جەزقازعاندا الەمدىك دەڭگەيدەگى گەولوگيالىق كلاستەر اشىلدى
استانا. قازاقپارات - ق ر ونەركاسىپ جانە قۇرىلىس مينيسترلىگى جەزقازعاندا رەسمي تۇردە العاشقى گەولوگيالىق كلاستەر اشىلدى. بۇل گەولوگيالىق بارلاۋدىڭ نەگىزگى ۇدەرىستەرىن ءبىر الاڭعا توعىستىرعان الەمدىك دەڭگەيدەگى ساناۋلى ورتالىقتاردىڭ ءبىرى.
مۇندا ورناتىلعان زاماناۋي تەحنيكالىق جابدىق الەمدە نەبارى جەتى ورتالىقتا عانا بار، ال كلاستەردىڭ ءوزى ورتالىق ازيا بويىنشا ەڭ اۋقىمدى ءارى العاشقى نىسان بولىپ سانالادى. مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقايەۆ گەولوگيا سالاسىنىڭ دامۋى ەل ەكونوميكاسىنىڭ ءوسۋى ءۇشىن ماڭىزدى شارت ەكەنىن بىرنەشە رەت اتاپ ءوتتى. پرەزيدەنت كەن ءوندىرۋ سەكتورىن باسقارۋ جۇيەسىن جاڭعىرتۋدى جانە قازاقستان اۋماعىنىڭ گەولوگيالىق-گەوفيزيكالىق زەرتتەلۋىن ايتارلىقتاي ارتتىرۋدى مىندەتتەدى.
گەوكلاستەر قۇرۋ وسى باسىمدىققا ساي جانە گەولوگيالىق بارلاۋدى جاڭارتۋعا قاجەتتى پراكتيكالىق نەگىزدى كۇشەيتەدى. گەولوگيالىق كلاستەر - قازاقستانداعى وسىنداي اۋقىمداعى العاشقى نىسان. وقۋ ورتالىعى مەن زەرتحانالىق كەشەننىڭ ءبىر جەردە ورنالاسۋى گەولوگيالىق اقپاراتتى جەدەل الۋعا جانە سونىڭ ناتيجەسىندە بارلاۋ جۇرگىزۋ بارىسىندا دەرەۋ شەشىم قابىلداۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.
«قازاق مىس كورپوراتسياسى» ج ش س جوباعا 11 ميلليارد تەڭگە شاماسىندا ينۆەستيتسيا قۇيدى. قۇرىلىستى مەردىگەر رەتىندە وتاندىق Tansu Construction كومپانياسى جۇزەگە اسىردى. الاڭدا 200-دەن استام جۇمىس ورنى اشىلدى. گەولوگيالىق كلاستەردى باسقارۋ «Kazakhmys Barlau» ج ش س- عا تاپسىرىلدى. كلاستەر قۇرامىندا ەلىمىزدەگى ەڭ ءىرى كەرن ساقتاۋ قويماسى جۇمىس ىستەيدى. ونىڭ سىيىمدىلىعى 200 مىڭ قۋما مەتر كەرن ساقتاۋعا جەتەدى جانە باستاپقى گەولوگيالىق دەرەكتەردىڭ ۇلتتىق مۇراعاتىن قالىپتاستىرادى. بۇل كەز كەلگەن ۋاقىتتا باستاپقى دەرەكتەرگە ورالىپ، جۇمىس ىستەيتىن گەولوگيالىق مودەلدەردى ناقتىلاۋعا جانە بارلاۋ جۇمىسى بارىسىندا تاۋەكەلدى ازايتۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.
زەرتحانالىق بلوك اناليتيكالىق زەرتتەۋ سالاسىنداعى الەمدىك كوشباسشى - اۆستراليالىق ALS كومپانياسىمەن بىرلەسىپ جاسالدى. بۇل گەوحيميالىق دەرەك ساپاسىنىڭ جوعارى جانە حالىقارالىق ستاندارتقا ساي بولۋىنا كەپىلدىك بەرەدى. كلاستەردە ۇڭعىمالىق كەرندى اۆتوماتتى تۇردە سكانەرلەۋگە ارنالعان Ancorelog (گەرمانيا) تەحنولوگياسى جانە الىنعان اقپاراتتى وڭدەۋ ءۇشىن جاساندى ينتەللەكت (ج ي) نەگىزىندەگى LithoLens باعدارلامالىق جاساقتاماسى قولدانىلادى. ولار كەرندى تالداۋ جىلدامدىعىن ءبىر اۋىسىمدا 60-تان 240 قۋما مەترگە دەيىن ارتتىرادى. اتالعان تەحنولوگيالاردى كەشەندى قولدانۋ كەن ورىندارىن گەولوگيالىق بولجاۋ مودەلدەرىن جەدەل قۇرۋعا جانە الىناتىن اقپاراتتىڭ ساپاسىن ارتتىرۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.
