كۇن شىعاتىن تۇستان تۋعان كەربۇعى
ورالحان بوكەيەۆ - التايداي اسقاق شىعارمالارىمەن ارامىزدا ءومىر ءسۇرىپ كەلە جاتقان عۇمىرلى جازۋشى. سويتە تۇرا ول كوزكورگەن زامانداستارىنىڭ تاۋسىلىپ بىتپەيتىن ساعىنىشىنا دا اينالعان. ورالحان تۋرالى اركىم- اق ايتقىسى كەلەدى.

ءبىز ورالحان بوكەيەۆتىڭ ازاماتتىق كەلبەتىن ايشىقتايتىن ەستەلىكتەردەن ۇزىندىلەر جاريالاۋدى ءجون كوردىك.
رەداكسيا
ورالحان ەكەۋمىز تانىسقالى بەرى دە تابانى كۇرەكتەي الپىس جىلعا تاياۋ، كوز جازىپ قالعالى دا وسى ۋاقىتتىڭ جارتىسىنداي جىلدار ءوتىپتى. ءبىراق بىرگە جۇرگەن جىلدار ۇمىتىلمايدى.
ۋنيۆەرسيتەتتىڭ ءۇشىنشى كۋرسىنىڭ سوڭعى ەكى- ءۇش ايىن وندىرىستىك تاجىريبە الۋ ءۇشىن بارعان مەنى وبلىستىق «كوممۋنيزم تۋى» گازەتىنىڭ رەداكسياسى كاتون- قاراعاي اۋدانىنا ءىسساپارعا اتتاندىرعان.
اۋدان ورتالىعىنا جاقىن ءبىر اۋىلدىڭ شەتىندە قوي قىرقىمى قىزىپ جاتىر ەكەن. كىدىرمەي سوعان باردىم. «وزات قىرىقتىقشى كىم؟ كۇنىنە نەشە قوي قىرقىپ، نەشە كيلوگرامم ءجۇن تاپسىرادى؟» دەگەن سياقتى ۇيرەنشىكتى ساۋالىمدى سول جەردەگى بريگاديرگە قويىپ جاتقانىمدا، قاسىمىزعا بۇيرا باس، اشاڭداۋ كەلگەن اتجاقتى جىگىت كەلىپ سالەمدەستى.

- بوكەيەۆ ورالحان، اۋداندىق گازەتتىڭ ءتىلشىسىمىن، - دەپ ءوزىن تانىستىردى. سول ساتتە ونىمەن بىرەر جىلدان سوڭ جولىمىز ءتۇيىسىپ قانا قويماي، قالعان تىرشىلىگىمىزدە دوس- جار بولىپ ءومىر كەشەرمىز دەپ ويلاعان جوقپىن. بالكىم، ول دا سولاي ويلاماعان بولار، «ە، جاقسى» دەستىك تە، ءوز جونىمىزگە كەتە بەردىك…
«لەنينشىل جاس» گازەتى رەداكسياسىندا جۇرگەن كەزىمدە ءبىر كۇنى «رەداكتور شاقىرادى» دەگەن سوڭ شەرحان مۇرتازانىڭ كابينەتىنە كىرسەم، ماشينكاعا باسىلعان ونشاقتى بەتتىك ماتەريالدى ۇستاپ وتىر ەكەن. بۇرىنعىداي قاباعىن قارس تۇيمەي، كوڭىلدى قارسى الدى. ادەتىمەن الدىنداعى ورىندىقتى نۇسقاپ، «وتىرعىن» دەدى دە، حال- كۇيىمدى سۇرادى. ارينە، «جاقسى- جاقسى» دەپ، ەلپىلدەپ جاتىرمىن. سونان كەيىن:
- ورالحان بوكەيەۆ دەگەندى تانيسىڭ با؟ - دەدى.
- تانيمىن. وسكەمەندەگى «كوممۋنيزم تۋى» گازەتىندە قىزمەت ىستەيدى، - دەدىم.
