كونگو پرەزيدەنتىنىڭ ساپارىنان نە كۇتەمىز
قازاقستان الىس-جاقىن ەلدەرمەن بايلانىسىن نىعايتىپ كەلەدى. ونىڭ ىشىندە افريكا مەملەكەتتەرى دە شەت قالعان ەمەس. مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقايەۆتىڭ شاقىرۋىمەن 2-3-تامىز كۇندەرى كونگو رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى دەني ساسسۋ-نگەسسو استاناعا رەسمي ساپارمەن كەلەدى. Kazinform ءتىلشىسى ەكى ەلدىڭ جان-جاقتى ساياسي جانە ستراتەگيالىق قارىم- قاتىناسىنا شولۋ جاسادى.
قازاقستان جانە افريكا
سىرتقى ىستەر مينيسترلىگىنىڭ مالىمەتىنشە، قازاقستاننىڭ افريكا ەلدەرىمەن تاۋار اينالىمى تومەن دەڭگەيدە قالىپ وتىر. 2022 -جىلى 1 ميلليارد دوللاردى قۇراپ، ەكسپورت - 693 ميلليون، يمپورت - 314 ميلليون دوللار بولعان. سوعان قاراماستان، قازاقستاندىق وندىرۋشىلەر افريكالىق نارىقتا تابىستى باسەكەگە تۇسە الادى. قۇرلىق حالقى قارقىندى دامىپ كەلەدى جانە سوعان وراي تاۋارلار مەن قىزمەتتەردى سىرتتان يمپورتتاۋدى جۇيەلى تۇردە قاجەت ەتەدى.
كونگو رەسپۋبليكاسى تۋرالى...
كونگو رەسپۋبليكاcى ورتالىق افريكا ايماعىنداعى ەكونوميكاسى دامىپ كەلە جاتقان جانە وتىن ەكسپورتتاۋشى ەلدەردىڭ تىزىمىنە كىرەدى. ساحارانىڭ وڭتۇستىگىندە ورنالاسقان، افريكانىڭ ءۇشىنشى ءىرى مۇناي ءوندىرۋشى مەملەكەتى. كۇنىنە شامامەن 300 مىڭ باررەل مۇناي وندىرەدى. مۇنايدان تۇسەتىن كىرىستەر ىشكى جالپى ءونىمنىڭ 55 پايىزىن، ەكسپورتتىڭ 85 پايىزىن جانە ەل بيۋدجەتىنىڭ 70 پايىزدان استامىن قۇرايدى.
1997 -جىلعى 25-قازاننان بەرى كونگونى دەني ساسسۋ-نگەسسو باسقارىپ كەلەدى. سوڭعى پرەزيدەنت سايلاۋى 2021 -جىلدىڭ 21-ناۋرىزىندا ءوتتى (كەلەسى سايلاۋ 2026 -جىلدىڭ 21-ناۋرىزىندا بولادى).
بيىلعى ساۋىردەگى مالىمەتتەرگە سۇيەنسەك، كونگودا 6,1 ميلليون ادام تۇرادى. استاناسى - براززاۆيل. جەر كولەمى - 342 مىڭ شارشى شاقىرىم.
ەكونوميكاسىنىڭ نەگىزگى سالالارى - تاۋ-كەن ونەركاسىبى. ەلدە سۇيىتىلعان گاز، سەمەنت، پالما مايى، قانت شىعاراتىن زاۋىتتار دا بار. اعاش وڭدەۋ ونەركاسىبى، اۋىل شارۋاشىلىعى، بالىق اۋلاۋ دامىعان. گازدىڭ، مۇنايدىڭ جانە مەتالداردىڭ (مىرىش، مىس، تەمىر رۋداسى، فوسفوريتتەر) تابيعي قورى باي.
قازاقستان جانە كونگو رەسپۋبليكاسىنىڭ قارىم-قاتىناسى
سىرتقى ىستەر مينيسترلىگىنىڭ مالىمەتىنشە، ەكى ەل اراسىندا ديپلوماتيالىق قاتىناس 25 جىل بۇرىن - 1999 -جىلى 21-قىركۇيەكتە ورناعان. 2014 -جىلدىڭ جەلتوقسانىنان باستاپ قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ەفيوپياداعى ەلشىلىگى كونگو رەسپۋبليكاسىنا دا جاۋاپتى. رەسمي تۇردە قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كونگوداعى ەلشىسى اككرەديتتەلمەگەن. 2019 -جىلدىڭ 10-جەلتوقسانىنان باستاپ كونگونىڭ قازاقستانداعى ەلشىسى - داۆيد مادۋكا (جارتىلاي جۇمىس كۇنى، رەزيدەنتسياسى ماسكەۋدە).
مەملەكەتتەر اراسىندا وسى ۋاقىتقا دەيىن جوعارى دەڭگەيدە ساپارلار بولماسا دا، كونگو رەسپۋبليكاسىنىڭ ۇكىمەتى قازاقستاننىڭ حالىقارالىق ارەناداعى باستامالارىن قولداپ كەلەدى.
