كىتاپ وقىمايتىن بالا جوق، قىزىقتىرا المايتىن ەرەسەك بار - مامان پىكىرى

استانا. KAZINFORM - بۇگىن - حالىقارالىق «ماعان كىتاپ وقىپ بەر» كۇنى. اتالعان داتا 2018 -جىلى اۋستراليالىق جازۋشى، سپيكەر جانە باسپاگەر ە م م ا ماكتاگگارتتىڭ باستاماسىنان نەگىز العان. بۇل كۇن ەرەسەكتەردىڭ بالالارعا كىتاپ وقىپ بەرۋىنىڭ ماڭىزدىلىعىن ەسكە سالۋ ءۇشىن جانە بالالاردىڭ قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرىپ، ىنتالاندىرۋ ماقساتىندا بەلگىلەنگەن. ەرەسەكتەر مەن بالالار سمارتفونعا ۇڭىلگەن زاماندا كىتاپ وقۋدى قالاي دارىپتەۋگە بولادى؟ بالانىڭ كىتاپ وقۋعا زەيىنىن قالاي اشقان ءجون؟ ەرەسەكتەردىڭ بالاعا كىتاپ بەرۋى نەسىمەن پايدالى؟ وسى جانە وزگە دە ساۋالداردىڭ جاۋابىن مامانداردان سۇراعان ەدىك.

- قازىرگى سيفرلىق زاماندا بالانى كىتاپقا قىزىقتىرۋ - اسا ماڭىزدى شارۋا. بالانىڭ تىلدىك قورىن دامىتۋدا، قيالىن كەڭەيتۋدە كىتاپ وقۋدىڭ سەپتىگى مول. ءوزىم كوپ بالالى انامىن، اتا-انا رەتىندە، مامان رەتىندە قولداناتىن تاسىلدەرىم بار. ول - ادامنىڭ ىشىندەگى اكتەرلىك شەبەرلىكتى وياتىپ، ينتوناتسيا جانە ەموتسيا ارقىلى جۇمىس ىستەۋ. بالانى ماقتاۋ، ىنتالاندىرۋ ارقىلى كىتاپ وقۋعا باۋلي الامىز، سونىمەن قوسا بالانى قولىنان جەتەكتەپ كىتاپحاناعا اكەلۋ كەرەك، كىتاپ الەمىن كورسەتۋ كەرەك، - دەپ باستادى اڭگىمەسىن ەلورداداعى ۇلتتىق اكادەميالىق كىتاپحانا بالالار ءبولىمىنىڭ كىتاپحاناشىسى مايا بازاربايەۆا.

كىتاپحاناشىنىڭ ايتۋىنشا، بالانى وقىعىسى كەلمەگەن كىتاپتى وقۋعا ماجبۇرلەۋ دۇرىس ەمەس. سونىمەن قاتار بالانىڭ تۋعان كۇن سىندى مەرەكەلىك جيىندارىندا كىتاپ سىيعا تارتۋدى ۇردىسكە اينالدىرۋ ونىڭ دوستارىنىڭ دا كىتاپقا قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرادى.

- بالا ۇناتپاعان كىتاپتى قيناپ وقىتپاڭىز جانە كلاسسيكالىق ەمەس، جەڭىل كىتاپتان باستاعان ءجون. بالاعا كىتاپ تاڭداعاندا سۋرەتى انىق بولۋى كەرەك، قارپى ۇلكەن جانە ءماتىن شاعىن بولعانى ابزال. سول سياقتى جانعا جاعىمدى، ويعا قونىمدى بولعانى دۇرىس. تاعى ءبىر ماڭىزدى جايت، اتا- انا كىتاپ، گازەت وقۋدى وزىنەن باستاۋ كەرەك، قازاقتا «ۇيادا نە كورسەڭ، ۇشقاندا سونى ىلەسىڭ» دەگەن ناقىل ءسوزدىڭ جانى بار. بالانى قىزىقتىرىپ، ۇلگى بولا ءبىلۋدىڭ ماڭىزى - رۋحاني كەمەلدەنۋدىڭ ايناسى، - دەيدى ول.

