كولىك الۋ جەڭىلدەيدى: جاڭا قاۋلى اۆتونارىقتى وزگەرتەدى
استانا. KAZINFORM - بيىل اۆتونەسيە الۋ وڭايعا تۇسپەك. قارجى نارىعىن رەتتەۋ جانە دامىتۋ اگەنتتىگى قاۋلى قابىلداپ، اۆتونەسيە بەرۋ شارتىن جەڭىلدەتتى.
ناقتى ايتقاندا، كولىك ساتىپ الۋ كەزىندە بۇرىنعىداي قارىز جۇكتەمەسى ەسەپكە الىنبايدى، دەمەك تابىسى تومەن ازاماتتار دا كولىك تىزگىندەي الادى دەگەن ءسوز. جاڭالىق نارىققا قالاي اسەر ەتەدى؟ وتاندىق كولىكتەردىڭ ساتىلىمى مەن وندىرىسىندە وزگەرىس بولا ما؟ Kazinform ءتىلشىسى ساۋالعا جاۋاپ ىزدەپ كوردى.
جەڭىلدىك - جاڭا كولىككە
قاۋلىدا قامتىلعان قارىز جۇكتەمەسىنەن باستايىق. بۇعان دەيىن قارجى ۇيىمدارى الدىندا باسقا دا بورىشى بار وتانداستارىمىزدىڭ قارىز الۋى قيىن ەدى. بانكتەر نەسيە تاريحىن مۇقيات تەكسەرىپ، ەلەپ-ەكشەپ بەرەتىن. ەگەر نەسيەگە تولەيتىن اي سايىنعى تولەم مولشەرى تابىس كولەمىنىڭ جارتىسىنا جەتسە، بانك اۆتونەسيە بەرۋدەن باس تارتاتىنىن بىلەمىز. جاڭا قاۋلىعا سايكەس، بۇل تالاپقا وزگەرىس ەنگىزىلدى. ەندى جاڭا اۆتوكولىك الساڭىز، نەسيەڭىزدىڭ بار-جوعى ەسكەرىلمەيدى. ەسكى اۆتوكولىك قۇنىنىڭ 50 پايىز باستاپقى جارناسىن، ءۇش جىلعا دەيىن پايدالانىلعان «تەمىر تۇلپار» قۇنىنىڭ 30-50 پايىز باستاپقى جارناسىن تولەسەڭىز دە وسى مۇمكىندىكتى پايدالانۋعا بولادى. قاۋلى كۇشى 2027 -جىلعا دەيىن عانا جارامدى ەكەنىن ەسكەرسەك، بىرنەشە جىلدا كولىك نارىعىندا ساۋدا قىزاتىن سەكىلدى.
وسى ورايدا قارىز جۇكتەمەسىن ەسكەرمەۋ بانك سەكتورىنا قانشالىقتى ءتيىمدى بولارى بەلگىسىز. قارجىگەر اندرەي چەبوتاريەۆتىڭ پىكىرىنشە، مەملەكەتتىڭ نەسيە نارىعىنا ارالاسۋى ءساتتى ناتيجە بەرۋى كۇماندى. ءتىپتى دامىعان ەلدەردە قارىز جۇكتەمەسى كوەففيتسيەنتى (ق ج ك) قولدانىلمايدى، قارىزدى بەرۋ-بەرمەۋ بانكتىڭ جەكە ۇستانىمى شەڭبەرىندە جۇزەگە اسادى.
