جەر شارىندا 2025-جىلى كليمات قالاي وزگەردى
استانا. قازاقپارات - 2025 -جىل جاھاندىق تەمپەراتۋرا كورسەتكىشتەرى بويىنشا باقىلاۋ تاريحىنداعى ەڭ ىستىق كەزەڭدەردىڭ ءبىرى رەتىندە ەستە قالدى. الەمنىڭ كوپتەگەن وڭىرىندە اپتاپ ىستىق كۇشەيىپ، قۇرعاقشىلىق جيىلەگەن، دەپ حابارلايدى انادولۋ.
دۇنيەجۇزىلىك مەتەورولوگيالىق ۇيىمنىڭ دەرەگىنشە، 2024-جىل تاريحتاعى ەڭ جىلى جىل دەپ تانىلسا، 2025 -جىلى دا ورتاشا جاھاندىق تەمپەراتۋرا كوپتەگەن ايماقتا رەكوردتىق دەڭگەيگە جەتتى. ۇيىم قاراشا ايىندا جاريالاعان بايانداماسىندا 2025 -جىل باقىلاۋ تاريحىنداعى ەكىنشى نەمەسە ءۇشىنشى ەڭ ىستىق جىل بولۋى مۇمكىن ەكەنىن اتاپ ءوتتى. سونىمەن قاتار الداعى بەس جىلدا دا تەمپەراتۋرا كورسەتكىشتەرى وسى دەڭگەيدە نەمەسە سوعان جاقىن بولاتىنى بولجانىپ وتىر.
قىركۇيەكتە جاريالانعان دۇنيەجۇزىلىك سۋ رەسۋرستارى جاي-كۇيى تۋرالى ەسەپتە كليماتتىڭ وزگەرۋى سۋ اينالىمىن بارعان سايىن تۇراقسىز ءارى شەكتەن تىس سيپاتقا جەتكىزگەنى ايتىلدى. ب ۇ ۇ- نىڭ سۋ رەسۋرستارى جونىندەگى اگەنتتىگىنىڭ مالىمەتىنشە، بۇگىندە الەمدە شامامەن 3,6 ميلليارد ادام جىلىنا كەمىندە ءبىر اي بويى اۋىزسۋ تاپشىلىعىن سەزىنەدى. بۇل كورسەتكىش 2050-جىلعا قاراي 5 ميلليارد ادامنان اسۋى مۇمكىن.
ساراپشىلار 2025 -جىلعى تەمپەراتۋرالىق اۋىتقۋلاردى اتموسفەراداعى پارنيكتىك گازداردىڭ رەكوردتىق شوعىرلانۋىمەن بايلانىستىرادى. ولاردىڭ ايتۋىنشا، كليماتتىق داعدارىس بولاشاقتىڭ قاۋپى عانا ەمەس، كۇندەلىكتى ومىرگە تىكەلەي اسەر ەتىپ وتىرعان ناقتى قۇبىلىسقا اينالدى. اپتاپ ىستىق ادام ءولىمى مەن دەنساۋلىققا زيان كەلتىرۋمەن قاتار، اۋىل شارۋاشىلىعىنا زالالىن تيگىزىپ، سۋ قورىنىڭ ازايۋىنا جانە ەنەرگياعا سۇرانىستىڭ ارتۋىنا اكەلىپ وتىر.
جاز مەزگىلى بويى كوپتەگەن ەلدە تەمپەراتۋرا كليماتتىق نورمادان ايتارلىقتاي جوعارى بولدى. 2025 -جىل الەم تاريحىنداعى ەڭ ىستىق جازداردىڭ ءبىرى رەتىندە تىركەلدى. مىڭداعان ادام اپتاپ ىستىقتىڭ سالدارىنان قازا تاۋىپ، كوپتەگەن تۇرعىن اۋرۋحاناعا ءتۇستى. اقش پەن ەۋروپادا ورمان ورتتەرى جيىلەپ، قۇرعاقشىلىق كۇشەيدى.
