جۇكتىلىك كەزىندە پاراتسەتامول ىشسە، بۇل اۋتيزمگە سەبەپ بولا ما

استانا. KAZINFORM - جۋىردا ا ق ش پرەزيدەنتى دونالد ترامپ جۇكتى ايەلدەردىڭ پاراتسەتامول (اتسەتامينوفەن) ءىشۋى بالالارداعى اۋتيزم قاۋپىن ارتتىرۋى مۇمكىن دەپ مالىمدەدى.

بۇل مالىمدەمە كوپشىلىكتىڭ نازارىنا ىلىكتى، سەبەبى پاراتسەتامول - جۇكتى ايەلدەر ەڭ جيى قولداناتىن دارىلەردىڭ ءبىرى. دەگەنمەن، عىلىمي دەرەكتەر بۇل تۇجىرىمدى جوققا شىعارادى. Kazinform اگەنتتىگى وسى تاقىرىپقا قاتىستى اقپارات جيناپ، ساراپشىلاردىڭ پىكىرىن ءبىلدى.

ترامپ مالىمدەمەسى

ا ق ش پرەزيدەنتى دونالد ترامپ جۋىرداعى بريفينگىندە جۇكتى ايەلدەرگە اتسەتامينوفەندى (ا ق ش- تا - تايلەنول، باسقا ەلدەردە - پاراتسەتامول) قولدانۋدى شەكتەۋ تۋرالى ۇسىنىس جاسادى. ونىڭ پىكىرىنشە، بۇل ءدارى بالالاردا اۋتيزمنىڭ پايدا بولۋ قاۋپىن ارتتىرۋى مۇمكىن.

سونىمەن قاتار، دونالد ترامپ اۋتيزم كورسەتكىشتەرىنىڭ ءوسۋى تۋرالى ستاتيستيكالىق دەرەكتەر كەلتىردى. ول 20 جىل بۇرىن اۋتيزم دياگنوزى تەك 10 مىڭنان ءبىر بالادا تىركەلسە، قازىرگى تاڭدا ءاربىر 12-بالادا بايقالاتىنىن ايتتى.

پاراتسەتامول - جۇكتىلىك كەزىندە ىشۋگە بولاتىن جالعىز ءدارى

پاراتسەتامول نەمەسە اتسەتامينوفەن - اۋرۋدى باساتىن جانە دەنە تەمپەراتۋراسىن تومەندەتەتىن ءدارى. ا ق ش- تا ول «تايلەنول» دەگەن اتاۋمەن تانىمال.

پاراتسەتامولدىڭ جاناما اسەرلەرى كوبىنە ۇزاق مەرزىمدى نەمەسە ۇلكەن دوزادا قولدانعاندا بايقالادى. ءبىراق از مولشەردە ول جۇكتىلىك كەزىندە قاۋىپسىز دەپ ەسەپتەلەدى. يبۋپروفەن نەمەسە اسپيرينمەن سالىستىرعاندا، پاراتسەتامول جۇكتى ايەلدەر ءۇشىن ءتيىمدى ءارى قاۋىپسىز بولىپ سانالادى.

د د س ۇ جاۋاپ بەردى

دۇنيەجۇزىلىك دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمى (د د س ۇ) پاراتسەتامولدىڭ اۋتيزم قاۋپىن تۋدىرۋى تۋرالى ميفتى جوققا شىعاردى. ساراپشىلاردىڭ ايتۋىنشا، قازىرگى ۋاقىتتا مۇنداي تاۋەلدىلىكتى راستايتىن سەنىمدى عىلىمي دالەلدەر جوق.

اۋتيزم الەمدە 62 ميلليوننان استام ادامدا كەزدەسەدى، ءبىراق ونىڭ ناقتى سەبەپتەرى بەلگىسىز جانە كوپ فاكتورلىق سيپاتتا. سوڭعى جىلدارداعى زەرتتەۋلەر، سونىڭ ىشىندە ءىرى حالىقارالىق جۇمىستار، پاراتسەتامولدىڭ جۇكتى ايەلدەردە قولدانىلۋى مەن اۋتيزمنىڭ دامۋى اراسىندا تىكەلەي بايلانىستى كورسەتپەدى.

- دالەلدەر ءالى دە قايشىلىق تۋدىرادى. ءبىز ۆاكسينا اۋتيزم تۋدىرمايتىنىن بىلەمىز. ۆاكسينالار، مەن بۇعان دەيىن ايتىپ وتكەنىمدەي، قانشاما ادامنىڭ ءومىرىن ساقتايدى. سوندىقتان بۇل عىلىمي دالەلدەنگەن جانە مۇنداي نارسەلەرگە كۇماندانباۋ كەرەك، - دەدى د د س ۇ وكىلى تاريك ياشاريەۆيچ جەنيەۆادا وتكەن باسپا ءسوز ءماسليحاتىندا جۇكتىلىك كەزىندە پاراتسەتامولدى قولدانۋ مەن اۋتيزم اراسىنداعى بايلانىس تۋرالى سۇراققا جاۋاپ بەرە وتىرىپ.