راسىندا ونىمەن جاي تانىس ەمەس، سوڭعى جىلدا جاقسى جولداس تا بولعانبىز. كەلەر جىلى وندىرىستىك ءتالىم الۋعا «كوممۋنيزم تۋىنا» تاعى كەلگەنىمدە ورەكەڭ وبلىستىق گازەتتىڭ بەلدى جۋرناليسى بولىپ ۇلگىرىپتى. ول ءوزىمىزدىڭ زامانداس ءارى كەتسە ءيت كويلەكتى ەكى- ءۇش جىل بۇرىن توزدىرعان ۇلكەندىگى بار، مادەنيەت، ونەر ءبولىمىنىڭ مەڭگەرۋشىسى ءمۇسىلىم قۇماربەكوۆتىڭ ادەبي قىزمەتكەرى ەكەن. ءالى ۇيلەنە قويماعان مۇسەكەڭ شەشەسى ەكەۋى عانا تۇراتىن داڭعاراداي ۇيىنە ورالحاندى بىرگە تۇرعىزىپ الىپتى. ءبىرى باسشى، ءبىرى قوسشى ەكەندەرىن ۇمىتىپ، ازىلدەرىن جاراستىرىپ العان. قۇداي ايداپ، رەداكتور مەنى دە مۇسەكەڭنىڭ بولىمىنە جىبەرگەن.
ۇلكەنمەن دە، كىشىمەن دە قۇرداسىنداي قالجىڭداپ، ءوزىن مەيلىنشە ەركىن ۇستايتىن ءمۇسىلىم مەنىمەن ازىلدەسە بەرەتىن ادەتىمەن:
- ءاي، ورالحان، مىنا ستۋدەنتتى قاي پاتەرگە قاڭعىتامىز، ەكى- ءۇش اي بولسا دا دۇكەننەن تاماعىمىزدى تاسىپ، ىدىس- اياعىمىزدى جۋىپ بەرسە دە ەكەۋمىزگە پايدا ەمەس پە. ونىڭ ۇستىنە ءارتۇرلى ماقالالاردى قالاي جازۋ جونىنەن ۇيدە دە بۇعان ءدارىس وقىرمىز. تاتەم دە وسى اپتانىڭ سوڭىندا ۇلكەن ۇلى تۇراتىن شىمقوراعا كەتپەكشى، - دەپ مەنى دە ۇيىنە تۇرعىزىپ العان.
تاتەسى ءۇشىنشى بويداقتىڭ قوسىلعانىنا قارسى بولعان جوق، قايتا قۋانىپ قالعانداي راي تانىتقان.
ارينە، مەن تاتەمىز كەتكەننەن كەيىن دە ەكەۋىنىڭ قولبالاسى بولىپ، دۇكەننەن ازىق- تۇلىكتەرىن تاسىپ، ىدىس- اياقتارىن جۋىپ كەتكەن جوقپىن، ەڭ باستىسى ەكەۋىمەن دە بەرىك دوستىقتىڭ ىرگەتاسى قالانعان ەدى. ورالحان شىڭعىستايىنىڭ، ورمان- توعاي، تاۋ- تاسىن قالدىرماي جازۋعا تىرىسسا، ءمۇسىلىم شىمقورانىڭ بۇتا- بۇرگەنىن، توقال جوتالارىن توقتاماي جازىپ جاتسا، مەن دە كىشكەنتاۋىم مەن ساۋىرىمدى قىزىقتاپ، ەكەۋىنەن قالىسپاي قالام تەربەۋگە تىرىساتىنمىن. اسىرەسە ورەكەڭنىڭ اڭگىمەگە بەرگىسىز وچەركتەرى سونشالىقتى تابيعيلىعىمەن، ءومىردىڭ وزىندەي شىنشىلدىعىمەن ەرەكشەلەنەتىن. «كەيبىر وچەركىڭدى «لەنينشىل جاس» سياقتى ۇلكەن گازەتتەرگە بەرىپ كورمەيسىڭ بە؟» دەگەنىمدە: «ولار ءبىزدىڭ جازعان شيمايدى باسا قويماس» دەپ جاۋاپ بەرەتىن. ونىڭ ويىنشا، وچەركتەرى رەسپۋبليكالىق گازەتتە جاريالانۋ ءۇشىن ءوزىنىڭ ءالى ءبىراز «ءپىسۋى» قاجەت سياقتى…
رەداكتورىم: «بوكەيەۆتى تانىساڭ، ول تۋرالى بىلگەنىڭدى ايتشى»، - دەگەن سوڭ، ونىڭ مەنەن ءبىر- ەكى جاس كىشى ەكەنىن، اكە- شەشەسىنىڭ كاتوننىڭ شىڭعىستاي دەگەن اۋىلىندا تۇراتىنىن، ءوزى كەلىنشەگى ەكەۋىنىڭ وبلىستىق گازەت رەداكتورىنىڭ شاقىرتۋىمەن وتكەن جىلى عانا وسكەمەنگە كەلگەنىن ايتتىم.
