كىسى ولىمىنەن «بيزنەس» جاسامايىق
جۋىردا بەلگىلى قالامگەر قورعانبەك امانجول الەۋمەتتىك جەلىدە دۇنيەدەن وزعان ادامنىڭ مايىتىنە «تيىسپەۋ ءۇشىن» جۇرت پاتولوگيالىق- اناتوميالىق بيۋرو (پ ا ب) بولىمشەسىنىڭ ياعني ءمايىتحانا قىزمەتكەرلەرى جاقىنىنان ايىرىلعان كىسىدەن اقشا دامەتكەنى تۋرالى اشىنا جازدى.

«كەشە كەشكە كورشى اعاي قايتىس بولىپتى. اڭقىلداعان اقكوڭىل جان ءوتتى ومىردەن. جاڭا ازىردە ۇيىنە كىرىپ شىعىپ، كوڭىل ايتتىق، باتامىزدى جاسادىق. اعايدىڭ ءمايىتى ۇيگە اكەلىنبەپتى. ءمايىتحانا قىزمەتكەرلەرى سويماي بەرۋ ءۇشىن 200 مىڭ تەڭگە سۇراپتى»، دەيدى جەڭگەي. وسىنداي كەلەڭسىزدىككە توقتاۋ، تىيىم بار ما، الەۋمەت؟ الدە، بۇل زاڭداستىرىلعان زاڭسىزدىق پا؟»، دەپتى ول. ءبىز ءمايىتحانا قىزمەتكەرلەرىنىڭ ارەكەتى قولدانىستاعى زاڭناماعا قايشى كەلەدى، اتا زاڭىندا ءوزىن الەۋمەتتىك مەملەكەت دەپ جاريالاعان ەلىمىزدە كىسى ولىمىنەن «بيزنەس» جاساۋعا جول بەرىلمەۋگە ءتيىس دەگەن پىكىر بىلدىردىك. ارىپتەس اعامىز بىزدەن ماسەلەنىڭ ءمان- جايىن ناقتى ءبىلىپ بەرۋىمىزدى سۇراعان سوڭ، قولدانىستاعى زاڭناماعا تاعى ءبىر ۇڭىلۋگە تۋرا كەلدى.
2020 -جىلعى 7-شىلدەدە قابىلدانعان «حالىق دەنساۋلىعى جانە دەنساۋلىق ساقتاۋ جۇيەسى تۋرالى» كودەكستىڭ 131-بابىنىڭ 4-تارماعىندا: «انا، ءسابي ءولىمىن نەمەسە ءولى تۋۋدى قوسپاعاندا، ءولىمنىڭ زورلىق- زومبىلىقتان بولعانىنا كۇدىك بولماعان كەزدە ءمايىتتى پاتولوگيالىق- اناتوميالىق اشىپ قاراۋ جۇرگىزىلمەستەن بەرۋگە رۇقسات ەتىلەدى. ءولىمنىڭ تىكەلەي سەبەبى انىقتالماعان كەزدە پاتولوگيالىق- اناتوميالىق دياگنوستيكا جۇبايىنىڭ (زايىبىنىڭ) نەمەسە جاقىن تۋىستارىنىڭ ءبىرىنىڭ نەمەسە زاڭدى وكىلىنىڭ جازباشا كەلىسىمى بولعان كەزدە جۇزەگە اسىرىلادى»، دەپ كورسەتىلگەن. باسقاشا ايتقاندا، ادامنىڭ ءوز اجالىمەن ومىردەن وتكەنىنە كۇدىك بولماعان جاعدايدا ونىڭ ءمايىتىن اشىپ قاراۋ مىندەتتى ەمەس. اتالعان باپتىڭ 9-تارماعىندا: «پاتولوگيالىق- اناتوميالىق اشىپ قاراۋ قايتىس بولعان ادامنىڭ دەنەسىنە ىزگى ىقتياتتىلىقپەن قاراي وتىرىپ جانە ونىڭ سىرتقى اناتوميالىق قالپىن بارىنشا ساقتاي وتىرىپ جۇرگىزىلەدى»، دەپ ەسكەرتىلگەندىگى دە - ورىندى تالاپ. ال دەنساۋلىق ساقتاۋ ءمينيسترىنىڭ 2020 -جىلعى 14-جەلتوقسانداعى بۇيرىعىمەن بەكىتىلگەن «قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا پاتولوگيالىق- اناتوميالىق دياگنوستيكا كورسەتۋدى ۇيىمداستىرۋ ستاندارتىندا» انا مەن نارەستە ءولىمى بولعاندا، بالا ءولى تۋعاندا پاتولوگيالىق- اناتوميالىق اشىپ قاراۋدى توقتاتۋعا جول بەرىلمەيتىندىگى، سونداي- اق دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمىنان تىس جەردە بالالار كەنەتتەن قايتىس بولعان جاعدايدا ولاردىڭ مايىتتەرى سوت- مەديتسينالىق ساراپتاما جۇرگىزۋگە جاتاتىندىعى ناقتىلانعان.
