كەي ءوڭىردە بۇرىنعىدان ءبىر ساعاتقا ۇيقىدان ەرتە تۇرا ما؟ قازاقستان نەگە ءبىرىڭعاي ۋاقىت بەلدەۋىنە كوشۋى كەرەك؟

ەلىمىزدە 2024 -جىلعى 1-ناۋرىزدان باستاپ ءبىرىڭعاي ۋاقىت بەلدەۋى (UTC+5) ەنگىزىلەدى. ماسساگەت وسىعان وراي قانداي وزگەرىستەر بولاتىنىنا شولۋ جاساپ، ساراپشىلارمەن سويلەستى.

قازاقستاندا ەكى ۋاقىت بەلدەۋى (UTC+5, UTC+6) بار. اتىراۋ، باتىس قازاقستان، ماڭعىستاۋ، اقتوبە جانە قىزىلوردا وبلىستارى 4-ساعاتتىق بەلدەۋگە (UTC+4+1). استانا، الماتى، شىمكەنت قالالارى جانە قالعان وبلىستار (قوستاناي، سولتۇستىك قازاقستان، اقمولا، قاراعاندى، ۇلىتاۋ، تۇركىستان، جامبىل، پاۆلودار، شىعىس قازاقستان، اباي، جەتىسۋ، الماتى) 5-ساعاتتىق بەلدەۋگە (UTC+5+1) جاتادى.

قازاقستاندا ۋاقىت ولشەمى نەگە وزگەرۋگە ءتيىس؟

قولدانبالى حرونوبيولوگيا مامانى بولات نۇرقوجايەۆ قازاقستاندا نەگە ۋاقىتتى 1 ساعاتقا شەگەرۋ كەرەگىن ءتۇسىندىردى.

«ەل اۋماعىندا 4 ساعاتتىق بەلدەۋدى قامتىعانىمەن، ەڭ شىعىس شەكارادان ەڭ باتىس شەكاراعا دەيىن بويلىق كوورديناتتارى ايىرماسى 400451 بولادى، ۋاقىت ولشەمىمەن ول - 2 ساعات 43 مينۋت. ەڭ شەتكى وبلىس ورتالىعى وسكەمەن مەن اتىراۋ اراسىندا كۇننىڭ اتۋى بار-جوعى - 2 ساعات 09 مينۋت. 1956 -جىلى ءتورت ساعاتتىق بەلدەۋدى ەكەۋگە بىرىكتىرۋگە دە وسى نەگىز بولعان شىعار. الايدا باستان ەلەكتر قۋاتىن ۇنەمدەۋ ءۇشىن دەپ ەنگىزىلگەن دەكرەتتىك (ۇنەمى «جازعى» ۋاقىت - ەسك.) +1 ساعاتتى ءالى كۇنگە نەگە قولداناتىنىمىز تۇسىنىكسىز. ەشبىر ەلدە «جازعى» ۋاقىت قولدانۋدان ەنەرگيا ۇنەمدەلەتىنى عىلىمي دالەلدەنبەگەن. ەنەرگەتيكا مينيسترلىگى دە ەشقانداي ەنەرگيا ۇنەمى جوعىن رەسمي تۇردە راستاپ وتىر. سوندىقتان ەل اۋماعىندا ۋاقىت ولشەمىن تۇبەگەيلى رەتتەۋ قاجەت»، - دەيدى بولات نۇرقوجايەۆ.

ەكونوميكا، دەنساۋلىق، لوگيستيكا: قازاقستانداعى قازىرگى ۋاقىتتىڭ كەرى تۇستارى قانداي؟

بۇگىنگى تاڭدا باتىس پەن شىعىس وبلىستار اراسىنداعى 1 ساعات ۋاقىت ايىرماسى كەيبىر پروبلەمالاردى تۋدىرىپ وتىر. ماسەلەن، حالىق پويىز، ۇشاق كەستەسىنەن شاتاسۋى، استانادان قويىلعان جينالىس ۋاقىتى باتىس وبلىستارداعى جۇمىس كەستەسىنە سايكەس كەلمەۋى... ەگەر استانا ۋاقىتىمەن ساعات 9:00 گە جينالىس قويىلسا، ول كەز - باتىستا جۇمىس باستالماعان ۋاقىت. ال تۇستەن كەيىن ساعات 15:00 گە قويىلسا، جينالىس ۋاقىتى باتىس وبلىستاردا ساعات 14:00 گە سايكەس كەلەدى، ياعني تۇسكى اس ۋاقىتى.