- مىناۋ دۇنيەسىن وقىپ كورىپ پە ەدىڭ؟ - ول قولىنداعى التى- جەتى بەتتى ماعان ۇسىندى. تانىس تاقىرىپ بىردەن ەسىمە ءتۇستى. «سارى ارقانىڭ جاڭبىرى». وسىدان بىرنەشە اي بۇرىن «كوممۋنيزم تۋىندا» جاريالانعان سۇلتانماحمۇت تۋرالى بولعان وقيعا ىزىمەن جازىلعان وچەرك- تولعانىس ەدى. ورالحاننىڭ وچەركى كلاسسيك اقىننىڭ ابدىكارىم بولىس سالدىرعان شىڭعىستاي مەكتەبىندە از ۋاقىت مۇعالىم بولىپ، زايسانعا قاراي ءبىرجولا اتتانعان ساپارى تۋرالى ەدى. اقىن جۇرەگىنە شەمەندەي باتقان اۋىر سالماق اشىق ايتىلماسا دا، ول مۇڭنىڭ ءبىر ۇشىعى ءوزى جازعان «قامار سۇلۋ» رومانىندا جاتقانىن، شىڭعىستاي مەكتەبىن سالدىرىپ، سۇلتانماحمۇتتى مۇعالىمدىككە شاقىرتقان ابدىكارىم بولىستىڭ باسقا بىرەۋگە ايتتىرىلىپ قويعان قىزى مەن اقىننىڭ اراسىنداعى بولاشاقسىز سۇيىسپەنشىلىكتى مەڭزەيتىن شىعارما ماعان ۇناعان ەدى.
- ءيا، وقىعانمىن.
- جازعانى ۇناسا، مەن بۇگىن رەداكتورىنا حابارلاسايىن، - دەدى دە، حاتشى قىزدى شاقىرىپ، مەنىڭ كوزىمشە جاڭاعى ماتەريالدى وعان بەرىپ: «سەكرەتارياتقا اپار. نومىرگە كورنەكتى عىپ بەرسىن»، - دەپ تاپسىردى.
نە كەرەك، قارا بۇيرا شاشى يىعىنا تۇسكەن ورالحانىم ەكى- ءۇش كۇننەن كەيىن شابادانىن سۇيرەپ، تۇسكە تاياۋ رەداكسياعا جەتسىن. ءدال سول كۇنى رەداكسيا قىزمەتكەرلەرى تولەگەن ايبەرگەنوۆتىڭ جىلدىعى بەرىلەتىن اسقا بارعالى جاتقانبىز. ورالحانمەن تانىسقاننان كەيىن شەراعاڭ بۇرىن- سوڭدى بولماعان ەرلىك جاساپ، ونى جاڭادان عانا بوساعان ادەبيەت- مادەنيەت ءبولىمى مەڭگەرۋشىسىنىڭ ورنىنا بەكىتىپ جىبەردى. ءتىپتى، ول كەزدەگى ءتارتىپ بويىنشا ءبولىم مەڭگەرۋشىسىن تاعايىنداۋ ءۇشىن ورتالىق كومسومول كوميتەتىنىڭ كەلىسىمىن الاتىن قيسىندى دا كەرەك قىلعان جوق. ورەكەڭنىڭ شابادانىن كوتەرىپ، ءبىرجولاتا كەلگەن سەبەبى - رەداكتورىمىز وبلىستىق گازەت باسشىسى م. ابۋعاليەۆپەن تەلەفون ارقىلى سويلەسىپ، بوكەيەۆتى قىزمەتكە الاتىنىن، سوندىقتان ول جاقتاعى جۇمىسىنان بوساپ، ەتەك- جەڭىن جيناپ كەلۋى جونىندە كەلىسكەن كورىنەدى. ول كەزدە قازاق قارا ءسوزىنىڭ تاعى ءبىر ءبىرتۋار قارا نارىنىڭ ادەبيەت مايدانىنا قوسىلعانىن ەشكىم دە سەزىپ، بىلمەگەنى انىق.
ورەكەڭنىڭ الماتىعا كەلۋى ويلاماعان جەردەن شەراعاڭنىڭ ارقاسىندا قالاي تەز بولسا، قىزمەت باسپالداقتارىمەن ورلەپ، ءوسۋى دە تەز بولدى. «لەنينشىل جاستان» «جۇلدىز» جۋرنالىنا ءبولىم مەڭگەرۋشىسى، «قازاق ادەبيەتى» گازەتى باس رەداكتورىنىڭ ورىنباسارى، باس رەداكتورى دەگەندەي. «قامشىگەر» اتتى اڭگىمەلەر جيناعىنان باستالعان شىعارماشىلىعى ءبىراز اڭگىمە، پوۆەست جيناقتارى، روماندارى جىل قۇرعاتپاي بىرنەشە تىلدە جارىق كوردى. پەسالارى رەسپۋبليكالىق، شەتەل تەاترلارىندا قويىلىپ جاتتى.