«ءبىز قازاقستان گەولوگياسىن دالىرەك، جەدەل، ءارى تەحنولوگيالىق تۇرعىدان وزىق ەتەتىن ينفراقۇرىلىم اشىپ وتىرمىز. باستاپقى دەرەكتەردى ساقتاۋ، زەرتحانالىق تالداۋ، تسيفرلىق وڭدەۋ جانە مامانداردى وقىتۋ - وسىنىڭ بارلىعى ءبىر الاڭعا بىرىكتىرىلدى. بۇل - ەلىمىزدىڭ مينەرالدىق- شيكىزات بازاسىن تۇراقتى دامىتۋعا قىزمەت ەتەتىن جاڭا دەڭگەي»، - دەدى «قازاقمىس كورپوراتسياسى» ج ش س باسقارما ءتوراعاسى نۇراحمەت نۋريەۆ اشىلۋ سالتاناتىندا.
ءىس- شاراعا ق ر ونەركاسىپ جانە قۇرىلىس ۆيتسە- ءمينيسترى يران شارحان، ءبىر توپ ءماجىلىس دەپۋتاتى قاتىستى. ەكولوگيا ماسەلەلەرى جانە تابيعات پايدالانۋ كوميتەتىنىڭ ءتوراعاسى ەدىل جاڭبىرشيننىڭ ايتۋىنشا، ەلىمىزدە گەولوگيالىق كلاستەر قۇرۋ ءۇشىن بەرىك زاڭنامالىق نەگىز قالىپتاسىپ جاتىر. ول تولىقتاي ۇلتتىق ەكونوميكانى ىلگەرىلەتۋگە جانە قازاقستاندىقتاردىڭ ءال- اۋقاتىن ارتتىرۋعا قىزمەت ەتەتىن بولادى. مەملەكەت باسشىسىنىڭ تاپسىرماسىمەن «جەر قويناۋى جانە جەر قويناۋىن پايدالانۋ تۋرالى» كودەكسكە وزگەرىستەر ەنگىزىلۋدە. وسى اپتادا ءماجىلىس ءتيىستى زاڭدى ەكىنشى وقىلىمدا قابىلداپ، سەناتقا جولدادى. بۇل تۇزەتۋلەردىڭ نەگىزگى ماقساتى - يندۋستريالىق سەكتوردىڭ ينۆەستيتسيالىق تارتىمدىلىعىن ارتتىرۋ. جاڭا زاڭ ءبىرىنشى كەزەكتە وسى وتاندىق گەولوگيانى جانداندىرۋعا ەرەكشە سەرپىن بەرەدى.
«جاڭا نورمالارعا سايكەس، قاتتى پايدالى قازبالاردى قايتا وڭدەۋ تۋرالى كەلىسىمدەردە ينۆەستيتسيا شەگىن ەداۋىر ۇلعايتىپ جاتىرمىز. بۇدان بولەك، قول قويۋ بونۋستارىنان تۇسكەن قاراجاتتىڭ كەمىندە 50 پايىزى مەملەكەتتىك جەر قويناۋى قورىنىڭ جاي- كۇيىن زەردەلەۋگە جىبەرىلەتىن بولادى. سونىمەن قاتار، جەر قويناۋىن پايدالانۋدىڭ ءبىرىڭعاي پلاتفورماسىن زاڭداستىردىق. ينۆەستورلارعا قاجەتتى پروتسەستەردىڭ ءبارى سول پورتال ارقىلى ىسكە اسادى. بۇل ينۆەستور تارتۋعا، ولارعا قاجەتتى قىزمەت كورسەتۋگە جول اشادى. دەمەك، اشىقتىق، ادىلدىك پەن باسەكەلەستىك بولادى دەگەن ءسوز. جاڭا زاڭ جەزقازعاندا قۇرىلعان گەولوگيالىق كلاستەر سياقتى ينۆەستيتسيالىق جوبالاردى ىلگەرىلەتۋگە زور سەپتىگىن تيگىزەرى ءسوزسىز. تۇتاستاي العاندا، مۇنىڭ ءبارى ەل ەكونوميكاسىن دامىتۋعا، حالىقتىڭ تۇرمىسىن جاقسارتۋعا جول اشادى»، - دەدى ەدىل جاڭبىرشين.
