كەمشىلىكتەن كوز اشپاعان الاكول: تۋريستىك ايماقتىڭ احۋالى قانداي؟
استانا. KAZINFORM - كوپشىلىك بىلەتىن الاكول قازىر قازاقستانداعى ەڭ تانىمال دەمالىس ورىندارىنىڭ ءبىرى دەسەك، جاڭىلىسپايمىز. جىل سايىن مىڭداعان تۋريست كەلەدى. ايتسە دە دەمالىس ورنىنا كوڭىلى تولماي قايتاتىندار دا از ەمەس.
مەملەكەت باسشىسى دا «ءبىز مۇندا كەلگەن قوناقتى لايىقتى قارسى الا الماي وتىرمىز» دەپ سىنادى. قانداي كەمشىلىكتەر بار، دەمالۋشىلارعا نە ۇنامايدى؟ Jibek Joly تەلەارناسىنىڭ ارنايى رەپورتاجىندا تىلشىلەرالاكولدىڭ جاعدايىن ساراپتاۋعا تىرىستى.
جالپى، الاكولگە بەت بۇرعان ادام ءۇشىن ەڭ باستى قيىندىق - جول. مىسالى، ەلوردادان دەمالىس ورنىنا دەيىن جەتۋ ءۇشىن تەمىرجول ارقىلى 20 ساعات جول ءجۇرۋ كەرەك. ال كولىكپەن 1200 شاقىرىمنان اسا قاشىقتىق بولادى. سوندىقتان كوپشىلىك الاكولگە ۇشاقپەن جەتكەندى قالايدى.
دەگەنمەن ۇشاقتىڭ جايى دا وڭىپ تۇرعان جوق. ەكى اراعا قاتىنايتىن اۋە كەمەسى تىم ەسكى. ياعني، تۋريستەر ءوز قاۋىپسىزدىگىنە دە الاڭدايدى. ۇشاقتان تۇسكەن سوڭ ءارى قاراي جاعالاۋعا دەيىنگى جول بار. ساپاسى ورتاشا، نە تاقتايداي تەگىس ەمەس، نە وي-شۇقىرى جوق جولسىز جەر ەمەس. بۇل جول الاكولگە بۇرعىزاتىن قابانباي اۋىلىنىڭ ماڭىندا بىتەدى.
وسى سوقپاقتىڭ بويىندا 20-عا جۋىق قوناق ءۇي ورنالاسقان. كوشەنى ءبىر ماۋسىمعا جاۋىپ جوندەۋگە بولادى. الايدا قوناق ءۇي يەلەرى قارسى. سەبەبى ءبىر ماۋسىمعا جۇمىسى تۇرالاپ، تابىستان قاعىلعىسى كەلمەيدى.
- جولدى جوندەۋ ماقساتىمەن ءبىر ماۋسىمعا جابۋعا قارسىمىز. مەن قوناق ءۇيىمنىڭ بولمەلەرىن جوندەتۋ ءۇشىن نەسيە العانمىن. ەگەر كەلۋشىلەردىڭ جولى جابىلسا، ءبىز بانكروت بولامىز. دۇرىسى دەمالىس ماۋسىم باستالعانعا دەيىن جوندەپ قويسىن، - دەيدى كونستانتين كالمىكوۆ.
جولدىڭ جايىن الاكولگە كەلگەن تۋريستەر جاقسى بىلەدى. كوبىنىڭ كوڭىلى تولمايتىنى ونسىز دا بەلگىلى. جىل سايىن قىدىرىپ كەلەتىندەر «جول جوندەلەدى» دەگەن ءسوزدى بىرنەشە جىل بۇرىن ەستىگەن ەكەن.
قوناق ءۇي باعاسى قالتا قاعادى
جولدىڭ سوقپاعىنا شىداعانمەن، مەجەلى جەرگە جەتكەن كەزدە ەكىنشى ماسەلە - قوناق ءۇي كۇتەدى. الاكولدە ءبىر بولمە جالداۋ باعاسى كەمى 15 مىڭنان باستالىپ، 100 مىڭ تەڭگەدەن اسا بەرەدى. ءبىراق باعا مەن ساپا دا سايكەسپەيدى.