«بۇل تىرشىلىگىڭدە ايتارىڭدى ايتىپ، جازارىڭدى جازىپ ۇلگىرۋىڭ كەرەك» دەپ ءجۇرۋشى ەدى. سول تىرشىلىگىنىڭ تەز وتەرىن سەزگەندەي بار شارۋاسىنىڭ تەز ورىندالعانىن قالايتىن. جانە ول ءوزىنىڭ ويعا العان ءىسىنىڭ ورىندالاتىنىنا سەنەتىن. بالكىم وزىنە سەنگەندىكتەن بولار.
1984 -جىلى جازۋشىلار وداعىندا قازاق ك س ر مەملەكەتتىك سىيلىعىنا شىعارمالار ۇسىناتىن جينالىس ءوتىپ جاتقان. ءبىراز كىتاپتار ۇسىنىلىپ بولدى- اۋ دەگەن كەزدە ورالحان مىنبەگە كوتەرىلىپ:
- مىناۋ - مەنىڭ جۋىردا عانا شىققان «ءبىزدىڭ جاقتا قىس ۇزاق» دەگەن رومانىم. بۇل شىعارمامدى مەملەكەتتىك سىيلىققا ءوزىم ۇسىنامىن، - دەپ مىنبەدەن تۇسكەن بويدا تىسقا شىعىپ كەتتى. ءبىر قىزىعى رومانى بايگەدەن ماڭدايى جارقىراپ الدىمەن كەلدى.
تۇڭعىش كىتابى - «قامشىگەرىنە»: «كاكە، كۇن ءبىز جاقتان شىعادى»، - دەپ مەن ەكى- ءۇش ايدان كەيىن شىققان «اشىلماعان سىر» اتتى كىتابىما: «ورەكە، ءبىز ەرتىستىڭ لايلانباعان ءور جاعىندا تۋعاندارمىز»، - دەپ جاقىنعا بالاپ قولتاڭبا جازىسىپ جۇرگەن قايران ورەكەڭ ەلۋ جىلدىق مەرەيتويىن تويلاۋعا دا مۇرشاسى بولمادى. جول جۇرەردەن ەكى كۇن بۇرىن عانا ءبىزدىڭ ۇيدە قوناق بولىپ وتىرىپ: «جاۋىرىن ورتامنان ءبىر شانشۋ ۇستاپ تۇرعانى. ءۇندىستاننىڭ ىستىعىنا قىزدىرىپ، ەمدەلمەكشىمىن»، - دەپ ازىلدەپ ەدى.
بارشا اعايىن- تۋىس، ارىپتەستەرى مەن جولداس- جورالارى الىس ساپارىنان شالقالاپ جەتكەن ورالحان دوستى قارسى الۋعا تۋرا كەلدى.
قابىرىنىڭ باسىنا قويىلعان قۇلپىتاسىنا ءوزىنىڭ «كەربۇعى ءتىپتى دە ولگەن جوق، ول ءوز ازاتتىعىن اڭساپ كەتتى»، - دەگەن ءسوزىن جازدىردىم. ونىڭ رۋحى التايىن كەربۇعى بولىپ قازىر دە كەزىپ جۇرگەن بولار.
كادىربەك سەگىزباي ۇلى،
جازۋشى، مەملەكەتتىك
سىيلىقتىڭ يەگەرى
بۇقتىرمانىڭ باستاۋ بۇلاقتارى
سەن دۇنيە سالعان جازدا ءتور التاي كەرەمەت جاڭبىرلى بولدى، ورەكە… كارى تاۋدىڭ كەپەشتىگىن قۇرساۋلاعان قاپ- قارا نويىس بۇلتتار باسقا جەر قۇرىپ قالعانداي- اق، ءدال وسى ماڭدا قيعىلىقتى سالسىن كەلىپ. بۇقتىرماڭ قاراعاي باسىنا سەكىرە تاسىپ، وعان ءوزىڭدى جوقتاعان ءنوپىر جۇرتتىڭ كوز جاسى قوسىلىپ، ءاي، جوسىلسىن- اي! قارالى جازىڭ ىرىڭ- جىرىڭمەن وتە شىققان. اتكوپىر قۋانىش پەن شاناعىنا سىيماي اسىپ- توگىلىپ جاتقان شاتتىققا كەنەلەمىز دەگەن ءجاميعاتىڭ (سەنىڭ 50 جىلدىعىڭا دايىندالىپ جاتىر ەدىك قوي )، قاسىرەتتىڭ قاپ- قارا كۇرزىسى وڭدىرتپاي سوعارىن قايدان ءبىلسىن؟!