ماسەلەن، 2012 -جىلعى تامىزدا ەكسپو-2017 حالىقارالىق مامانداندىرىلعان كورمەسىن وتكىزۋگە قازاقستاننىڭ ءوتىنىمىن ىلگەرىلەتۋ ءۇشىن ءبىزدىڭ ديپلوماتتار كونگونىڭ وكىلدەرىمەن كەزدەستى. ناتيجەسىندە سول جىلى قىركۇيەكتە مىسىرداعى كونگو ەلشىلىگىنەن قازاقستاننىڭ ەكسپو كورمەسىنە قاتىسۋ كانديداتۋراسىن قولدايتىن نوتا كەلدى. سونىمەن قاتار، ب ۇ ۇ قاۋىپسىزدىك كەڭەسىندە 2017-2018 -جىلدارى قازاقستاننىڭ تۇراقتى ەمەس مۇشەلىگىنە كانديداتۋراسىن قولدادى.
قۇقىقتىق بازا
قوس مەملەكەت اراسىنداعى قارىم- قاتىناستاردىڭ قۇقىقتىق بازاسى جوق. ايتسە دە، ەكى ەلدىڭ ۇكىمەتى ەكى-ءۇش قۇجاتقا قاتىستى جۇمىستى باستاپ كەتتى: «قازاقستان رەسپۋبليكاسى مەن كونگو رەسپۋبليكاسى اراسىنداعى ازاماتتىق ىستەر بويىنشا قۇقىقتىق كومەك كورسەتۋ تۋرالى كەلىسىم» جانە «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ۇكىمەتى مەن كونگو رەسپۋبليكاسىنىڭ ۇكىمەتى اراسىنداعى ديپلوماتيالىق پاسپورتتاردىڭ يەلەرىن ۆيزالىق تالاپتاردان بوساتۋ تۋرالى كەلىسىم» كونگو تاراپىنىڭ قاراۋىنا ۇسىنىلدى.
ساۋدا- ەكونوميكالىق ىنتىماقتاستىق
ساۋدا- ەكونوميكالىق قاتىناستار جاقسى دامىماعان. سەبەبى قازاقستان مەن كونگونىڭ ىسكەر توپتارى اراسىنداعى بايلانىستار جانە مەملەكەتتەر اراسىنداعى وڭتايلى لوگيستيكا جولعا قويىلماعان.
ەكى ەل اراسىنداعى تاۋار اينالىمى 2023 -جىلى 14,7 مىڭ دوللاردى (ەكسپورت - 14,5 مىڭ دوللار، يمپورت - 0,2 مىڭ دوللار)، 2022 -جىلى - 15,5 مىڭ دوللاردى (ەكسپورت - 0,7 مىڭ دوللار، يمپورت - 14,8 مىڭ دوللار) قۇرادى. ازىرگە 2024 -جىلعا ارنالعان ساۋدا دەرەكتەرى جوق.
پرەزيدەنتتەردىڭ العاشقى كەزدەسۋى
2023 -جىلعى 1-2 جەلتوقساندا دۋبايدا وتكەن COP-28 (كليماتتى رەتتەۋ سالاسىنداعى وڭىرلىك ىنتىماقتاستىق) تاراپتارىنىڭ كليماتتىق كونفەرەنتسياسى اياسىندا قازاقستان مەن كونگو پرەزيدەنتتەرىنىڭ ءبىرىنشى كەزدەسۋى ءوتتى. ونىڭ بارىسىندا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقايەۆ كونگو پرەزيدەنتى دەني ساسسۋ نگەسسونى قازاقستانعا رەسمي ساپارمەن كەلۋگە شاقىردى.
كونگو پرەزيدەنتىنىڭ ساپارى قارساڭىندا...
مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقايەۆتىڭ شاقىرۋىمەن 2-3-تامىز كۇندەرى كونگو رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى دەني ساسسۋ-نگەسسو قازاقستانعا رەسمي ساپارمەن كەلەدى.
بۇل ساپاردىڭ الدىندا - 10-11-ماۋسىمدا كونگو پرەزيدەنتىنىڭ ستراتەگيالىق ماسەلەلەر جانە حالىقارالىق كەلىسسوزدەر جونىندەگى جەكە وكىلى فرانسۋازا جولي استاناعا كەلدى. ول قازاقستان پرەزيدەنتىمەن، سونداي-اق قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ءبىرقاتار مەملەكەتتىك ورگاندارىنىڭ (سىرتقى ىستەر مينيسترلىگى، كولىك، اۋىل شارۋاشىلىعى، ۇلتتىق ەكونوميكا، سيفرلىق دامۋ مينيسترلىكتەرىنىڭ) باسشىلىعىمەن كەزدەستى. فرانسۋازا جولي مەملەكەت باسشىسىمەن كەزدەسۋىندە كونگو رەسپۋبليكاسى پرەزيدەنتىنىڭ قازاقستانعا جاسايتىن الداعى ساپارىنا قاتىستى ماسەلەلەر، سونداي-اق ەكىجاقتى ىنتىماقتاستىقتىڭ پەرسپەكتيۆتى باعىتتارى تالقىلاندى.