كوپ قوناق ءۇي يەلەرى قىسقا ۋاقىتتا مول قارجى تابۋدى ماقسات ەتىپ، قىزمەت كورسەتۋ ساپاسىنا كوڭىل بولمەگەن. ستاندارتتى ءبىر ءنومىردىڭ وزىنە تاۋلىگىنە 18 مىڭ تەڭگە تولەۋگە تۋرا كەلەدى. مۇنداي كەلەڭسىزدىكتەر بارىن كاسىپكەرلەر دە مويىندايدى، الايدا امالسىز وسىنداي قادامعا بارعان كورىنەدى.
- ءبىز دەمالىس ماۋسىمىندا 3 اي عانا جۇمىس ىستەيمىز. قالعان مەزگىلدە ەشكىم بولمايدى. سوندىقتان قىسقا ۋاقىتتا نەسيەلەرىمىزدى تولەپ، قىزمەتكەرلەردىڭ جالاقىسىن بەرۋىمىز كەرەك. امالسىز باعانى قىمباتتاتىپ قويامىز، - دەيدى قوناق ءۇي يەسى شاتنۇر جۇماعالي قىزى.
ءبىر قاراعاندا جاعداي تۇسىنىكتى سەكىلدى، الايدا شەتەلدەردىڭ تاجىريبەسىن ەسكەرۋ كەرەك. مىسالى، گرۋزيادا تۋريستىك ماۋسىم 6 اي، ءبىراق ساپا مەن باعا ءبىر قالىپتى. ويتكەنى جەرگىلىكتى كاسىپكەرلەردىڭ 3 جىلعا دەيىن پايىزسىز نەسيە الۋعا مۇمكىندىگى بار. ال تۇركيادا ستاندارت تالاپتارىنا ساي كەلمەگەندەرگە ايىپپۇل ەمەس، وقۋ كۋرسى ۇسىنىلادى. قىتاي كاسىپكەرلەرىنە جەڭىلدىك ءتىپتى كوپ. كورشى ەلدىڭ بيلىگى ينفراقۇرىلىمعا ءوزى ينۆەستيتسيا قۇيادى، كەيىن عانا بيزنەسكە بەرەدى.
- تۋريزم تەك بيزنەس ەمەس، بۇل - ەلدىڭ بەت-بەينەسى. وسىنى تۇسىنەتىن ۋاقىت جەتتى، - دەيدى قازاقستان جانە ورتالىق ازياداعى تۋريزم جونىندەگى ساراپشى ەركىن تىكەنوۆ.
قانشا جەردەن باعا مەن ساپا سايكەس كەلمەسە دە، الاكولدە جاز بويى حالىق تولى بولدى. ءبىراق شەتەلدىكتەر كورىنبەيدى، دەنى قازاقستاندىقتار. الەۋمەتتىك جەلى مەن تانىستاردان باعا مەن ساپاعا قاتىستى ءتۇرلى سىن ەستىپ جاتاتىنىمىز جاسىرىن ەمەس. بىرەۋ الاكولگە 10 كۇن دەمالعانى ءۇشىن 1 ميلليون تەڭگە شىعىندالعانىن ايتسا، كەيبىرى سول اقشاعا شەتەلگە بارىپ دەمالماعانىنا كۇيىنەدى. ال دارەتحانانىڭ جوق ەكەنى قوناقتاردى تىپتەن اشىندىرعان.
پرەزيدەنت پارمەنى: ماسەلە قالاي شەشىلمەك؟
شىلدەنىڭ باس كەزىندە بۇل ماسەلە بيلىك باسىنداعىلاردىڭ دا نازارىن اۋدارتتى. پرەزيدەنتتىڭ كەڭەسشىسى ءارى باسپا ءسوز حاتشىسى رۋسلان جەلدىباي الاكولدىڭ احۋالىن رەتتەۋگە قاتىستى مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقايەۆ ۇكىمەتكە تاپسىرما بەرگەنىن حابارلادى.
