كوشەلەر قاق ايىرىلىپ، ۇيلەر قيراعان: ۆەرنىي جانە كەمين جەر سىلكىنىستەرى تۋرالى نە بىلەمىز

الماتى. KAZINFORM - مىڭجىلدىق تاريحى بار الماتى قالاسىندا جويقىن جەر سىلكىنىسى قاشان بولدى؟ بۇل ساۋالعا ۇلتتىق سەيسمولوگيالىق بايقاۋ جانە زەرتتەۋلەر ۇلتتىق عىلىمي ورتالىعى ديرەكتورىنىڭ عىلىم جونىندەگى ورىنباسارى ەليزاۆەتا ەسەنجىگىتوۆا جاۋاپ بەردى.

ايتۋىنشا، XIX عاسىردىڭ سوڭى مەن XX عاسىردىڭ باسىندا الماتى ايماعىندا 2 رەت ءىرى جويقىن جەر سىلكىنىسى تىركەلگەن.

«الماتىداعى كۇشتى جەر سىلكىنىسى العاش رەت 1887 -جىلى قالا ۆەرنىي اتالعان تۇستا 8 - ماۋسىم كۇنى تىركەلدى. تاڭعى 5 تەر شاماسىندا، جۇرت شىرت ۇيقىدا جاتقاندا قالادا ماگنيتۋداسى 7,3 بالل بولاتىن جەر دۇمپۋلەرى سەزىلەدى. ونىڭ ەپيتسەنترى قالادان 20 شاقىرىم قاشىقتىقتا ىلە التاۋىنىڭ سولتۇستىك بەتكەيىندە بولدى. ۆەرنىي قالاسىمەن قاتار ماڭىنداعى ەلدى- مەكەندەرگە قاسكەلەن، ۇزىناعاش، ەسىك، تۇرگەن، تالعار 9 بالعا دەيىن سەزىلدى. جەر سىلكىنىسىنىڭ سالدارىنان ۆەرنىي قالاسى تولىعىمەن قيرادى. سونىمەن قاتار، تاۋلى ايماقتاردا جەر سىلكىنىسىنىڭ سالدارىنان سىرعىما، لاي كوشكىنى، قۇلاما سياقتى گەولوگيالىق قۇبىلىستار بايقالدى. سونىڭ ءبىر كورىنىسى اقساي ءوزىنىنىڭ جوعارعى اعىسىنداعى اقجار قۇلاماسىن ايتۋعا بولادى، ونىڭ كولەمى 15 ميلليارد تەكشە مەترگە جەتىپ، اقساي وزەن ارناسىن تولىق تولتىردى. سونداي- اق تاۋ بوكتەرىندەگى جارىلىمداردان سۋبۇرقاقتارى اتقىلادى. جەر سىلكىنىسىنەن كەيىن كوپتەگەن ىلەسپە ءدۇمپۋ (افتەرشوك) تىركەلدى. جارتى جىل بويى 250 دەن استام جەر ءدۇمپۋى تىركەلگەن مالىمەتتەر بار. بۇل ۆەرنەندىك اپات دەپ اتالادى»، - دەدى ەليزاۆەتا ەسەنجىگىتوۆا.

الماتى تاريحىنداعى ەكىنشى جويقىن اپات 1911 -جىلدىڭ 3 - قاڭتار كۇنى بولعان. سول كەزدە ماگنيتۋداسى 8,2 گە جەتكەن. وسى ءزىلزالا سالدارىنان قالا ىشىندەگى كوشەلەر قاق ايرىلىپ، ۇلكەن جىرىقتار پايدا بولعان.

«جەر سىلكىنىسىنەن تۋىنداعان وشاق جارىلىمىنىڭ ۇزىندىعى 200 شاقىرىم بولدى. الماتى قالاسى بۇل جەر سىلكىنىسنەن دە تولىق قيرادى. 450 ادام كوز جۇمدى. اپاتتىڭ كۇشتىلىگىنە وراي وعان «كەميندىك» دەگەن اتاۋ بەرىلگەن. سەبەبى جەر تەربەلىسىنەن سوڭ، قالا ىشىندەگى كوشەلەر قاق ايىرىلىپ، ادام بويىمەن بىردەي جىرىقتار پايدا بولعان. وشاق تەرەڭدىگى - 25 شاقىرىم. بۇل ءزىلزالادا 780 ءۇي قيرادى دەگەن مالىمەت بار. ونىڭ جويقىن بولعانى سونشالىق 1000 ك م قاشىقتىقتا ورنالاسقان تومسك، ومسك، كوكشەتاۋدا ايتارلىقتاي سەزىلگەن. 6 اي ىشىندە 300 دەن استام جەر ءدۇمپۋى تىركەلگەن» ، - دەيدى سەيسمولوگ.

ايتۋىنشا، الماتى قالاسىنىڭ سىلكىنىس ءقاۋىپىنىڭ جوعارلىعىن ەسكەرە وتىرىپ، العاش رەت 2017-2018 -جىلدارى شاعىن سەيسميكالىق اۋدانداستىرۋ كارتاسى جاسالدى.

«كارتا نەگىزىندە الماتى قالاسى ءۇشىن قۇرىلىس نورمالارى جاساقتالدى. وسى قۇرىلىس نورمالارىن جەتەكشىلىككە الا وتىرىپ، قالاداعى بارلىق قۇرىلىس جۇمىستارى سىلكىنىسكە ءتوزىمدى نەگىزدە قۇرىلىستار جۇرگىزۋلۋى ءتيىس»، - دەپ اتاپ ءوتتى ول.

ايتا كەتەيىك، وسى جىلى الماتىلىقتار ءۇش رەت جەراستى ءدۇمپۋىن سەزدى.

العاشقىسى، 23 -قاڭتار كۇنى بولدى. ونىڭ ۇزاق ءارى كۇشتى بولعانى سونشالىق تۇرعىندار ۇرەيلەنىپ، ۇيىنەن دالاعا شىقتى.

4 - ناۋرىز ساعات 11:22 كەزىندە الماتى قالاسىندا تاعى دا جەر سىلكىنىسى تىركەلدى. ونىڭ قۋاتى 5 بالل كولەمىندە سەزىلدى.