كومىرگە سۇرانىس ارتىپ كەلەدى

استانا. قازاقپارات - بىلتىر الەم 9,24 ميلليارد توننا كومىر جاقتى. بۇل سۇرانىستىڭ 1 پايىزعا وسكەنىن كورسەتەدى. ياعني جاسىل ەنەرگياعا كوشەمىز، جەراستى قازبالارىن ازايتامىز دەپ داۋرىققان جۇرتتىڭ ويلاعانى، الداعى جوسپار، قاۋلى، قارار اتاۋلىنىڭ ءبارى وتىرىك بولىپ شىقانى ما؟

جاھاندىق جىلىنۋ مەن جاسىل ەكونوميكاعا كوشۋ، تەحنولوگيانىڭ قارقىندى دامۋى مەن ەنەرگيا تاپشىلىعى تۋرالى بولجامدار الەمدىك ەنەرگيا نارىعىنداعى كورسەتكىشتەرگە قاراما-قايشى. ونىڭ ءتۇرلى سەبەبى بار. اۋەلگىسى تەحنولوگيانىڭ قارقىندى دامۋى. ءبىر عانا ەلەكترلى كولىكتىڭ ءجۇرۋى ءۇشىن ساعاتىنا 2500 ك ۆ ت ەنەرگيا قاجەت. بۇل 1 توننا كومىر جاعۋمەن تەڭ.

ماسەلەن، الەمدىك ەلەكتروموبيل سالاسىنداعى قىتايدىڭ ۇلەسى %35- عا جەتتى. ءسويتىپ 2015 -جىلدان بەرى ەڭ جوعارى كورسەتكىشپەن 94,5 گۆت ەنەرگيا ءوندىرىپ كەلەدى. سايكەسىنشە، كومىر ءوندىرۋ ۇدەرىسى جەدەلدەدى. بىلتىردىڭ وزىندە بۇل ەل 4 ميلليارد توننادان استام كومىر ءوندىردى. بۇل وتكەن جىلمەن سالىستىرعاندا 0,9 پايىزعا كوپ. تاعى قوسىمشا 542,7 ميلليون توننا يمپورتتاعان. بۇل سۇرانىستىڭ تۇراقتى وسكەنىن كورسەتەدى. ال 100 مۆت قۋاتى بار ءبىر عانا دەرەك ورتالىعى، 200 مىڭ تۇرعىنى بار قالامەن تەڭ كولەمدە ەنەرگيا تۇتىنادى.

بولجامعا سەنسەك، الداعى 5 جىلدا ءبىر عانا جاساندى ينتەللەكت يندۋسترياسى الەمدىك ەلەكتر ەنەرگياسىنىڭ %5- ىن پايدالاناتىن بولادى. ال، الەمدىك ەنەرگيانىڭ ەڭ كوپ، ياعني، % 34- ى كومىردىڭ ۇلەسىندە. ونى وندىرۋدەن جەتەكشى ەلدەردىڭ العاشقى وندىعىندا قىتاي، ءۇندىستان، يندونەزيا، ا ق ش، اۆستراليا، رەسەي، وڭتۇستىك افريكا، قازاقستان، موڭعوليا، گەرمانيا بار.

كومىر ءوندىرۋ سالاسىندا بيىل دا، كەلەسى جىلى دا اسا ءبىر وزگەرىستەر بولادى دەپ بولجاۋ قيىن. ويتكەنى ونىڭ بارلىعى ناقتى ساندار توڭىرىگەندە ەمەس، كليمات وزگەرىسى، ەكونوميكالىق جانە گەوساياسي شەشىمدەرگە بايلانىستى.

قىتاي كومىر ءوندىرۋدى ارتتىردى

بىلتىر قىتايدىڭ ەلەكتر ەنەرگيا سالاسىندا، بالامالى قۋات كوزدەرى كومىردەن كوپ ەنەرگيا بەرىپ، تاريحي سەرپىلىس جاساعان بولاتىن. الايدا ونىمەن كومىر ءوندىرۋ ءىسى كەشەۋىلدەپ قالعان جوق. كەرىسىنشە ارتتى. بۇل ەلدىڭ پايدالى قازبالارعا ءالى دە تاۋەلدى ەكەنىن كورسەتەدى. ا ق ش- تىڭ ەنەرگەتيكالىق اناليتيكالىق كومپانياسىنىڭ دەرەگىنە سۇيەنسەك، بيىل جىلدىڭ العاشقى جارتىسىندى- اق، كومىر ەنەرگەتيكاسىنان 21 گيگاۆاتت ەنەرگيا الىندى. كورسەتكىش جىل سوڭىنا قاراي ءوسىپ، كومىر ەلەكتر ستانسيالارىنىڭ جالپى جوبالىق قۋاتى 80-100 گۆت- قا جەتەدى دەگەن بولجام بار.

ودان بولەك جاڭارتىلعان ەنەرگيا كوزدەرىنەن 350 گيگاۆاتت قۋات ءوندىرىپ ۇلگەرگەن. بۇنى الەم بويىنشا جاڭا ەنەرگەتيكا الەۋەتىنىڭ جارتىسىنا جۋىعى دەپ ەسەپتەۋگە بولادى.