- دامىعان ەلدەردە رەتتەۋشى ورگان مەن مەملەكەت تاراپىنان قارىز جۇكتەمەسىنە قاتىستى ساياسات جۇرگىزىلمەيدى. ەرىك بانكتىڭ وزىندە. قارجى ۇيىمى نەسيە بەرەتىن كەزدە ونىڭ قايتارىمىن ەسەپكە الادى. بەرگىسى كەلمەيتىن ادامعا نەسيە ۇسىنباۋعا قۇقىلى. بۇل - بيزنەس تالابى. سوندىقتان بۇل تۇرعىدا ەشقانداي رەتتەۋشى كۇش قاجەت ەمەس. مەملەكەت «مىناعان بەر، اناعان بەرمە» دەپ تالاپ قويماۋى كەرەك. بيزنەس-مودەلدىڭ تالابى بويىنشا، ۇيعارىمدى بانك شىعارعانى ءجون. ەگەر قارىزدى قايتارا المايتىن ادامعا نەسيە بەرىلسە، بانك بانكروت بولادى، - دەدى ساراپشى.
مەملەكەت قارجى ۇيىمدارىنداعى تاۋەكەلدى ەسەپكە الاتىنى تۇسىنىكتى. تالاپتى وڭتايلى قاراستىرۋعا تىرىسۋدا. ماسەلەن، جاڭا كولىك مىنۋگە نيەتتى ادامنىڭ بورىش جۇكتەمەسىنە نازار اۋدارىلماعانىمەن، كەيىنگى التى ايداعى تولەم تاريحى ەسكەرىلەدى. وعان قوسا «الماقتىڭ دا سالماعى بار»: كولىك قازاقستاندا العاش رەت تىركەلۋى كەرەك؛ ساتىپ الىنعان كولىك نەسيەگە كەپىل رەتىندە قويىلادى.
560 مىڭنان استام ادامدا اۆتونەسيە بار
بايقاساق، قازاقستاندىقتار قارىز جۇكتەمەسىنە دە، پايىز مولشەرلەمەسىنە دە قاراپ جاتقان جوق. جىل سايىن نەسيەگە كولىك ساتىپ الۋ كوبەيىپ كەلەدى. ءبىرىنشى نەسيەلىك بيۋرونىڭ مالىمەتىنە سۇيەنسەك، بۇگىندە اۆتونەسيە بويىنشا جاسالعان كەلىسىمشارتتىڭ سانى 591 مىڭنان اسىپ جىعىلادى، 559 مىڭنان استام بورىشكەر بار. اۆتونەسيە پورتفەلى 3,6 تريلليون تەنگەگە جەتىپ، ءبىر جىلدا 44,8 پايىزعا وسكەن.
2024 -جىلدىڭ ەسەبىن اشساق، قارىز كولەمى دە، نەسيە الۋشى دا ارتقانىن اڭعارامىز. وتكەن جىلى 1,8 تريلليون تەڭگە اۆتونەسيە بەرىلگەن - 2023 -جىلدان %13,2 ارتىق. جىل ىشىندە 214 مىڭ ادام نەسيە العان (%10,2 ءوسىم)، 228,4 مىڭ شارت جاسالعان. ال اۆتونەسيە شارتتارى بويىنشا ورتاشا قارىز 8 ميلليون تەڭگە شاماسىنا شىقتى. اۆتوكولىكتەر قۇنى %6,4 قىمباتتاعانىنا قاراماستان جەلتوقسان ايىنىڭ وزىندە 25600 كولىك ساتىلىپ، 26,7 مىڭ نەسيە بەرىلىپتى.