قازاقستاننىڭ ەفيوپياداعى جانە كەنياداعى (قوسا اتقارۋشى) ەلشىسى، افريكالىق وداق پەن يۋنەپ جانىنداعى تۇراقتى وكىلى بارلىباي سادىقوۆ Kazinform تىلشىسىنە بەرگەن ەكسكليۋزيۆ سۇحباتىندا كونگو رەسپۋبليكاسىنىڭ سىرتقى ىستەر، ىنتىماقتاستىق جانە شەت ەلدەردەگى كونگولەزدىكتەر جونىندەگى ءمينيسترى جان-كلود گاكوسسو دا ەلىمىزبەن ىنتىماقتاستىقتىڭ كەلەشەگىن جوعارى باعالاعانىن اتاپ ءوتتى.
جان- كلود گاكوسسو كونگو پرەزيدەنتى دەني ساسسۋ-نگەسسونىڭ قازاقستانعا الداعى ۋاقىتتا جاسايتىن ساپارىن تاجىريبەلىك مازمۇنمەن تولتىرۋ نيەتى مەن ءوزارا قىزىعۋشىلىق تانىتاتىن سالالارداعى ىنتىماقتاستىقتى دامىتۋعا زور مۇددەلىك تانىتتى. قازىرگى ۋاقىتتا ەكى ەلدىڭ اراسىنداعى ەكىجاقتى ساۋدا- ەكونوميكالىق جانە ينۆەستيتسيالىق ىنتىماقتاستىق كولەمى قولدا بار مۇمكىندىكتەرگە سايكەس كەلمەيدى. الايدا، ءوزارا ىنتىماقتاستىق ءۇشىن قولداعى بار وراسان زور الەۋەتتى جۇزەگە اسىرۋ ماڭىزدى جانە بۇل كونگو پرەزيدەنتى دەني ساسسۋ-نگەسسونىڭ ەلىمىزگە ساپارىنىڭ نەگىزگى ماقساتى. ساپار بارىسىندا كونگومەن ىنتىماقتاستىقتى كەڭەيتۋگە مۇمكىندىك بەرەتىن ەكىجاقتى ءبىرقاتار قۇجاتتى قابىلداۋ جوسپارلانىپ وتىر، - دەدى قازاقستاندىق ديپلومات بارلىباي سادىقوۆ.
كونگو رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى دەني ساسسۋ-نگەسسو
دەني ساسسۋ-نگەسسو 1943 -جىلى 23-قاراشادا كيۋۆەت (ورتالىق كونگو؛ ول كەزدە فرانسيانىڭ كولونياسى) دەپارتامەنتىندەگى ويو قالاسىنا جاقىن جەردە ورنالاسقان ەدۋ اۋىلىندا شارۋا وتباسىندا دۇنيەگە كەلگەن.
1979 -جىلى 8-اقپاندا دەني ساسسۋ-نگەسسو كونگو حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ باسشىسى بولىپ جاريالاندى. 26-30-ناۋرىزدا وتكەن سەزدە ساسسۋ-نگەسسو ق ك پ ورتالىق كوميتەتىنىڭ ءتوراعاسى جانە كونگو حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ ءتوراعاسى بولىپ بەكىتىلدى (1973 -جىلعى كونستيتۋتسياعا سايكەس).
دەگەنمەن ەلدە ءتۇرلى ساياسي جانە اسكەري قاقتىعىستار بولىپ، 1994 -جىلى ساسسۋ-نگەسسو وتباسىمەن بىرگە ەلدەن كەتتى. 1997 -جىلدىڭ قاڭتارىنا دەيىن پاريجدە تۇردى. كونگوعا سول جىلدىڭ شىلدەسىنە جوسپارلانعان پرەزيدەنتتىك سايلاۋعا قاتىسۋ نيەتىمەن ورالدى (ول بولعان جوق) . ماۋسىمدا ساسسۋ-نگەسسونى قولدايتىن توپتار مەن سول كەزدەگى پرەزيدەنت ليسۋبانىڭ جاقتاستارى اراسىندا قارۋلى قاقتىعىستار قايتا باستالدى، وعان ۇكىمەت ارمياسىنىڭ بولىمشەلەرى دە قولداۋ كورسەتتى. الايدا ساسسۋ نگەسسونىڭ جاقتاستارى جەڭىسكە جەتىپ، براززاۆيلگە باقىلاۋ ورناتتى. ءسويتىپ 1997 -جىلدان باستاپ دەني ساسسۋ-نگەسسو كونگو رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى بولىپ كەلەدى.
قورىتىندىلايتىن بولساق، دەني ساسسۋ-نگەسسونىڭ قازاقستانعا ساپارى ەكى ەل اراسىنداعى بايلانىستى جاڭا دەڭگەيگە كوتەرەدى دەگەن ۇمىتتەمىز. جوعارى دەڭگەيدەگى العاشقى ساپار ناتيجە بەرەرى ءسوزسىز.
اۆتور
راحيلا تلەۋوۆا