كەلەر جازدا ءوزىڭ جامانىن جاسىرعان، جاقسىسىن پاتشا دەڭگەيىنە جەتكىزگەن قاراتايىڭ التى الاشقا ساۋىن ايتىپ، سەنىڭ رۋحىڭا ارناپ اس بەردى. نە كەرەك، جوقتاۋ مەن كورىسۋدىڭ كوكەسى سوندا بولعان!
قامقا شاپانىنىڭ قوس ءوڭىرىن قاق ايىرا ەڭىرەپ شەرحان اعاڭ، بوتاسىن ىزدەپ بوزداعان بوشاي اقساقالىمىز، جالاڭاياعىڭنىڭ تابى قالعان شىڭعىستايدىڭ شاڭداۋىت كوشەسىنە جاتا قالا وكسىپ، بوزبالا ورالحاندى ىزدەگەن دوستارىڭ كارىباي مەن كادىربەك كەلگەن. دۋلات يسابەكوۆ دوسىڭ بۋلىعا تۇرىپ بايانداما جاساعان. توردە قاپ- قارا شاپان جامىلىپ، تۇتاستاي قاپتال قابىرعاسىن الدىرعان ارلانداي قاپ- قارا بوپ تۇنەرىپ، كۇڭىرەنىپ قاليحان ىسقاق اعاڭ وتىرعان. جۇرتتىڭ ءبارى قالاعاڭا قايتارا كوڭىل ايتىپ، ونىمەن قايتارا كورىسكەن.
ءبارى وتپەلى ەكەن، ورەكە!
ورەكە! بۋىرقانعان بۇقتىرما وزەنى باسىن ءوزىڭ بىلەتىن شىندىعاتاي تەلىمىنەن ون شاقىرىمداي ارى، يىقتا جاتقان قولاتتان الادى. تىپتەن، وزەنگە اينالار دەپ تە سەنگىڭ كەلمەيدى، ۇساق- تۇيەك بۇلاقتار. سول بۇلاقتار ارشاتىعا جەتەر- جەتپەستەن ارقىراعان، جالىنا قول تيگىزبەيتىن شۋ اسۋعا وزەنگە ۇلاسادى. ەكى ارانىڭ قاشىقتىعى بار- جوعى 40-50-اق شاقىرىم. سەنىڭ بويىڭا تۋا بىتكەن، قانمەن بەرىلگەن تالانت پەن وسى بۇقتىرما تاعدىرىنىڭ اراسىندا قاتتى ۇقساستىق بار سەكىلدى. سەن دە جۇرتىڭدى كوپ توسقىزعان جوقسىڭ: جارق- جۇرق اتىلىپ شىقتىڭ. اتاق- داڭقىڭ التى الاشتى ارالاپ، الىسقا سىلتەدى. وقىس اعىپ ءتۇستىڭ. قانداي ادەمى دە ايانىشتى سۋرەت، ورەكە! ءوزىڭ دە وسىنداي وقىستىققا اۋەس بولاتىنسىڭ.
مەن بۇقتىرمانى تەگىننەن تەگىن اۋىزعا الىپ وتىرعان جوقپىن. باستاۋ الار بۇلاقتارىن ايتتىم. ال، بوزبالا وراشتىڭ بۇلاقتارى نە ەدى؟
ەسىڭدە مە، سەن مەكتەپتى تاۋىسقان سوڭ ەكى- ءۇش جىل اۋىلدا ءجۇرىپ قالدىڭ. ۇمىتپاسام، تراكتىرگە تىركەۋشى بوپ جۇرگەن كەزىڭ شىعار، كۇندە كەشكە ءبىز تۇراتىن ينتەرناتقا كەلەتىنسىڭ. قوينى- قونشىڭ تولعان ينتەرنات بويجەتكەندەرىنە ارنالعان اسىقتىق حاتتارى. الدىمەن بىزدەرگە وقىپ بەرەسىڭ. ليريكادان شالعايلاۋ، ۇرداجىق شاعىمىز عوي. دەسەك تە ماڭگىپ قالاتىنبىز. ءار حاتىڭ ءبىر- ءبىر نوۆەللا بولاتىن.
