
جيىپ قويىپ تاعدىردىڭ باق-توزاعىن.
ۇلپا قارداي سۇپ-سۋىق تۇراعىمدا
جۇرەگىمە جىلىنىپ حات جازامىن...