- مەملەكەت باسشىسى حالىقتان كەلىپ تۇسكەن كوپتەگەن شاعىمعا بايلانىستى الاكول ماڭىنداعى ايگىلى تۋريستىك ايماقتىڭ دەمالۋشىلاردى قارسى الۋعا دايىندىعى تومەن ەكەنىنە ۇكىمەتتىڭ نازارىن اۋداردى. اتاپ ايتقاندا، قاجەتتى تۋريستىك ينفراقۇرىلىم، قىزمەت كورسەتۋ مەن قاۋىپسىزدىك لايىقتى دەڭگەيدە قامتاماسىز ەتىلمەگەن. ۇكىمەتكە قىسقا مەرزىم ىشىندە ەلدەگى بارلىق تۋريستىك باعىتتىڭ جاعدايىن رەتكە كەلتىرىپ، ولقىلىق جىبەرگەن لاۋازىمدى تۇلعالاردى جاۋاپكەرشىلىككە تارتۋدى تاپسىردى، - دەپ جازدى رۋسلان جەلدىباي.
پرەزيدەنتتىڭ بۇل پارمەنى تەك الاكولدەگى احۋالعا قاتىستى ەمەس. جالپى ەل تۋريزمىنىڭ اقساپ تۇرعانىن ايقىندايدى. سوندىقتان جاۋاپسىزدىق تانىتقان جاۋاپتىلاردىڭ ءبىرقاتارىنا قاتاڭ سوگىس جاريالاندى. سىنعا ۇشىراعانداردىڭ كوشىن تۋريزم جانە سپورت ۆيتسە‑مينيسترى باستادى. سوسىن الماتى، قاراعاندى، اباي جانە جەتىسۋ وبلىستارى اكىمدەرىنىڭ ورىنباسارلارى دا قاتاڭ سوگىس الدى. بۇعان قوسا ەكولوگيا جانە تابيعي رەسۋرستار، دەنساۋلىق ساقتاۋ، قارجى، سۋ رەسۋرستارى جانە يرريگاتسيا، ساۋدا جانە ينتەگراتسيا، كولىك مينيسترلىكتەرىنىڭ اۋماقتىق بولىمشەسىنىڭ باسشىلارى دا جاۋاپكەرشىلىككە تارتىلدى.
وسىدان كەيىن اياق استى 2018 -جىلدان بەرى بىردە-ءبىر جوندەۋ كورمەگەن جاعالاۋعا 658 ميلليون تەڭگە بولىنەتىن بولدى. ونىڭ 108 ميلليون تەڭگەسى اربات الاڭىن سالۋعا جۇمسالادى. قازىر تاس توسەلىپ، ساۋدا نۇكتەلەرىنە ارنالعان ورىندار پايدا بولا باستادى.
كەلەشەكتە اربات ماڭى جاڭا دەمالىس ايماعىنا اينالادى دەپ جوسپارلانعان. ول ءۇشىن 171 ميلليون تەڭگە قارالعان. ال جاعالاۋدى اباتتاندىرۋعا 107 ميلليون تەڭگە ءبولىنىپتى. ول اقشاعا 25 كيىم اۋىستىراتىن ورىن، 50 كونتەينەر جانە 2 بيواجەتحانا ورناتىلعان.
- 7 پيرستىڭ 3-ەۋى ورناتىلىپ، قۇتقارۋ مۇنارالارى مەن جاعاجايدى جارىقتاندىرۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلدى. ءالى دە ءبىراز جۇمىستار بار، وعان دا قوسىمشا قارجى بولىنەتىن بولادى، - دەدى ماقانشى اۋدانى اكىمىنىڭ ورىنباسارى راحات ءابدىراحمانوۆ.
الايدا جۇرت ءجيى شاعىمداناتىن ماسەلە مۇنىمەن بىتپەيدى. دەمالىس ايماعىندا قوقىس كوپ. سىن ايتىلعالى بۇل پروبلەما دا شەشىمىن تاۋىپتى. قوسىمشا 100 قوقىس كونتەينەرى ورناتىلىپ، تاسىمالدايتىن جۇك كولىكتەرى دە جاڭارتىلعان.