سونداي-اق مامان ءاربىر ۇيدە شاعىن كىتاپحانا بۇرىشى، ياعني كىتاپ قورى بولعان ءجون دەپ سانايدى.

- بالا ۇيدەگى كىتاپتارعا ءبىر كۇن قارايدى، ەكى كۇن قارايدى، ءۇشىنشى كۇنى اشىپ قارايتىنى ءسوزسىز. تاعى ءبىر جولى بالالارعا ارنالعان مۋلتفيلم، كينو كورگەندە وسى فيلمنىڭ كىتابى دا بار دەپ ونىڭ قىزىعۋشىلىعىن تانىتۋ كەرەك. مىسالى، «الدار كوسە»، «مەنىڭ اتىم قوجا» دەگەن سەكىلدى تۋىندىلاردىڭ كىتاپ ءارى كينو نۇسقاسى دا بار. سول سياقتى كىتاپتى وقىعان سوڭ، بىرگە تالقىلاۋ كەرەك. كىتاپ وقىمايتىن بالا جوق، كىتاپقا قىزىقتىرا المايتىن ەرەسەكتەر بار. ۇلكەندەر بالاعا كىتاپتى داۋىستاپ وقۋى قاجەت جانە ەموتسياعا بەرىلۋى ءتيىس، بالا سول كەزدە تەز ۇعادى. ايتالىق، قىزىق جەرىنە كەلگەندە توقتاپ قالىپ: «ەندى ءارى قاراي ءوزىڭ وقىشى نەمەن اياقتالار ەكەن؟» - دەگەن سەكىلدى ءتاسىلدى قولدانىپ كورۋگە بولادى، - دەدى كوپبالالى انا.

بۇگىندە ەلورداداعى ۇلتتىق اكادەميالىق كىتاپحانادا جۇزەگە اسىپ جاتقان «وتباسىمەن وقيمىز» جوباسى ءدال وسى ماقساتقا نەگىزدەلگەن. وتباسىمەن بىرگە وقىعان كىتاپتى تالقىلاپ، ورتاق تاقىرىپتا وي بولىسۋگە شاقىرادى.

- ءيا، قازىرگى قوعامدا بالالاردىڭ گادجەتكە اۋەستىگى باسىم، ءبىراق ءبارى دەپ ايتا المايمىن. اتا-انا كىتاپقا قىزىقسا، بالا دا قىزىعادى، ويتكەنى ءبىزدىڭ كىتاپحاناعا كەلەتىن بالانىڭ كوبىسى اتا-اناسىمەن كەلەتىندەر. قىزىقتى وقيعالار مەن اسەرلى كەيىپكەرلەر الەمىنە بويلاعان بالا كىتاپتى ءسۇيىپ وقيدى. باستىسى - وعان باعىت-باعدار بەرەتىن، وقۋعا دەگەن ماحابباتىن وياتاتىن ۇلكەندەردىڭ بولۋى. قۋانتاتىنى - كىتاپ وقۋ ترەندكە اينالىپ كەلەدى. كىتاپ - جان ازىعى، وي كەڭىستىگى، قيال الەمى. بالانى وسى عاجايىپ الەمگە جەتەلەۋ - ءبىزدىڭ مىندەتىمىز، - دەپ كىتاپحاناشى ءسوزىن قورىتىندىلادى.

سونىمەن قاتار بالانىڭ زەيىنىن اشىپ، وقۋعا، بىلىمگە جەتەلەۋگە قاتىستى پسيحولوگ ماماننىڭ پىكىرىن بىلدىك.