ءمايىتتى پاتولوگيالىق- اناتوميالىق زەرتتەۋ جۇرگىزۋ كەزىندە زورلىق- زومبىلىقتان بولعان ءولىم بەلگىلەرى تابىلعان جاعدايدا اشىپ قاراۋ توقتاتىلىپ، ءمايىتحانا باسشىسى ءمايىتتى سوت- مەديتسينالىق ساراپتاماعا تاپسىرۋ ءۇشىن بولعان جايت تۋرالى سوت- تەرگەۋ ورگاندارىنا حابارلايدى. ال اشىپ قاراۋ كەزىندە جۇقپالى اۋرۋ، تاعامنان نەمەسە وندىرىستە ۋلانۋ بەلگىلەرى انىقتالعان جاعدايدا پاتولوگاناتوم دارىگەر سانيتاريالىق- ەپيدەميولوگيالىق قىزمەتكە شۇعىل حابارلاما جولدايدى.
كۇماندى جاعدايدا قايتىس بولعان ادامنىڭ جۇبايىنىڭ نە زايىبىنىڭ، نەمەسە جاقىن تۋىستارى مەن زاڭدى وكىلىنىڭ تالاپ ەتۋى بويىنشا پاتولوگيالىق- اناتوميالىق اشىپ قاراۋ جۇرگىزىلەتىندىگىن دە ايتقان ءجون. مۇندايدا اشىپ قاراۋ تاۋەلسىز ساراپشىعا تاپسىرىلادى. اتالعان ستاندارتتا كورسەتىلگەنىندەي، ەلىمىزدە پاتولوگيالىق- اناتوميالىق دياگنوستيكا تەگىن مەديتسينالىق كومەكتىڭ كەپىلدىك بەرىلگەن كولەمى اياسىندا جانە مىندەتتى الەۋمەتتىك مەديتسينالىق ساقتاندىرۋ جۇيەسى بويىنشا كورسەتىلەدى. بۇعان قوسا، قولدانىستاعى زاڭناما بويىنشا ءمايىتحاناعا قايتىس بولعان ادامنىڭ دەنەسىن ۋاقتىلى جەتكىزۋ مىندەتى دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمىنىڭ باسشىلىعىنا جۇكتەلگەن. وسىلايشا، ءمايىتتى ءمايىتحاناعا اپارىپ اشىپ قاراۋ جۇمىسى قايتىس بولعان ادامنىڭ جاقىندارىنىڭ كەلىسىمىمەن ءارى اقىسىز جۇرگىزىلۋگە ءتيىس. ارينە، جەرگىلىكتى جەرلەردەگى اۋرۋحانالاردىڭ باسشىلارى ءمايىتتى ءمايىتحاناعا اپارۋعا اۆتوكولىك نەمەسە جانارماي جەتىسپەگەندىكتەن، مارقۇمنىڭ تۋىستارىنا سالماق سالىپ جاتاتىنى جاسىرىن ەمەس. سەبەبى، كوپتەگەن اۋىلدىق اۋداندا پ ا ب بولىمشەلەرى جوق. ماسەلەن، سولتۇستىك قازاقستان وبلىسىنداعى 13 اۋداننىڭ 4 ەۋىندە - ايىرتاۋ، اقجار، عابيت مۇسىرەپوۆ اتىنداعى جانە تايىنشا اۋداندارىندا عانا اۋدانارالىق ءمايىتحانالار بار. ولارعا جازدىڭ جاۋىن- شاشىندى، قىستىڭ بوراندى كۇندەرىندە كورشىلەس اۋدانداردان قاتىناۋ وڭاي ەمەس. قالاي بولعاندا دا، «بىرەۋدىڭ كىسىسى ولسە، قارالى - ول، قازا كورگەن جۇرەگى جارالى - ول» دەپ دانا اباي بابامىز ايتقانداي، اجالعا قيمايتىن قىمبات ادامى دۇنيەدەن وزىپ، قايعى جۇتىپ وتىرعان وتباسىعا مارقۇمنىڭ ءمايىتىن اشىپ قاراۋ ءۇشىن كولىك ىزدەتىپ، قوسىمشا اۋىرتپالىق سالۋ زاڭسىز ءارى ادامگەرشىلىككە جاتپايدى.