مىنە، سول حاتتار سەنىڭ باستاۋلارىڭ ەكەن. سەن ول حاتتاردى سول قار قىزدارىنىڭ كۇلكىسىنە عاشىق بولۋدان جازباعانىڭدى، تەك بويىڭا سىيماي اسىپ- توگىلىپ جاتقان شىعارماشىلىق قۋاتىڭدى جارىققا شىعارۋعا تالپىنىپ جۇرگەنىڭدى قايدان بىلەيىك ول كەزدە. شىركىن، سول حاتتاردىڭ بىرەر قولجازباسى بۇگىندە سارقارىن تارتقان بايبىشەلەردىڭ بىرەۋىندە ساقتالدى ما ەكەن؟!
التايدىڭ كوكتەمى كۇن العاش كۇركىرەگەندە باستالاتىن. بۇل كۇركىرەۋ: «ال، ەندى، مەن كەلدىم. قىستاي قاتتى تارتىلعان بەلدىكتەرىڭدى بوساتىڭدار. قاباقتارىڭدى اشىڭدار، كۇلىڭدەر، شاتتانىڭدار!» - دەيتىن كوكتەم جارىقتىقتىڭ تۇڭعىش قوڭىراۋى سىندى ەمەس پە ەدى. كۇننىڭ العاشقى كۇركىرەۋىن تاعاتسىزدانا توسىپ جۇرگەن بىزدەر - بالالار بارلىعىمىز بۇقتىرما بويىنان تابىلاتىنبىز. تاۋ وزەنى مۇزداي. وعان قاراپ جاتقان ءبىز جوق، سۋعا كۇمپ- كۇمپ سەكىرەمىز. الايدا، سۇڭگۋىمىزدەن شىعۋىمىز تەز. جاعاداعى قۇم ۇستىندە تىرىلي ارىق، تەرىمىز قۇسەتتەنىپ كەتكەن بىزدەر جاپاتارماعاي جاتامىز. وزىمىزشە كۇنگە قىزدىرىنعانىمىز. باسى بار دا اياعى جوق شولاق- شولاق اڭگىمەلەر ايتىلادى. كىم قاي قىزبەن «درۋجيتتاپ» ءجۇر، تاعىسىن تاعىلار. كەلەر ساتتە ءبىزدىڭ اڭگىمەلەرىمىزدە مۇلدەم شاتاعىڭ جوق، مۇلدەم باسقا ءبىر دۇنيەدەن كەلگەندەي سەن:
- ءاي، وسى ءبىز قارتايمايتىن، شال بولمايتىن شىعارمىز ، - دەپ وقىس ءبىر وي ايتاتىنسىڭ دا، وقىس تيىلاتىنسىڭ. بىزدەر مىنانىڭ ەسى دۇرىس پا، بۇرىس پا دەگەندەي ساعان كۇدىكپەن قارايتىنبىز. استاپىراللا! سول كەزدە اۋزىڭا اللا سالعان شىعار، ايتپەسە شال بولۋعا ۇلگەرمەيتىنىڭدى قايدان عانا بىلە قويعان ەكەنسىڭ دەپ وسى كۇنگە دەيىن تاڭ تاماشامىن. قۇدىرەتى كۇشتى جاساعان يەمىزدىڭ وسى ءبىر جۇمباعىن شەشە الماي اۋرەلەنەتىنىمىز راس: كەيبىرەۋگە باس بەرمەسە دە شىرماۋىقتاي سوزىلعان ۇزاق جاس بەرىپ جاتادى. ال، ەكىنشى بىرەۋگە ءبارىن بەرەدى، الايدا جاستان شەكتەيدى. جالاۋى جەلبىرەپ، تۋى تۇعىرىندا تۇرعان ايمۇيىز شاعىندا، ءاي كاپىر اتانباعان ابىرويلى جىلدارىندا لىپ ەتكىزىپ الىپ كەتەيىن، سوندا ارتىنداعى قالىڭ جۇرتى ساعىنىپ جۇرەدى دەيتىنى شىعار. مۇمكىن. ءبارى دە مۇمكىن. تاعى دا…
ءبىز جوعارعى كلاستامىز. سەن مەكتەپتى ءبىتىرىپ، اۋىلدا جۇمىس ىستەپ جۇرگەنسىڭ. كونسەرۆاتوريانىڭ اكتەرلىك فاكۋلتەتىنە وقۋعا ءتۇسىپ كەلسەڭ دە ارىنى بۇقتىرمادان نە ارى، نە بەرى ەمەس اناڭ كۇليا اپامىز:
- اكاكۋ- ساكاكۋدىڭ وقۋىنا وراشىمدى جىبەرمەيمىن! - دەپ شورت كەسكەن…
… ءبىر كۇنى اياق استىنان مەكتەپ پەن اۋىل كومسومولدارىنىڭ بىرلەسكەن جينالىسى وتەتىن بولدى. نە بوپ قالدى دەپ تاڭ تاماشامىز. ماسەلە بىرەۋ ەكەن: كومسومول مۇشەسى ورالحان بوكەيەۆتىڭ جەكەباس ءتارتىبى. ول جوعارعى كلاستا وقيتىن ءبىر قىزبەن «ءجۇرىپ» قويىپتى. بۇل ارەكەت سوۆەتتىك مورالعا مۇلدەم جات ەكەن. ورالحان اناۋ جاپ- جاس سوۆەت قىزىن ءبۇلدىرۋشى وڭباعان كورىنەدى. پالەسىن قاراشى!