ساراپشىلار نە دەيدى؟

نەيروبيولوگيا سالاسىنداعى زەرتتەۋشى، McGill ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ دوكتورانتى ناريمان امانتايەۆ پاراتسەتامول مەن اۋتيزم اراسىنداعى بايلانىس تۋرالى ترامپتىڭ مالىمدەمەسىن عىلىمي تۇرعىدان نەگىزسىز ءارى لوگيكاعا سىيمايدى دەپ سانايدى.

- اۋتيزم العاش رەت 1940-جىلدارى سيپاتتالعان، ال پاراتسەتامول 1955-جىلى پايدا بولدى. جاپپاي ۆاكسيناتسيا 1971-جىلى باستالدى. سوندىقتان پاراتسەتامول مەن اۋتيزم اراسىنداعى تىكەلەي بايلانىس بولۋى مۇمكىن ەمەس. مەن ۆاكسينالاردى مىسالعا قوستىم، ويتكەنى بۇعان دەيىن ترامپ ولاردى اۋتيزم تۋدىرادى دەپ ايتقان ەدى، ءبىراق كەيىن پىكىرىن وزگەرتتى، - دەدى ساراپشى.

ناريمان امانتايەۆ ەڭ ءىرى زەرتتەۋلەردىڭ ءبىرى شامامەن 2,5 ميلليون ادامدى قامتىپ، پاراتسەتامولدىڭ اۋتيزم، سدۆگ نەمەسە ينتەللەكتتىڭ تومەندەۋىمەن بايلانىسى جوق ەكەنىن كورسەتتى دەپ اتاپ ءوتتى. كەيىنگى ازياداعى زەرتتەۋ 220 مىڭ ادامنىڭ دەرەكتەرىن تالداپ، وسى ناتيجەنى تولىق راستادى.

عالىم نە سەبەپتى كەيبىر زەرتتەۋلەرگە قاراپ وتىرىپ پاراتسەتامول مەن اۋتيزم اراسىندا بايلانىس بار سياقتى كورىنەتىنىن ءتۇسىندىردى.

- كەيدە كەيبىر ماقالالاردى وقىپ وتىرىپ، پاراتسەتامول مەن اۋتيزمنىڭ بايلانىسى بار سياقتى كورىنەدى، ءبىراق وندا باسقا ماڭىزدى فاكتورلار ەسكەرىلمەيدى. مىسالى، پاراتسەتامولدى جيى قولدانعان جۇكتى ايەلدەردىڭ جالپى دەنساۋلىعى ناشار بولۋى مۇمكىن، - دەدى ساراپشى.

وسى باعىتتا جاڭا زەرتتەۋ جۇرگىزىلدى. مىسالى، ءبىر انادان تۋعان اعايىندى بالالاردىڭ بىرەۋىنە اناسى جۇكتى كەزىندە پاراتسەتامول ىشكەن، ال ەكىنشىسىنە قولدانباعان. ولاردىڭ گەنەتيكاسى بىردەي، ءومىر جاعدايلارى ورتاق. وسى زەرتتەۋدەن پاراتسەتامول مەن اۋتيزم اراسىنداعى بايلانىس جوق ەكەنى راستالدى.

ساراپشىنىڭ ايتۋىنشا، قازىرگى عىلىمي قاۋىمداستىق ترامپتىڭ مالىمدەمەسىن نەگىزسىز دەپ سانايدى. ۇلىبريتانيا، اۆستراليا، ەۋروپالىق ءدارى-دارمەك اگەنتتىگى جانە د د س ۇ پاراتسەتامولدىڭ جۇكتى ايەلدەر ءۇشىن قاۋىپسىز ەكەنىن راستايدى. ءتىپتى ءدارىنى قاجەت كەزىندە ىشپەۋ، اسىرەسە جوعارى تەمپەراتۋرانى نەمەسە اۋىرسىنۋدى ەمدەمەۋ، انا مەن بالاعا قاۋىپتى بولۋى مۇمكىن.

- قازىرگى عىلىمي دەرەكتەر پاراتسەتامولدىڭ اۋتيزمگە اسەرى جوق ەكەنىن كورسەتەدى. بۇل - ميف پەن جالعان اقپارات. دارىگەردىڭ نۇسقاۋىمەن قولدانىلعاندا پاراتسەتامول جۇكتى ايەلدەر ءۇشىن قاۋىپسىز ءارى قاجەتتى ءدارى ، - دەدى ول.

گينەكولوگ پىكىرى

مەديتسينا عىلىمىنىڭ كانديداتى، اكۋشەر-گينەكولوگ جۇپار ناحانوۆا دا جۇكتى ايەلدەر ءۇشىن پاراتسەتامول قولدانۋ قاۋىپسىز ەكەنىن ايتادى:

- جۇكتىلىك كەزىندە دەنە قىزۋى كوتەرىلگەن جاعدايدا ءبىر رەت پاراتسەتامول بەرۋگە بولادى. بۇل پرەپارات اۋرۋ سەزىمىن باسادى جانە جوعارى تەمپەراتۋرانى تومەندەتەدى، - دەيدى مامان.