بيىل شىلدە ايى باقىلاۋ تاريحىنداعى ءۇشىنشى ەڭ ىستىق شىلدە بولدى. ەۋروپادا قۇرلىقتىڭ ورتاشا تەمپەراتۋراسى 21,1 گرادۋسقا جەتىپ، 1991-2020 -جىلدارداعى ورتاشا كورسەتكىشتەن 1,3 گرادۋسقا جوعارى بولدى. ۇلىبريتانيادا ماۋسىم ايى ەڭ جىلى اي رەتىندە تىركەلسە، نيدەرلاندىدا سوڭعى 124 -جىلداعى ەكىنشى ەڭ جوعارى كورسەتكىش بايقالدى. سكانديناۆيا ەلدەرىندە، اسىرەسە شۆەتسيا مەن فينليانديادا اپتاپ ىستىق قاتتى سەزىلدى. تۇركيانىڭ شيرناك پروۆينتسياسىنداعى سيلوپي اۋدانىندا 25 - شىلدەدە اۋا تەمپەراتۋراسى 50,5 گرادۋسقا جەتىپ، ەل تاريحىنداعى ەڭ جوعارى كورسەتكىش تىركەلدى.
ەۋروپادا اپتاپ ىستىق ادام ولىمىنە اكەلدى. Imperial College London مەن London School of Hygiene and Tropical Medicine عالىمدارى جۇرگىزگەن زەرتتەۋ ناتيجەسىنە سايكەس، ماۋسىم-تامىز ايلارى ارالىعىندا ەۋروپانىڭ 854 قالاسىندا ىستىققا بايلانىستى شامامەن 24400 ادام كوز جۇمعان. ونىڭ 16500 گە جۋىعى كليماتتىڭ وزگەرۋىنەن تۋىنداعان تەمپەراتۋرانىڭ وسۋىمەن بايلانىستى ەكەنى انىقتالعان. ەڭ كوپ ءولىم يتاليادا، يسپانيادا، گەرمانيادا، فرانسيادا جانە ۇلىبريتانيادا تىركەلدى.
ازيا قۇرلىعىندا دا جوعارى تەمپەراتۋرا اۋىر سالدارعا اكەلدى. جاپونيادا ماۋسىم ايى 1898-جىلدان بەرگى ەڭ ىستىق اي بولىپ تىركەلىپ، مىڭداعان ادام اۋرۋحاناعا ءتۇستى. وڭتۇستىك كورەيا، ءۇندىستان، پاكىستان جانە يراندا دا رەكوردتىق تەمپەراتۋرا بايقالىپ، كەي وڭىرلەردە مەملەكەتتىك مەكەمەلەر ۋاقىتشا جابىلدى.
ەكسترەمالدى ىستىق قۇرعاقشىلىقتى كۇشەيتتى. يراندا بىرنەشە سۋ قويماسى تولىقتاي قۇرعاپ، ۋرميا كولى جويىلدى. وڭتۇستىك كورەيانىڭ كاننىن قالاسى اپات ايماعى دەپ جاريالاندى. سيريا مەن افريكانىڭ ءبىرقاتار ەلىندە جاۋىن- شاشىننىڭ ازايۋى سالدارىنان سۋ تاپشىلىعى ۋشىعا ءتۇستى.
ساراپشىلاردىڭ پىكىرىنشە، كليماتتىڭ وزگەرۋىنە بەيىمدەلۋ جانە ونىڭ سالدارىن ازايتۋ شارالارىن جەدەلدەتۋ الەم ەلدەرى ءۇشىن ستراتەگيالىق ماڭىزعا يە بولىپ وتىر.
ايتا كەتەيىك، برازيليا پرەزيدەنتى الەم ەلدەرىن كليماتقا قاتىستى باتىل شەشىم قابىلداۋعا شاقىردى.