- قازىرگى قاربالاس ومىردە بالاڭىزبەن دۇرىس قارىم-قاتىناس ورناتىپ، ونىڭ جان-جىنىستىق دامۋ كەزەڭدەرى دۇرىس وتۋىنە ۇلەس قوسۋىڭىز وتە ماڭىزدى. 1,5 جاستان باستاپ بالاڭىزعا ءوز سەزىمدەرىن تانۋعا كومەكتەسۋىڭىز كەرەك. ەلىمىزدە كۇن سايىن 2-3 بالا پەدوفيل قۇربانى بولسا، وسى بالالار - ءوز سەزىمدەرىن تاني الماعان بالالار. قاۋىپتى جاعدايدا قورقىپ، ۇرەيلەنىپ تۇرسا دا، سەزىم اتاۋلارىن بىلمەگەن سوڭ، ءوز سەزىمىن ءوزى تانىماعان سوڭ نەشە ءتۇرلى وقىس جاعدايدىڭ قۇربانى بولىپ كەتەدى. مىسالى، بالاڭىزدىڭ ويىنشىعىن بىرەۋ تارتىپ العاندا: «بالام، سەن قازىر اشۋلانىپ، ىزالانىپ تۇرسىڭ»، - دەپ نەمەسە سىيلىق بەرگەندە: «بالام، سەن قازىر قۋانىپ تۇرسىڭ»، - دەپ، ال قاراڭعى بولمەدە وتىرساڭىزدار: «بالام، سەن قازىر ۇرەيلەنىپ وتىرسىڭ»، - دەپ ءوز سەزىمىن تانۋعا، اجىراتۋعا كومەكتەسۋ كەرەك. سەزىمدەردى تانۋعا كىتاپ وقۋ كەرەمەت كومەكتەسەدى، - دەگەن ويىن ورتاعا سالدى ەلوردالىق پسيحولوگ زارينا قاھارمان.

ماماننىڭ مالىمدەۋىنشە، بالاعا كۇن سايىن كىتاپ بەرسە، ارتى ادەتكە اينالىپ، بالانىڭ ءوزى ىزدەنىپ وقيدى.

- كىتاپ وقىپ بەرگەن كەزدە بالاڭىزدىڭ دۇنيەتانىمى كەڭەيىپ قانا قويمايدى، كوز الدىنا ەلەستەتە ءبىلۋ قابىلەتى داميدى. ول كوز الدىنا ەلەستەتە ءبىلۋ ارقىلى جاقسى كورەتىن كەيىپكەرلەرىنىڭ جانىنا بارا الادى، ولار نە سەزىنگەنىن سەزىنە الادى. ءتىپتى ءوزى ويدان ەرتەگى، اڭگىمە قۇراي الاتىن بولادى. بۇل قابىلەت وعان ەرەسەك ومىرىندە كومەكتەسەدى، ياعني قاندايدا ءبىر سىناققا ۇشىراعان كەزدە، تىعىرىققا تىرەلگەن كەزدە، قايعى بولعان كەزدە بويىندا قانداي سەزىم بولىپ جاتقانىن ءتۇسىنىپ، ونىڭ سىرتقا دۇرىس جولمەن شىعۋىنا ءوز-وزىنە كومەكتەسە الادى. كىتاپ وقۋ ارقىلى بالا ءوزىنىڭ دە، وزگەنىڭ دە جان دۇنيەسىن ءتۇسىنىپ تۇراتىن بولادى. ماقسات - كىتاپتى زۋىلداتىپ وقىپ شىعۋ ەمەس، وقىعان كەزدە بالانىڭ بويىندا قانداي سەزىم پايدا بولعانىن وزىنە كورسەتىپ بەرۋ، جاقسى مەن جاماندى اجىراتىپ، قيىن جاعدايعا تاپ بولعاندا ءوز-وزىنە قالاي كومەكتەسۋ كەرەكتىگىن ۇيرەتۋ. كىتاپ وقۋ ارقىلى بالا ءوزىن وزگەنىڭ ورنىنا قويا الاتىن بولادى. مىسالى، كابينەتىمە كەلگەن كەيبىر كليەنت «قانداي سەزىمدەسىز؟» - دەگەن سۇراق قويسام، سەزىمىن ەمەس، ويىن ايتىپ كەتەدى. وي مەن سەزىم ەكى ءتۇرلى قۇبىلىس، - دەيدى ول.