سونىمەن قاتار، ءمايىتحانالار ءمايىتتى ساقتاۋ ءۇشىن قايتىس بولعان ادامنىڭ بەتىن نەمەسە تۇتاس دەنەسىن بالزامداۋ، ارلەۋ سياقتى قىزمەتتەردى اقىلى نەگىزدە كورسەتەتىندىگىن دە بىلگەن ءجون. بۇل - ارينە، كىسىسى ولگەن وتباسىنىڭ ءوز ەركىمەن ءارى ۇلتىنىڭ ادەت- عۇرپىنا قاراي شەشەتىن ماسەلە. قورعانبەك امانجولدىڭ ايتۋىنا قاراعاندا، ءمايىتحانا قىزمەتكەرلەرىنىڭ اراسىندا الاياقتىقپەن اينالىسىپ، زاڭنامادان بەيحابار ادامداردى الداپ، كولدەنەڭ تابىس تاۋىپ جۇرگەندەر بار سياقتى. الايدا قارالى جاننىڭ ءولىم جونەلتۋگە بايلانىستى قاۋىرت شارۋاسى باسىنان اسىپ جاتاتىندىقتان، وسى جايلى قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىنا حابارلاپ، الاياقتاردى زاڭ الدىندا جاۋاپقا تارتۋ قاجەتتىگىن ويلاۋعا دا مۇرشاسى كەلە بەرمەيدى. ونىڭ ۇستىنە، الاياقتىق قىلمىستى اشكەرەلەۋ ۇدەرىسى كۇردەلى بولعاندىقتان، قىرۋار ۋاقىت جۇمساۋدى تالاپ ەتەدى. وسىعان وراي، جۋىردا سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى ءىس- قيمىل اگەنتتىگى «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كەيبىر زاڭنامالىق اكتىلەرىنە سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى ءىس- قيمىل ماسەلەلەرى بويىنشا وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزۋ تۋرالى» زاڭ جوباسىن ازىرلەپ، قىلمىستىق كودەكسكە «پارانى سۇراۋ جانە تالاپ ەتۋ» اتتى جاڭا 366-2-باپتى ەنگىزۋدى ۇسىنىپ وتىر. وندا شەنەۋنىكتى نە لاۋازىمدى ادامدى پارا سۇراعانى نەمەسە تالاپ ەتكەنى ءۇشىن بەلگىلى ءبىر قىزمەتپەن اينالىسۋ قۇقىعىنان ءومىر بويىنا ايىرا وتىرىپ، 2 مىڭ ايلىق ەسەپتىك كورسەتكىشكە (6 ميلليون 900 مىڭ تەڭگە) دەيىن ايىپپۇل سالۋعا نە سول مولشەردە 600 ساعاتقا دەيىن قوعامدىق جۇمىسقا تارتۋعا نە 2 جىلعا دەيىن باس بوستاندىعىن شەكتەۋگە نە سول مەرزىمگە باس بوستاندىعىنان ايىرۋعا جازالاۋ بەلگىلەنگەن. انتيكوردىڭ بۇل باستاماسىن قولداۋ قاجەت دەپ سانايمىز.
كارىباي مۇسىرمان
egemen.kz