كۋنستكامەراداعى قازاق تاريحىنا قاتىستى فوتوسۋرەتتەر پاۆلوداردا كورسەتىلدى
پاۆلودار. قازاقپارات - ⅩⅨ عاسىردىڭ سوڭى مەن ⅩⅩ عاسىر باسىنداعى قازاق حالقىنىڭ تۇرمىسىن، ءومىر سالتىن تاسپاعا باسىپ، ۇلتتىق ەتنوگرافيامىزدىڭ تاريحىنا تەرەڭ ۇڭىلدىرە تۇسەتىن سامۋيل دۋديننىڭ سيرەك فوتوسۋرەتتەرى بۇگىندە قىمبات قازىناعا اينالىپ وتىر.
شەتسىز- شەكسىز قازاق دالاسىن اسىقپاي ارالاپ تۇسىرىلگەن مىڭداعان فوتوسۋرەتتەر ۇلتىمىزدىڭ باي مادەنيەتىن پاش ەتەدى.
1899 -جىلى س. دۋدين رەسەيدەگى انتروپولوگيا جانە ەتنوگرافيا مۋزەيىنىڭ تاپسىرماسىمەن شۇعىل ەكسپەديتسيا قۇرىپ، قازاق دالاسىنا اتتانىپ كەتەدى.
بۇل ساپارىندا ول اقمولا، جەتىسۋ، سەمەي وبلىستارىن ارالاپ، قازاقتىڭ تۇرمىسى مەن قوعامدىق ءومىرى، سالت- ءداستۇرى، ۇلتتىق ەتنوگرافياسىنا قاتىستى فوتوسۋرەتتەر تۇسىرۋگە تاپسىرما العان. ال تۇسىرىلگەن سۋرەتتەر 1900 -جىلى پاريجدە وتەتىن كورمەدە تانىستىرىلۋى ءتيىس بولاتۇعىن.
جانىنا بىرنەشە شىعىستانۋشىلاردى ەرتكەن دۋدين ەكسپەديتسياسى قازىرگى پاۆلودار قالاسىنان باستالىپتى. ول تۇستا پاۆلودار ۋەزى سەمەي وبلىسىنا قارايتىن. ەكسپەديتسيا مۇشەلەرى تابيعاتىنىڭ سۇلۋلىعى كوپكە ايان باياناۋىلدى بەتكە الىپ، جولاي قالقامان، قاراسور اسۋلارىنان وتكەن. ودان سوڭ اتاقتى قوياندى جارمەڭكەسىندە ايالداپ، ءارى قاراي قارقارالى بارعان.
جۋىقتا وسى تاريحي فوتوسۋرەتتەردەن قۇرالعان حالىقارالىق كورمە وبلىس ورتالىعىنداعى «ertis» مۋلتيمەديالى مۋزەيىندە اشىلدى. كورمەنى ۇيىمداستىرۋعا سەبەپكەر بولعان د. باگايەۆ اتىنداعى مۇراجاي- ءۇيىنىڭ باسشىسى كۇلاش شايدۋللينانىڭ ايتۋىنشا، فوتوسۋرەتتەر رەسەيدىڭ سانكت- پەتەربور قالاسىنداعى كۋنستكامەرادان - انتروپولوگيا جانە ەتنوگرافيا مۋزەيىنىڭ كوللەكسياسىنان الىنىپتى.
- مۇنداي كورمە پاۆلودار تورىندە تۇڭعىش رەت وتكىزىلىپ وتىر. سامۋيل دۋدين ەكسپەديتسياسى 1899 -جىلى تەك قانا پاۆلودار ۋەزى جانە سەمەي وبلىسى بويىنشا 500 گە جۋىق فوتو ءتۇسىرىپ، ونىڭ 200 ءىن انتروپولوگياعا ارناعان ەكەن. ەكسپەديتسيا ماقساتى قازاقتاردىڭ كۇندەلىكتى ءومىر تۇرمىسى عانا ەمەس، ەتنوگرافيالىق ەرەكشەلىگىن تۇسىنۋگە ۇمتىلىس ەدى. ول پاۆلودار قالاسىنان باستاعان ساپارىندا جولاي قالقامان، قاراسور جەرلەرىندە ايالداپ، كوپتەگەن اۋىلداردى فوتواپپاراتىنا باسىپ الىپ وتىرعان. مىسال ءۇشىن مىناۋ فوتوسۋرەتتەردە قۇس توسەكتە جاتقان قازاق بايى، ساياتشى، ۇزاتىلىپ بارا جاتقان كەدەيدىڭ قىزى، ىرىمشىك قايناتقان اجەي، جايلاۋعا شىققان كوش سالتاناتى، باياناۋىلداعى جاسىباي كولىنىڭ ماڭايىنداعى ەسكى زيراتتار، اقكەلىن ماڭى جانە تاعى باسقالارى بەينەلەنگەن، - دەپ اڭگىمەلەيدى ك. شايدۋللينا.
فوتوگراف سول ۋاقىتتا قوياندى جارمەڭكەسىنىڭ بەل ورتاسىنا تاپ بولىپ، قازاق ەتنوگرافياسى مەن شارۋاشىلىعىنا قاتىستى تىڭ مالىمەتتەر جيناعان. قوياندى جارمەڭكەسى جايىندا ايتساق، ول سوناۋ 1840 -جىلدان 1930-شى جىلدارعا دەيىن، ءار جىلدىڭ 25-مامىر-25-ماۋسىم ارالىعىندا جۇمىس ىستەپ تۇرعان. جارمەڭكە تەك ساۋدا- ساتتىق ىسىندە عانا ەمەس، كورشىلەس ەلدەرمەن تۇراقتى ەكونوميكالىق بايلانىس جاساۋدا، حالىقتىڭ ونەرى مەن مادەنيەتىن دامىتۋدا اسا ماڭىزدى ورىن الدى. قالىڭ قازاق قاۋىمىنىڭ باس قوساتىن، حالىق ونەرىن ناسيحاتتاۋدىڭ ورتالىعى بولدى.
ارقا ءوڭىرىنىڭ نەبىر تارلاندارى جيىلىپ، ونەر سايىسىن ۇيىمداستىرىپ، جارمەڭكەنى قىزدىرا تۇسكەن. انشىلەر، پالۋاندار، سيرك ارتىستەرى سوناۋ قىتاي، رەسەي، جاپونيادان دا كەلگەن دەگەن دەرەكتەر بار.
فوتوگراف جارمەڭكەدە تەك سۋرەت ءتۇسىرىپ قانا قويماي، قازاقتىڭ ۇلتتىق كيىمدەرىن، اسىرەسە، جاڭا تۇسكەن كەلىننىڭ ساۋكەلە، قامزول، قازاقتىڭ شاپانى مەن كۇپى تۇرلەرىن، تۇلكى تىماق، ساپتاما ەتىكتەرىن، سونداي-اق شارۋاشىلىققا پايدالاناتىن زاتتارى مەن جەرگىلىكتى زەرگەرلەردىڭ قولىنان شىققان اشەكەي بۇيىمداردى، وزگە دە زاتتاردى ساتىپ الىپ وتىرعان. ونىڭ بارلىعى كەيىن پەتەربورداعى مۋزەيگە قويىلادى.