سونىمەن دەمالىس ايماعىنىڭ ينفراقۇرىلىمى اقىرىنداپ جاڭارىپ جاتىر دەۋگە نەگىز بار. تازالىق جۇمىستارى دا قارقىن الدى. دەگەنمەن كەمشىلىك ءالى بار. تۋريستەردىڭ قاۋىپسىزدىگى ءالى دە تولىق قامتاماسىز ەتىلمەگەن. ءتۇرلى جايسىز وقيعالار دا بولدى. جاعالاۋدا 63 جاستاعى ايەلدى كاتەر قاعىپ كەتكەنى ەستە. دەمالۋشى وقيعا ورنىندا قازا تاپتى. ول جاعادان شامامەن 100 مەتر ۇزاپ، ءجۇزىپ جۇرگەن. مۇنداي قايعىلى وقيعالار ارناۋلى قايىق تۇراقتارىن سالعانشا ازايماۋى مۇمكىن.
- قايىق توقتايتىن ارناۋلى ورىن جوق. ادامدار شومىلىپ جۇرەدى، ءبىز سولاردىڭ اراسىمەن وتۋگە ءماجبۇر بولامىز. بۇل جەڭىل كولىك ەمەس، اياعىڭنىڭ استىن كورە المايسىڭ. امالسىز جاعاعا كەلىپ توقتايمىز. مىسالى، بالالار ءدال مەنىڭ كاتەرىمە كەلىپ شومىلادى. ولارعا «كەت!» دەپ ايتا المايمىن. ويتكەنى مەنىڭ تۇرعان جەرىم - زاڭسىز. اكىمدىككە قايىق تۇراعىن سالىپ بەرسىن دەپ تالاي ايتتىق. تىڭدامادى، - دەپ نارازىلىعىن جەتكىزدى قايىق جۇرگىزۋشىسى نۇربەك.
ال قۇتقارۋشىلار وقىس وقيعالاردىڭ ءبارىن دەمالۋشىلاردىڭ وزىنەن كورەدى. ايتۋلارىنشا، تۋريستەردىڭ كوبى ەسكەرتۋدى ەلەمەيدى. سونىڭ سالدارىنان بەلگىلەنگەن ايماقتان شىعىپ كەتىپ، جازىم بولاتىندار بار.
- كەي اتا-انالار بالالارىنىڭ قايدا جۇرگەنىن بىلمەيدى. ال بالالار سۋعا ءتۇسىپ، جاعادان ۇزاپ كەتىپ جاتادى. كوبىنە سولاردى قۇتقارامىز. ەرەسەك ازاماتتارعا «الىسقا ۇزاماڭدار» دەپ ءجيى ايتامىز، - دەيدى قۇتقارۋشى تىلەۋبەك دۇيسەن ۇلى.
بيىل الاكولدە بىردە-ءبىر اۋىر قىلمىس تىركەلمەگەن. تەك 300-گە جۋىق اكىمشىلىك قۇقىقبۇزۋشىلىق تىركەلگەن. ونىڭ قاتارىندا ىشىمدىك ءىشۋ، جانجال شىعارۋ، قوقىس تاستاۋ بار.
اكىمدىكتەر تۋريزمدى ەڭ سوڭعى ورىنعا قويادى
وتكەن جىلى الاكولگە 2 ميلليونعا جۋىق دەمالۋشى كەلگەن. ءبىراق سالىق كورسەتكىشتەرى تۋريست سانىنا ساي كەلمەيدى. ويتكەنى جاعالاۋداعى كاسىپكەرلەردىڭ كوبى زاڭسىز جۇمىس ىستەيدى. مىسالى، جاعالاۋدا رەسمي تىركەلىپ، ليتسەنزيامەن جۇمىس ىستەپ جاتقان 300-گە جۋىق قوناق ءۇي بار ەكەن. كوزبەن كورگەن ادام كورسەتكىشتىڭ ودان بىرنەشە ەسە كوپ ەكەنىن اڭعارادى.
- كەيىنگى جىلدارى الاكول جاعالاۋىنا كوڭىل بولىنبەدى. ءبىراق بيىل جاعداي وزگەرىپ جاتىر، الاكولدىڭ باستى ماسەلەسى قازىر ەلەكتر تاپشىلىعى. سوندىقتان ەلەكتر جەلىسىن سالۋ بويىنشا جوبالىق-سمەتالىق قۇجات دايىندالدى. قازىر ول مەملەكەتتىك ەكسپەرتيزادان وتۋدە، - دەدى اباي وبلىستىق تۋريزم باسقارماسى باسشىسىنىڭ ۋاقىتشا مىندەتىن اتقارۋشى مارات قاباقوۆ.