مۇنداي قارقىندى وسىمگە ەكى سەبەپ بار: قارجى ۇيىمدارىنىڭ پايىزدىق مولشەرلەمەسى جانە اۆتوكولىك برەندتەرىنىڭ ماركەتينگتىك شەشىمى. ءبىرىنشى نەسيەلىك بيۋرونىڭ دەرەگىنشە، اۆتونەسيەنىڭ 70 پايىزدان استامىن ەكىنشى دەڭگەيلى بانكتەر بەرەدى. قالعان ۇلەس ميكروقارجى ۇيىمدارىنا تيەسىلى. مىنە، وسى قارجى سەكتورى نەسيە مولشەرلەمەسىن قۇبىلتۋ ارقىلى سۇرانىسقا اسەر ەتكەندەي. نازار اۋدارساق، وتكەن جىلدىڭ سوڭىندا ەكىنشى دەڭگەيلى بانكتەردىڭ اۆتونەسيەدەگى ورتاشا مولشەرلەمەسى 15,5 پايىز بولدى - جىل بويى 22,8 پايىزعا ءتۇسىردى. ال ميكروقارجى ۇيىمدارى 42,5 پايىزدان 34,1 پايىزعا كەمىتتى. بۇل ءتاسىل قولدان سۇرانىس جاساعانداي اسەر قالدىرۋى مۇمكىن، دەگەنمەن زاڭعا قايشى ارەكەت بولماعاندىقتان، نارىققا جاسالعان «مانيپۋلياتسيا» دەپ كەسىپ ايتا المايمىز.
ەكىنشى سەبەپكە ديلەر ماركەتينگىن جاتقىزۋعا بولادى. ءداستۇر بويىنشا، اۆتوكولىك كومپانيالارى جىل سوڭىنا قاراي ءتۇرلى اكتسيا ۇيىمداستىرادى. ساۋدانى قىزدىرۋ ءۇشىن جەڭىلدىكتەر، ءتيىمدى ۇسىنىستار قاپتايتىنى بەلگىلى. وتكەن جىلى دا جارناما جۇمىسى جەمىستى ءجۇرىپ، جاڭا جىل قارساڭىندا كولىكتى بولعاندار كوپ. جوعارىدا ايتىپ وتكەن جەلتوقسان ايىندا راسىمدەلگەن 25600 اۆتونەسيە تاريحى وسىعان قاتىستى.
- IV توقساننىڭ قورىتىندىسى بويىنشا اۆتوكرەديتكە سۇرانىس ارتا ءتۇستى. بانكتەردىڭ پىكىرىنشە، بۇل كوبىنە اۆتوسالون-سەرىكتەستەر جۇرگىزگەن ماركەتينگتىك شەشىم مەن ءىشىنارا سۋبسيديالايتىن ءبىرقاتار ناۋقاندىق ءونىمىن ۇسىنۋمەن بايلانىستى. سۇرانىستى ارتتىرۋعا وڭ اسەر ەتۋشى تۇس - وسى سەگمەنتتەگى كرەديتورلار ءتىزىمىن كەڭەيتۋ جانە ءىرى بانكتىڭ اۆتوكرەديتتەۋ سەگمەنتىندەگى سيفرلىق ءونىمدى بەلسەندى دامىتۋى. وسىلايشا، كرەديتتىك ءوتىنىم سانى %3 عا ءوستى، - دەپ ءتۇسىندىردى ۇلتتىق بانكتىڭ قارجىلىق تۇراقتىلىق جانە زەرتتەۋلەر دەپارتامەنتىنىڭ ديرەكتورى ولجاس كۋبەنبايەۆ.
4 پايىز: جاڭا جول ما، جاڭعىرىق پا؟
بەلگىلى جايت، قازاقستاندا ساتىلاتىن اۆتوكولىكتەردىڭ دەنى - شەتەلدىك برەندتەر. «قازاقستاننىڭ اۆتوكولىك وداعى» دەرەگىنشە، وتكەن جىلى ەلدەگى رەسمي ديلەرلەر 205 مىڭنان استام (+3,2 پايىز ءوسىم) اۆتوموبيل ساتقان، ياعني 2023 -جىلدىڭ ءتورتىنشى توقسانداعى ساتىلىمنان 3,2 پايىز جوعارى.
برەند بويىنشا بولسەك:
Hyundai - 44 218
Chevrolet - 30 927
Kia - 23 045
Chery - 14 883
Jac - 11 771 كولىك ساتقان.
العاشقى 10 ايدا شەتەلدىك برەندتەردىڭ ساتىلىم كورسەتكىشى اي سايىن 11-18 مىڭ شاماسىنا تۇراقتاسا، قازان، قاراشا، جەلتوقسان ايلارىندا 20 مىڭنان تۇسپەگەن.