كلاستەردىڭ بازاسىندا Colorado School of Mines-پەن بىرلەسكەن زاماناۋي گەوفيزيكالىق زەرتحانا جۇمىس ىستەيدى. ول الەمدىك وندىرۋشىلەردىڭ وزىق قۇرال- جابدىعىمەن جاساقتالعان. ىسكە قوسۋ- رەتتەۋ جۇمىسىن، تەحنيكالىق قىزمەت كورسەتۋدى جانە سەرتيفيكاتتالعان جوندەۋدى «Qazaq Geophysics» ج ش س ماماندارى جۇزەگە اسىرادى. زەرتحانا ەلدىڭ عىلىمي-زەرتتەۋشىلىك الەۋەتىن دامىتۋ ءۇشىن قۇرىلعان. مۇندا گەوفيزيكا، اسپاپ جاساۋ جانە روبوتوتەحنيكا سالالارىنىڭ بىلىكتى ماماندارى دايارلانادى. كلاستەردىڭ ديسپەتچەرلىك ورتالىعى «Kazakhmys Barlau» ج ش س- نىڭ گەولوگيالىق بارلاۋ جۇمىسىن باسقارۋدىڭ ءبىرتۇتاس نۇكتەسى بولىپ تابىلادى. مۇندا كولىك، بۇرعىلاۋ قوندىرعىلارى مەن بارلىق اناليتيكا ناقتى ۋاقىت رەجيمىندە باقىلانادى. بۇدان بولەك كلاستەر قۇرامىنا وقۋ- ادىستەمەلىك بلوك كىرەدى. ول مامانداردى دايارلاۋ جانە قايتا دايارلاۋعا ارنالعان جانە بولاشاقتا قۇرىلاتىن ۇلىتاۋ ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ باعدارلامالارىمەن ينتەگراتسيالانادى.
بۇل ۋنيۆەرسيتەتتىڭ تۇلەكتەرى بىردەن ءۇش ديپلوم: ۋنيۆەرسيتەتتىڭ ءوز ديپلومى، Satbayev University جانە الەمدەگى العاشقى Colorado School of Mines فيليالىنىڭ ديپلومىن الادى. بۇل جوبا تەك ءبىلىم مەن ەكونوميكانى عانا ەمەس، ايماقتىڭ بولمىسىن دا وزگەرتەدى. كلاستەر اۋماعىندا مۇراجاي بار. گەولوگيالىق كلاستەر جەزقازعاننىڭ عىلىمي- وندىرىستىك الەۋەتىن نىعايتادى. جاڭا جۇمىس ورىندارىن اشىپ، كاسىبي ءوسۋ مۇمكىندىگىن كەڭەيتەدى جانە ايماقتىڭ عىلىمي- تەحنيكالىق بازاسىن كۇشەيتەدى. جوبا قانىش ساتبايەۆتىڭ عىلىمي مۇراسىن جالعاستىرىپ، قازاقستاننىڭ زاماناۋي گەولوگيالىق مەكتەبىنىڭ دامۋىنا ۇلەس قوسادى.
«بەس جىل بويى ءبىز عىلىمدى، ءبىلىم مەن ءوندىرىستى بىرىكتىرەتىن جوعارى تەحنولوگيالىق حاب قۇرۋمەن اينالىستىق. جوبامىز الەمنىڭ جەتەكشى گەولوگيالىق ورتالىقتارىنىڭ تاجىريبەسىنە نەگىزدەلگەن جانە سالانىڭ حالىقارالىق كوشباسشىلارىمەن تىعىز ىنتىماقتاستىقتا جۇزەگە اسىرىلۋدا. قۇرىلعان كلاستەر بارلاۋدىڭ زاماناۋي ادىستەرىن ەنگىزۋگە، جاڭا قۇزىرەتتەردى دامىتۋعا جانە قازاقستاننىڭ گەولوگيالىق سالاسىنىڭ بولاشاعىن ايقىندايتىن كاسىبي ورتا قالىپتاستىرۋعا مۇمكىندىك بەرەدى»، — دەدى «Kazakhmys Barlau» ج ش س باس ديرەكتورى عالىم نۇرجانوۆ.
«قازاقمىستىڭ» گەولوگيالىق كلاستەرىنىڭ اشىلۋى - ءوڭىر ءۇشىن دە، تۇتاس سالا ءۇشىن ماڭىزدى وقيعا. بۇل جوبا گەولوگيانى سيفرلاندىرۋدى جەدەلدەتىپ، زەرتتەۋ الەۋەتىن ارتتىرادى جانە قازاقستاننىڭ گەولوگيالىق بارلاۋ سالاسىن حالىقارالىق دەڭگەيگە شىعارادى.