جالپى جەرگىلىكتى اكىمدىكتەر تۋريزم سالاسىنا «قالدىق» پرينتسيپىمەن قارايدى. ياعني، قارجىلاندىرۋعا كەلگەندە ەڭ سوڭعى كەزەككە قويادى. قازىر ەلىمىزدە 3 مەگاپوليس پەن 17 وبلىس بولسا، سونىڭ تەك 7-ۋىندە عانا تۋريزم باسقارماسى جۇمىس ىستەيدى.
- كەيبىر اكىمدىكتەر تۋريزمنىڭ دامۋىنا «قالدىق» رەتىندە كوڭىل بولەدى. قازىر بۇل ءبىزدىڭ ورتاق مۇددەمىزگە سايكەس كەلمەيتىن دۇنيە. ءبىز تۋريستىك ايماقتاردى زاڭ بويىنشا تەكسەرە المايمىز. ۇلتتىق ستاندارتتارعا سايكەس، ءبىز ايتقان ۇسىنىستار تەك ۇسىنىس كۇيىندە قالادى. ورىنداۋعا مىندەتتى دەپ ەسەپتەلمەيدى. ءبىراق وزگە ەلدەردە باسقاشا، - دەدى Kazakh Tourism ۇ ك ا ق جوبالاردى سۇيەمەلدەۋ دەپارتامەنتىنىڭ ديرەكتورى الىشەر تۇرسىن.
2025 -جىلدىڭ العاشقى جارتىسىندا ەلىمىزگە 7,5 ميلليوننان استام شەتەلدىك تۋريست كەلگەن. بۇل وتكەن جىلدىڭ وسى كەزەڭىمەن سالىستىرعاندا 600 مىڭعا ارتىق. سونىڭ ارقاسىندا قازىناعا تۇسەتىن قارجى ەسەلەپ ارتۋدا. بىلتىر شەتەلدىك تۋريستەر قازاقستانعا 2,6 ميلليارد دوللار تابىس تۇسىرگەن.
پرەزيدەنت پارمەنىنەن كەيىن ۇكىمەت پەن جەرگىلىكتى اكىمدىكتەر بەلسەندى بولا باستادى. الايدا ءبارى ۋاقىتشا ناۋقان كۇيىندە قالماعانى ابزال.
- قازىر ينۆەستيتسيالىق شتاب بار، قاۋىپسىزدىك جونىندەگى شتاب بار - ءبارى جاقسى باستامالار. ءبىراق تۋريزمگە ساياسي جىگەر جەتىسپەيدى. ينستيتۋتتار تومەنگى دەڭگەيگە دەيىن ناقتى جۇمىس ىستەۋى كەرەك. ەگەر ناقتى ماقسات پەن باعىت ايقىندالماسا قۇتقارۋشىلار سانىن ارتتىرۋ، ستاندارتتار ەنگىزۋ سىندى قادامدار ناتيجە بەرمەيدى. بۇل ىستە دۇرىس جولمەن جۇرسەك، تۋريزم يندۋسترياسى الدەقايدا سەرپىندى دامۋشى سالاعا اينالار ەدى. ول ءۇشىن انتاركتيدادا حالىقارالىق كۋرورت سالۋعا تىرىسقانداي بولماي، بارىنشا ءتيىمدى، باسەكەگە قابىلەتتى ايماقتاردى قالىپتاستىرۋ كەرەك، - دەيدى قازاقستان جانە ورتالىق ازياداعى تۋريزم جونىندەگى ساراپشى ەركىن تىكەنوۆ.
سونىمەن، تۋريزم سالاسىندا شەشىلمەگەن ءتۇيىن كوپ ەكەنىنە كوز جەتتى. ءبىر جاعىندا قىسقا ۋاقىتتا شىعىنىن وتەگىسى كەلىپ، باعانى وسىرگەن كاسىپكەرلەر، تارازىنىڭ ەكىنشى باسىندا ساپاعا سىن ايتىپ جۇرگەن دەمالۋشىلار. ەندىگى جۇمىس وسى ورتاداعى جۇيەسىزدىكتى جويۋ بولسا كەرەك.
اۆتور
ماديار تولەۋوۆ