- باستاپقىدا ساۋدا از بولعانىمەن، 2024 -جىلى باسەكە كۇشەيىپ، وندىرۋشىلەر مەن ديلەرلەر ءتيىمدى ۇسىنىستاردى كوپتەپ جاسادى. ۇكىمەت، قارجى نارىعىن رەتتەۋ اگەنتتىگى، ەكىنشى دەڭگەيلى بانكتەر مەن ميكروقارجى ۇيىمدارى بىرلەسە جۇمىس اتقارىپ، باستاپقى جارنانىڭ بولماۋى، ءبولىپ تولەۋ مۇمكىندىگى سياقتى قارجىلاندىرۋ شارالارىن جۇزەگە اسىردى. ساتىپ الۋشىلارعا جاقسى جاعداي جاسالدى. مۇنىڭ ناتيجەسى دە كوپ كۇتتىرگەن جوق. اۆتوموبيل نارىعى ەكىنشى جىل قاتارىنان رەكورد جاساپ كەلەدى، - دەدى «قازاقستاننىڭ اۆتوكولىك وداعى» پرەزيدەنتى انار ماقاشەۆا.
شەتەلدىك برەندتەر اراسىندا بايقالاتىن تاعى ءبىر ءۇردىس - قىتاي برەندتەرى ۇلەسىنىڭ ارتۋى. ق ح ر-دا وندىرىلەتىن كولىكتىڭ ەلدەگى ۇلەسى كەيىنگى ءتورت جىلدا 39 پايىزعا جەتكەن. كورشى ەل الپاۋىت ءاۆتووندىرۋشى رەتىندە تانىلعانىنى كەشە ەمەس. ءتىپتى باسەكەگە قابىلەتتى گيبريد، ەلەكتروموبيلدەردى دە قازاقستانعا كىرگىزدى. مىسالى، رەسمي ديلەرلەر وتكەن جىلى 800 دەن استام قىتايلىق Zeekr ەلەكترلى ماشيناسىن ساتقان بولاتىن.
رەتى كەلگەندە ەلدەگى شەتەلدىك اۆتوكولىك برەندتەرى ۇسىنعان باعا ساياساتى مەن نەسيەگە ارنالعان پايىزدىق مولشەرلەمەنى سارالاپ كورەيىك. ءقازىر كومپانيالار 4 پايىزدىق نەسيە مولشەرلەمەسىن جارنامالىق ادىسكە اينالدىرعانداي. ەستە بولسا، بىرنەشە جىل بۇرىن مەملەكەت جەڭىلدەتىلگەن 4 پايىزدىق نەسيەمەن كولىك الۋعا ارنالعان باعدارلاما ازىرلەگەن ەدى. حالىق اراسىندا يدەيا مازمۇنى كەڭ تاراپ، كەيىن جوبا قۇرىلىمىنا قاتىستى كۇمان كوبەيگەن. مىنە، مەملەكەتتىڭ «4 پايىزدىق» يدەياسىن ديلەرلەر جالعاستىرىپ جاتىر.
مىسالى، Kia ،Hyundai ،JAC سەكىلدى برەندتەردەن مەملەكەتتىك باعدارلامامەن ماندەس ۇسىنىس بايقاۋعا بولادى.
اۆتوونەركاسىپ ءالى دە كەمشىن
انار ماقاشيەۆا بيىل نارىق سۇرانىسىندا وزگەرىس بولۋى مۇمكىن ەكەنىن جاسىرمادى. ايتۋىنشا، 2025 -جىلى نارىق قۇرىلىمى وزگەرىپ، جەرگىلىكتى ءوندىرىس قارقىندى دامۋى مۇمكىن.