«سوۆەت قىزىن ءبۇلدىرۋشى» - سەن جينالىسقا كەشىگىپ كەلدىڭ. كۇپايكەڭنىڭ قوس ءوڭىرىن اشىپ تاستاپ، تولقىندى قارا شاشىڭدى انتەك سىلكىپ قالىپ:
- ال، مەن كەلدىم. باستاي بەرىڭدەر، - دەپ جينالىسقا قوجالىق جاساۋعا كوشتىڭ. بىزدەر، جوعارعى كلاستىڭ ۇلدارى وزىڭمەن نيەتتەس ەكەنىمىزدى ساعان جىرتىڭداتىپ كوز قىسۋ ارقىلى ءبىلدىرىپ قاپ وتىرمىز. بەلسەندى قىزدار، مۇعالىمدەر ەكىلەنە سويلەپ بار زاھارلارىن توگىپ- اق جاتىر. ولاردىڭ ايتۋى بويىنشا، بۇل قوعامدا سەندەيلەرگە مۇلدەم ورىن جوق ەكەن. اناۋ 17-18 جاسقا جاڭا ەندى عانا كەلگەن «پەرىشتەنى» حاق جولىنان تايدىرۋ - سۇمدىق. كومسومولدىق بيلەتتى جۇرەك تۇسىنا سالىپ جۇرگەن ورالحان سياقتىلاردى ونىڭ قاتارىندا قالدىرۋ - قاۋىپ پەن قاتەر. الاستالسىن!
ءبىر جاس مۇعالىمىمىز تىم ەرەكشە بەلسەندىلىك تانىتتى. ارتىنان بىلدىك، ونىڭ ءوزى سول قىزعا ولەردەي عاشىق ەكەن. قىسقاسى، سوتقا بەرگىسىز جيىن ءوتتى. ءتۇن ورتاسى اۋار شاقتا «سوڭعى ءسوزدى» ساعان بەردى. باسىڭدى قايقاقتاتىپ تۇرىپ- تۇرىپ:
- مەيلى مەنى ءپىسىرىپ جەڭدەر. مەن ول قىزدى سۇيەمىن، - دەدىڭ دە ەسىكتى تارس جاۋىپ، كەتتىڭ دە قالدىڭ. مۇعالىمدەر ءشات- شالەكەي. ءبىز ءمازبىز.