ا ق ش كومىر ءوندىرىسىن ارتتىرادى

دەگەنمەن، قازىر جاھان الدىندا تۇرعان مىندەت - قازبا وتىندار، اتاپ ايتقاندا گاز، مۇناي، كومىر قولدانىسىن شەكتەۋ. پاريج كەلىسىمىنە ساي عالامشاردىڭ ورتاشا تەمپەراتۋراسىن 2 گرادۋسقا دەيىن كوتەرىلمەۋىن قاداعالاپ، 1,5 گرادۋسقا دەيىن تومەندەتۋ. وتىندى ۇنەمسىز جاعۋ جانە اعاشتاردى اياۋسىز كەسۋ ارقىلى ادامزات اۋا قاباتىنا شىعارىلاتىن كومىرقىشقىل گازىنىڭ كولەمىن جىل وتكەن سايىن ۇلعايتىپ كەلەدى. قازىردە اۋاعا كومىرقىشقىل گازىن تاستاۋ جونىنەن قىتاي مەن ا ق ش اتموسفەرانى لاستاۋشى ەلدەر رەتىندە اتالادى.

قىتايداعى ءوندىرىس كولەمىن ايتتىق. ال ەكولوگياعا ترامپتىڭ باس قاتىرعىسى جوق. ول ءتىپتى جاھاندىق كليمات كەلىسىمىنەن شىعىپ، كومىر ءوندىرىسىن ودان ارى دامىتۋدى قولعا الاتىنىن جاريالادى. بۇل رەتتە ساراپشىلار اق ءۇي اكىمشىلىگىنىڭ شەشىمى وزگە مەملەكەتتەردىڭ دە پاريج كەلىسىمىنەن باس تارتۋىنا تۇرتكى بولسا، جەر شارىنىڭ لاستانۋىنا توسقاۋىل قويۋ مۇمكىن بولماي قالادى دەپ قاۋىپتەنەدى.

سانامالاي بەرسەك، جاھاندىق جىلىنۋ سالدارىنان تۋاتىن قاتەرلەر شاش- ەتەكتەن ۇنەمى ايتىپ كەلەمىز. الايدا ەنەرگياعا سۇرانىستىڭ كۇرت ارتۋىن دا جوققا شىعارۋعا بولمايدى. سايكەسىنشە، ءسوز باسىندا ايتىپ كەتتىم، مۇنىڭ بارلىعى الەمدىك ەنەرگيا سالاسىندا تەپە-تەڭسىزدىككە اكەلىپ وتىر.

15 جىلدا ءبىزدىڭ ەلدەگى بارلىق جىلۋ-ەلەكتر ورتالىقتارى «تازا كومىر» تەحنولوگياسىنا كوشەدى. ياعني 2039 -جىلعا دەيىن سالىناتىن جانە جاڭعىرتىلاتىن كاسىپورىنداردىڭ جۇمىسى وسى تەحنولوگياعا نەگىزدەلەدى. بۇل تۋرالى ەنەرگەتيكا ءمينيسترلى مالىمدەدى. كومىر - ماڭىزدى ستراتەگيالىق رەسۋرس. ءدال وسى رەسۋرستىڭ قورى بويىنشا قازاقستان الەمدەگى العاشقى وندىققا كىرەدى. دۇنيە جۇزىندەگى كومىردىڭ 4 پايىزى قازاق جەرىندە جاتىر. ارينە، قازىرگى ەكونوميكانىڭ دامۋ قارقىنى ەنەرگيانى كوپتەپ قاجەت ەتەدى. كومىرگە ارقا سۇيەۋ قاجەت-اق. تەك ەكونوميكامەن قاتار ەكولوگيانى دا ەسكەرۋ كەرەك. تازا كومىر تەحنولوگياسى وسى تىعىرىقتان شىعاتىن جولعا اينالادى.

قازىر ەلدە 34 ميلليارد تونناعا جۋىق كومىر قورى بەلگىلى. جىلىنا 100 ميلليون توننادان اسا كومىر وندىرىلەدى. وتاندىق ەنەرگەتيكانىڭ 67 پايىزىن كومىر بەرىپ وتىر. وسى مول رەسۋرستى كادەگە جاراتپاساق، ەكونوميكالىق تۇرعىدان ۇتىلاتىنىمىز انىق.

كومىر حيمياسىن دامىتۋعا بەتبۇرىس

ەلدەگى كومىردىڭ باسىم بولىگىن ەنەرگەتيكالىق كەشەندەر تۇتىنادى. ەنەرگەتيكا مينيسترلىگىنىڭ مالىمەتىنە سۇيەنسەك، بيىل 7 ايدا 60 ميلليون توننادان اسا كومىر ءوندىرىلدى. ونىڭ 37 ميلليون 400 مىڭ تونناسى ەنەرگەتيكا نىساندارىنا جونەلتىلدى. 18 ميلليون توننادان اسا وتىن شەتەلگە شىعارىلدى. ال قالعانى كوممۋنالدىق- تۇرمىستىق قاجەتتىلىك پەن ونەركاسىپكە جۇمسالدى. بۇگىنگى ءوندىرۋ قارقىنىمەن بىزدەگى كومىر قورى ءۇش عاسىرعا جەتەدى. تەك دايىن كۇيىندە قازىپ الىپ، ەكسپورتقا شىعارۋمەن شەكتەلمەۋ كەرەك. قازىر وڭدەۋ ماسەلەسى كۇن تارتىبىندە تۇر. بۇل ورايدا ۇكىمەت ينۆەستوردى كومىر حيمياسىن قولعا الۋعا مىندەتتەپ وتىر. ياعني جەر قويناۋىن پايدالانۋشى كومىر حيمياسى ونىمدەرىن دە شىعارۋعا ءتيىس. سوعان ساي ارنايى جول كارتاسى ازىرلەندى. كارتا شەڭبەرىندە قاراعاندى وبلىسىندا كومىردەن گاز وندىرەتىن زاۋىت سالىنادى. بۇل زاۋىت جىلىنا 2 ميلليارد تەكشە مەتر گاز بەرەدى دەگەن جوسپار بار.

24.kz