بۇل بولجامعا وتاندىق اۆتوكولىك ونەركاسىبى لايىق پا؟ بىزدە اۆتوكولىك ءوندىرىسى جاندانىپ كەلەدى، الايدا ءازىر نارىقتى تولىق قامتۋعا جەتكىلىكسىز. بۇگىندە قازاقستاندا ماشينا جاساۋ سالاسىنداعى اۆتوموبيل جاساۋ ۇلەسى 39,4 پايىزدى قۇرايدى. اۆتوكولىك شىعاراتىن 8 كاسىپورىن جۇمىس ىستەپ تۇر. ولاردا وتكەن جىلدىڭ 9 ايىندا 91 مىڭ كولىك ازىرلەنگەن. الداعى ۋاقىتتا زاۋىتتار سانى ارتپاق.
- ىسكە اسىرۋ ساتىسىندا ۇلكەن جوبالار بار. الماتى قالاسىنداعى مۋلتيبرەند زاۋىتى، بۇل ءوندىرىس جىلىنا 90000 اۆتوكولىك شىعارىپ، 3600 جۇمىس ورنىن قۇرۋعا جول اشادى. ال Kia ءوندىرىسى جىلىنا 70000 اۆتوكولىك شىعارىپ، 1500 جۇمىس ورنىن اشۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. بۇل جوبالار الەمدىك وندىرۋشىلەرمەن تىكەلەي ىنتىماقتاستىق ارقاسىندا جۇزەگە اسۋدا، - دەدى انار جانار قىزى.
سالا مامانى جاڭا ماشينالاردىڭ ساتىلىمىنداعى وتاندىق اۆتوموبيلدەردىڭ ۇلەسى %63 عا جەتكەنىن ايتتى. «قازاقستاننىڭ اۆتوكولىك وداعى» جاريالاعان مالىمەتكە سەنسەك، وتكەن جىلى ساتىلىم بويىنشا كوش باستاعان Hyundai اۆتوكولىگىنىڭ باسىم دەنىن الماتىداعى كاسىپورىندار قۇراستىرعان. وعان قوسا ساتىلعان 31 مىڭ اۆتوكولىك - Chevrolet بولسا، 23 مىڭ كولىك - KIA ەنشىسىندە.
جالپى وتكەن جىلى قازاقستاندا 144,7 مىڭ اۆتوموبيل ءوندىرىلدى. قوستاناي وبلىسىندا ورنالاسقان Allur زاۋىتى 90,5 مىڭ كولىك شىعارىپ، نارىقتا ساتىلعان كولىكتەردىڭ 38,3 پايىزىن ازىرلەگەن. ال الماتىداعى Hyundai Trans Kazakhstan زاۋىتى 45,4 مىڭ اۆتوكولىك
ايتا كەتەيىك، بيىل الماتىدا Astana Motors Manufacturing Kazakhstan مۋلتيبرەند زاۋىتى ىسكە قوسىلادى. كاسىپورىندا Changan ،Chery ،GWM (Haval مەن Tank) سەكىلدى قىتاي اۆتوكولىكتەرى قۇراستىرىلماق. جوبا يمپورتقا تاۋەلدىلىكتى ازايتىپ، جەرگىلىكتى اۆتوكولىك قۇنىن تۇسىرۋگە اسەر ەتەدى دەگەن بولجام بار.
P. S. بيىل اۆتوكولىككە سۇرانىس ارتپاسا، تولاستاماسى بەلگىلى. ونىڭ ۇسىتنە قارىز جۇكتەمەسىنىڭ قالىس قالۋى اۆتونەسيە الۋعا نيەت ءبىلدىرۋشىنىڭ قاتارىن ارتتىراتىنىن ءتۇسىنىپ وتىرمىز. تەك جايدان-جاي جەڭىلدىك جوعىن ءارى كومپانيالار مەن بانكتەردىڭ «ءبىر بارماعى بۇگۋلى» ەكەنىن ۇمىتپاۋ ماڭىزدى.
ەرسىن شامشادين