«سوڭعى جىلدارى الەمدە بيولوگيالىق (سيركادتىق - ەسك.) ريتمدەر بۇزىلۋى، ۇيقى/سەرگەكتىك رەجيمى بۇزىلۋى اسا قاۋىپتى راك، ديابەت، سەمىزدىك، جۇرەك-قان تامىرلارى جۇيەسى جانە دە تاعى باسقا ارۋلاردىڭ ورشۋىنە اسەر ەتتى. وسىعان بايلانىستى حرونوبيولوگيا عىلىمىندا، مەديتسينا سالاسىندا «الەۋمەتتىك ساعاتتىق بەلدەۋلەر اۋىسۋى سيندرومى» (social jetlag - SJL، الەۋمەتتىك دەسينحرونوز - ەسك.) دەگەن تەرمين پايدا بولدى»، - دەيدى ساراپشى.

مۇنىڭ شەشىمى قانداي؟

ۋاقىتتى رەتتەۋدىڭ شەشىمى وپ-وڭاي ءارى ءبىر رەتتىك شارا. ەشقانداي كەرى اسەرى جوق، وعان پراكتيكالىق مىسال دا جەتكىلىكتى. بۇل قارجىلاي شىعىندى قاجەت ەتپەيدى، ال عىلىمي ماڭىزى - بولاشاعىمىز. بالالار، ۇلت، ۇرپاق دەنساۋلىعى ساقتالۋىنا، ەڭبەككە قابىلەتتى بولۋىنا پايداسى ۇشان تەڭىز.

«قازاقستان رەسپۋبليكاسى گەوگرافيالىق ورنالاسۋى بويىنشا تولىق UTC+3,5/+4,5/+5,5 اۋماعىندا ورنالاسقان دەۋگە، ورتاڭعى ساعاتتىق بەلدەۋى UTC+4,5 ساعاتتىق بەلدەۋ دەۋگە تولىق نەگىز بار. ءبىز ۋاقىتتى العا قاراي جىلجىتايىن دەپ جاتقان جوقپىز. بۇرىنعى ۋاقىتتى تۇزەيىن دەپ جاتىرمىز. ءبىز قايتارايىن دەپ وتىرعان UTC+5 ۋاقىتى استانا، الماتى، شىمكەنت، سولتۇستىك قازاقستان جانە شىعىس قازاقستاننىڭ بەلدەۋ ۋاقىتى دەپ ايتۋعا بولادى. بۇكىل دالەلەلدەر جينالدى. 43 بەتتەن تۇراتىن ەسەپ جوباسى جاسالدى»، - دەدى بولات جولتاي ۇلى.

ۋاقىت وزگەرسە، كەيبىر ءوڭىر تۇرعىندارى بۇرىنعىدان ءبىر ساعاتقا ۇيقىدان ەرتە تۇرا ما؟

ءماجىلىس دەپۋتاتى ەركىن ءابىل ەل وڭىرىندە ءارتۇرلى ساعاتتىق بەلدەۋ بولۋىنا قارسى ەكەنىن ايتتى. ونىڭ سوزىنشە، بۇل - ەكونوميكالىق جانە باسقارۋ جۇيەسىندەگى ماسەلە.

«ۋاقىت بويىنشا زەرتتەۋ سوڭعى 10 جىلدا جيىلەدى. 2017 -جىلى وسى تاقىرىپتى زەرتتەگەن ءبىر توپ عالىم نوبەل سىيلىعىن العان سوڭ (تاۋلىكتىك ريتمدەردىڭ زەرتتەۋى تۋرالى - ەسك.) بۇكىل الەم وسىعان باسا نازار اۋدارا باستادى. بۇل بىزگە دە كەلىپ جەتتى. مۇنى عىلىمنىڭ جاڭا سالاسى دەپ ايتۋعا بولادى. ونىڭ ىشىندە ا ق ش پەن ەۋروپادا زەرتتەۋلەر جاسالىپ جاتىر. بۇرىن ءبىز ءبىرىڭعاي بەلدەۋدە بولدىق، الايدا كەيىن 30 جىلدا ۋاقىتپەن ويناپ، اقىرى گرينۆيچ ۋاقىتىنان 6 ساعات ايىرمادا قالىپ وتىرمىز»، - دەيدى ءابىل.

سونداي- اق، دەپۋتات «ەگەر استانانىڭ ۋاقىتى UTC+5 ءبىرىڭعاي ۋاقىتىنا اۋىسسا، قالانىڭ حالقى ەرتە تۇرا ما؟» دەگەن سۇراققا جاۋاپ بەردى.

«استانانىڭ تۇرعىندارى ەرتە تۇرمايدى. ءبىرىڭعاي ۋاقىت بەلدەۋى ەنگىزىلگەننەن كەيىن ءبىز ساعاتىمىزدىڭ ءتىلىن ارتقا اۋىستىرامىز، سوندىقتان استانالىقتار ءبىر ساعات كەش تۇراتىن بولادى»، - دەيدى دەپۋتات.

ەسكە سالايىق، بۇعان دەيىن قازاقستان ءبىر ۋاقىت بەلدەۋىنە اۋىسۋى مۇمكىن ەكەنى حابارلاندى. ۇكىمەتتىڭ ءتيىستى قاۋلىسى «اشىق ن ق ا» پورتالىندا جاريالاندى.