وسى ورايدا پسيحولوگ 6-7 جاسقا دەيىن بالاڭىزعا كىتاپتى ءوزىڭىز وقىپ بەرسەڭىز، ءارىپ تانىعاننان كەيىن ءوزى وقي باستاعانى ءجون دەپ سانايدى.

- 6 جاستا بالانىڭ جان-جىنىستىق دامۋ كەزەڭى اياقتالادى. 6 جاسقا دەيىن بالا تاربيەسىندە قانداي قاتەلىك كەتتى، سونىڭ ءبارى 6-12 جاس ارالىعىندا كورىنىپ تۇرادى. وسى كەزەڭ بالاڭىزبەن ءتىل تابىسىپ، قارىم-قاتىناستى نىعايتۋعا ناعىز مۇمكىندىك. 6 جاسىنان باستاپ بالاڭىز مەكتەپكە بارىپ، اينالاسىن زەرتتەي باستايدى، قوعامنىڭ ءبىر مۇشەسى بولۋعا دايىندالادى. وسى كەزەڭدە بالاعا كومەككە سۋبليماتسيا كەلەدى. سۋبليماتسيا - بويداعى كۇش-قۋاتتى قوعام قۇپتايتىن باعىتقا بۇرۋ. دەمەك، بالاڭىز كوشەدە ءبىر بالانى ۇرعىسى كەلسە، ونىڭ ورنىنا بوكس ۇيىرمەسىنە بارادى. بالا وسى كەزەڭدە كىتاپ وقۋمەن اينالىسىپ، ءارتۇرلى ۇيىرمەگە، سپورت تۇرلەرىنە بارىپ، بويىنداعى كۇش-قۋاتتى سۋبليماتسيالايدى. وسى كەزەڭدە كىتاپ وقۋ داعدىسىن قالىپتاستىرادى، - دەپ مالىمدەيدى مامان.

بۇعان دەيىن كىتاپحاناشى ايتقانداي، پسيحولوگ تا بالاعا تەك اتا-اناعا ۇناعان كىتاپتى وقىتپاۋدى قۇپتايدى.

- وعان تاڭداۋ مۇمكىندىگىن بەرىڭىز. قورقىنىشتى كەيىپكەرگە تولى كىتاپتى وقىعىسى كەلسە - وقىسىن، ەڭ باستىسى ول كىتاپتى بىرگە وقىپ تالقىلاڭىز. كىتاپتى وقىپ اياقتاعاندا: «قانداي سەزىمدە بولدىڭ؟»، «باستى كەيىپكەردىڭ ورنىندا بولساڭ نە ىستەۋشى ەدىڭ؟» دەگەن سياقتى سۇراق قويىپ، ءوز-ءوزىن تانۋعا كومەكتەسىڭىز. ەڭ باستىسى - ءوزىڭىز ۇلگى بولىڭىز. تاۋلىك بويى سمارتفونىڭىزعا «جابىسىپ» الىپ، بالاڭىزعا تەلەفوندى كوپ ۇستاماۋ كەرەكتىگىن ايتا المايسىز. سول سياقتى ءوزىڭىز كىتاپ وقۋدى قولعا الماي، بالاڭىزدان كىتاپ وقۋىن تالاپ ەتە المايسىز. بالا ەستىگەنىن ەمەس، كورگەنىن ىستەيدى، - دەپ تۇيىندەدى زارينا قاھارمان.

ەسكە سالساق، قازاقستاننىڭ وقۋشىلاردىڭ ءبىلىم جەتىستىگىنە مونيتورينگ جاسايتىن ارنايى قۇرالى حالىقارالىق ساراپتاما ورتالىعىنىڭ سەرتيفيكاتىنا يە بولدى. ونىڭ ءبىر باعىتى - مەكتەپ وقۋشىلارى كىتاپ بەتتەرىن قانشالىقتى ءجيى پاراقتايتىنىن ساۋالناما ارقىلى انىقتاۋ.

اۆتور

داۋلەت ىزتىلەۋ