مەن قازىر ويلايمىن، سەنىڭ سول ءبىر جاستىق شاعىڭداعى ءىس- ارەكەتىڭدە بولاشاق شىعارماشىلىعىڭنىڭ مىنەز- قۇلقى جاتىر ەكەن. مىنەزسىز، جۋاس ادامنىڭ پروتوتيپى - ىنجىق. ولار ءتىپتى جازۋشى بولعان كۇندە دە كۇرەسىن باسىنان اسا المايدى. ولاردىڭ شىعارمالارى دا قويشىنىڭ قويعا مىنە- مىنە ابدەن تىراقى بولعان جاۋىر تورىسىنداي شاپقانى - شوقىراقتان، جەلگەنى جەلكە ۇزەردەن اسپايدى، قانشا تەپەڭدەسەڭ دە باسپايدى. ال سەن…
وتكەن جازدا ەلگە باردىم. ءبىزدىڭ الاۋ شاعىمىزداعى كۇركىرەمە، سەنىڭ شىعارمالارىڭدا الاپات وزەن سىندى سۋرەتتەلەتىن كۇركىرەمە مۇلدەم تارتىلىپ قالىپتى. جىلعاسىندا سىركەنىڭ كوز جاسىنداي عانا بىردەڭە جىلتىرايدى. ءبارىمىزدىڭ العاشقى ماحاببات مەكەنىمىز - ايگولەك توعايدى ىزدەدىم. تابا الماي مىسىم قۇرىدى. ونى قويىپ، جيىرماسىنشى عاسىردىڭ باسىندا قاراتاي جۇرتىنىڭ كوكىرەك كوزى وياۋ سوڭعى بولىسى اپەكەم - ابدىكەرىم ەرەجەپوۆ سالعىزعان، سۇلتانماحمۇت تورايعىروۆ ۇستازدىق ەتكەن، سارسەن امانجولوۆ سىندى الىپتار ءبىلىم العان قاراشاڭىراق مەكتەبىمىزدىڭ ءوزى جىلان جالاعانداي تىپ- تيپىل بولىپتى. اسىلىن ىزدەگەن جانداي يەن جۇرتتا ۇزاق ءجۇردىم. كىرپىگىمە جاس بايلاندى.
- ءوزىڭ بىلەسىڭ، ورالحانمەن ءبىر كلاستا وقىدىم عوي. بالا كەزىمىزدەن ايىرىلماس دوس بولدىق. تىم وتكىر، تىم وجەت ەدى. اسىرە تالانتتى ەدى. تيتتەي كەزىنەن سولاي بولاتىن. ءاي، ول ءتىرى بولسا ءدال وسى مەكتەپ ءۇيى ۇستاعاننىڭ قولىندا، تىستەگەننىڭ تىسىندە كەتپەس ەدى…
نۇرلان اكىمبايەۆ اعامىز، سەنىڭ فانيلىك دوسىڭ وسىنى ايتىپ كۇرسىندى. سەنى ءالى ىزدەپ جۇرگەنىن، وتكەندەگى بالتامدى كۇندەرىن، جارقىن جىلدارىن، ايمۇيىز شاقتارىن ولەردەي ساعىناتىنىن ۇقتىم. قالاي باسۋ ايتارىمدى بىلمەي، جەر شۇقىدىم.
- ءۆالستى كەرەمەت بيلەۋشى ەدى عوي. كوبىنە- كوپ مەنى شاقىراتىن بيگە. بيگە شاقىراردا كينودان كورگەنىن ىستەيتىن: ءبىر قولىن كوكىرەك تۇسىنا قويىپ، ەكىنشى قولىمەن اققۋ قاناتىنداي ريەۆەرانس جاساپ بارىپ يىلگەندە ءارى ۇيالا قىزارىپ، ءارى كۇلكى قىسىپ، قىمسىنا تۇرىپ بيگە شىعاتىنمىن. ونىمەن بيلەۋ شىڭعىستايدىڭ بار بۇرىمدىسىنىڭ ارمانى ەدى. عاجاپ بيلەيتىن. ءارتىس ەدى عوي. ورەكەڭمەن بيلەپ جۇرگەن مەن ءوزىمدى مىناۋ مونداناقتاي جەر بەتىندە مۇلدەم بالاماسى جوق پەرىشتە ارۋداي سەزىنەتىنمىن…
بۇگىندە سارقارىن تارتقان، پالەنباي نەمەرەنىڭ اجەسى، سىنى كەتسە دە بويجەتكەن كەزىندەگى جىرى مەن سىرىن جوعالتپاعان باقتينا نۇقسارينا زامانداسىمىز وسىلاي دەدى دە… كىرپىگىنە ىلىنگەن بارماقتاي جاستى ساۋساق ۇشىمەن ءىلىپ تاستادى. جاسىن جاسىرعان جوق.
ورەكە! سەن باقيلىق ابىرويىڭدى كوزىڭ تىرىسىندە- اق رەتتەپ كەتىپسىڭ. ءبىز - وزىڭمەن ءبىر باستاۋدىڭ سۋىن ءىشىپ، جارتى ءداندى جارىپ جەپ وسكەن ىنىلەرىڭ سەنىڭ باقيلىق باقىتىڭا قىزىعا دا قىزعانا قارايمىز.
شىنىمدى ايتايىن با: سەنى قاتتى ساعىنىپ ءجۇرمىن، وراعا!
الىبەك قاڭتاربايەۆ،
جازۋشى
شىعىس قازاقستان وبلىسى