ول پاراتسەتامولدىڭ اۋتيزم تۋدىرادى دەگەنگە قاتىستى ناقتى عىلىمي دالەل جوق ەكەنىن اتاپ ءوتتى: - پاراتسەتامول ءدارىحانالاردا رەتسەپتسىز ساتىلادى، ءبىراق بەلگىلەنگەن دوزادان اسپاۋ قاجەت، - دەيدى اكۋشەر-گينەكولوگ.

اتا-انالار بۇل اقپاراتتى قالاي قابىلدايدى؟

«اسىل ميراس» اۋتيزم ورتالىعىنىڭ ترەنەرى جاننا ۇمبەتوۆا اتا-انالاردىڭ اقپاراتقا دەگەن رەاكسياسىن ءتۇسىندىردى.

- ءبىزدىڭ ورتالىققا كەلەتىن اتا-انالار ءوز بالالارىنىڭ دەنساۋلىعىنا وتە الاڭدايدى. سوندىقتان ولار حالىقارالىق جاڭالىقتار مەن عىلىمي زەرتتەۋلەرگە قاتىستى سۇراقتاردى جيى قويادى. اتا-انالار اۋتيزمنىڭ شىعۋ سەبەپتەرى، ءتۇرلى اڭىزدار مەن ءدارى-دارمەكتەردىڭ ىقپالى تۋرالى مالىمەتتەرگە قىزىعۋشىلىق تانىتادى. ءبىز ءارقاشان سەنىمدى عىلىمي دەرەكتەرگە سۇيەنىپ جاۋاپ بەرەمىز، - دەيدى مامان.

ماماننىڭ ايتۋىنشا، جالعان اقپاراتتار اتا-انالاردىڭ كوڭىلىندە كۇدىك تۋدىرىپ، پسيحولوگيالىق قىسىمدى ارتتىرادى. كەيبىرى وزدەرىن كىنالى سەزىنىپ، بولاشاقتا دۇرىس شەشىم قابىلداۋدا سەنىمسىزدىككە دۋشار بولادى.

- ارينە، زاماناۋي عىلىم اۋتيزمنىڭ ناقتى ءبىر عانا سەبەبىن كورسەتپەيدى. بۇل - گەنەتيكالىق جانە ءارتۇرلى فاكتورلاردىڭ كۇردەلى ىقپالى. سوندىقتان اتا-انالارعا «اۋتيزم ءبىر عانا سەبەپتەن پايدا بولادى» دەگەن پىكىردىڭ قاتە ەكەنىن ءتۇسىندىرۋ ماڭىزدى. ءبىز رەسمي دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمدارى مەن حالىقارالىق زەرتتەۋ ورتالىقتارىنىڭ راستالعان عىلىمي دەرەكتەرىنە سۇيەنە وتىرىپ اقپارات بەرەمىز. مۇنداي ءتاسىل اتا-انالاردىڭ الاڭداۋشىلىعىن ازايتىپ، دۇرىس شەشىم قابىلداۋىنا كومەكتەسەدى، - دەپ اتاپ ءوتتى مامان.

قورىتىندىلاي كەلە، قازىرگى عىلىمي زەرتتەۋلەر جۇكتى ايەلدەردىڭ پاراتسەتامول ىشۋىنەن بالالاردا اۋتيزم پايدا بولمايتىنىن، ونىڭ تىكەلەي قاتىسى جوق ەكەنىن كورسەتەدى. دارىگەردىڭ نۇسقاۋىمەن قولدانعان كەزدە بۇل ءدارى انا مەن بالا ءۇشىن قاۋىپسىز ءارى قاجەتتى قۇرال بولىپ سانالادى. اۋىرۋدى باسۋ جانە دەنە قىزۋىن تومەندەتۋ كەزىندە پاراتسەتامولدىڭ ءرولى ماڭىزدى، اسىرەسە جۇكتى ايەلدىڭ دەنساۋلىعى مەن بالانىڭ دامۋى ءۇشىن. سوندىقتان قاۋەسەتكە سەنىپ، ءدارى ىشۋدەن قورقۋدىڭ قاجەتى جوق. ساراپشىلاردىڭ پىكىرى دە وسى قورىتىندىعا ساي: دۇرىس مولشەردە جانە دارىگەردىڭ باقىلاۋىمەن ىشكەن بولسا، پاراتسەتامول جۇكتى ايەل ءۇشىن قاۋىپتى ەمەس. سونىمەن قاتار، مەديتسينالىق ماماننىڭ باقىلاۋىمەن قولدانۋ كۇتپەگەن جاعدايلاردىڭ الدىن الۋعا كومەكتەسەدى جانە جۇكتى ايەلدىڭ جالپى جاعدايىن جاقسارتۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.