جەكەنىڭ قولىنداعى بومباپانالاردىڭ جاي-كۇيى قالاي
اقتوبە. KAZINFORM - ادامدار تابيعي جانە تەحنوگەندى اپاتتاردا قاي جەرلەردى پانالاي الادى؟ جەرتولەگە قالاي كىرەدى جانە بومباپانالار كىمدەرگە ارنالعان؟ ولاردىڭ تەحنيكالىق جاعدايى جارامدى ما؟ Kazinform ءتىلشىسى وسى سۇراقتارعا جاۋاپ ىزدەدى.
40 جىل بويى سۋى تارتىلمادى - كومپانيا وكىلى
اقتوبەدە ازاماتتىق قورعانىستىڭ قورعانىش قۇرىلىستارى، ياعني، بومباپانانىڭ جاي-كۇيىن اشىق ايتقان كومپانيا - «جاڭا ءالجان ديىرمەن كومبيناتى» ج ش س. 2018-جىلى باسشىسى «اتامەكەن» وڭىرلىك كاسىپكەرلەر پالاتاسىنا بارىپ، تىزىمنەن الىپ تاستاۋدى سۇرادى.
بۇل ازىرگە وڭىردە، بالكىم ەلىمىزدە پروبلەمانى كورسەتكەن جالعىز كاسىپورىن بولۋى مۇمكىن. سەبەبى كاسىپكەرلەر، جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگاندار بۇل سۇراقتان قاشقاقتايدى، تارتىنشاقتايدى.
Kazinform اگەنتتىگى ديىرمەنگە بارىپ، بومباپانانى كوردى. بۇل جەر شىنىمەن دە سۋعا تولىپ تۇر. سۋ سورۋ جۇمىستارىن جۇرگىزسە دە دەڭگەيى ورتايماعان.
- توتەنشە جاعدايلار قىزمەتى، جەرگىلىكتى اكىمدىك جانىنداعى ازاماتتىق قورعانىس جىل سايىن، كەيدە ەكى جىلدا ءبىر رەت كەلىپ، كوميسسيا مۇشەلەرىمەن بىرگە قارايدى، فوتوعا تۇسىرەدى دە كەتەدى. كونەنى تىزىمنەن الۋ ءۇشىن جاڭاسىن سالۋ كەرەك دەپ تالاپ قويدى. بۇل قارجىعا كەلىپ تىرەلەتىن ماسەلە. بومباپانانىڭ جاعدايى جاسىرىن ەمەس، ءىشى سۋعا تولىپ تۇر. سۋىن ءبىر دەڭگەيدە ۇستاپ تۇرۋعا تىرىسامىز. ەگەر كوتەرىلسە، عيماراتتىڭ جەرتولەسىن الىپ كەتەدى. سۋ كۇزدىڭ جاڭبىرىندا، كوكتەمدە قار ەرىگەندە، جازدىڭ جاڭبىرلى كۇنى كوتەرىلەدى. سول كەزدە ناسوس قوسىپ، سۋ سورامىز. ال جازدا سۋىن تال، گۇل سۋارۋعا پايدالانامىز، - دەيدى «جاڭا ءالجان ديىرمەن كومبيناتى» ج ش س باس ينجەنەرى ەرمەك كەنجەبايەۆ.
كاسىپورىن قۇرىلىسى 1979-جىلى جوبالانىپ، سالىندى. ال 1984-جىلى ديىرمەن ىسكە قوسىلدى.
ءدال سول جىلى قالا ىرگەسىندەگى ەلەك وزەنى بوگەلىپ، سىيىمدىلىعى 245 ميلليون تەكشە مەتر بولاتىن «اقتوبە» سۋ قويماسى سالىنادى.
كومبيناتتاعى بومباپانانىڭ ءىشى دە سول جىلى سۋعا تولىپ، قايتپاي قويدى.
- ەگەر سۋ قويماسى ءبىرىنشى سالىنىپ، كومبينات كەيىن جوسپارلانسا، ءبارى باسقاشا بولۋى مۇمكىن ەدى. ىسكە كەلگەندە ءبىرىنشى كومبينات سالىندى. بۇل جەردە شامامەن 2 مەتر تەرەڭدىكتەن سۋ شىعادى، - دەيدى ول.
2019-جىلى اقتوبە قالالىق ت ج ب ازاماتتىق قورعانىس ءبولىمى كومبيناتتى سوتقا بەردى. ءىس اقتوبە قالالىق اكىمشىلىك مامانداندىرىلعان اۋدانارالىق سوتىندا قارالدى.
سوت كابينەتىندەگى ماتەريالعا سۇيەنسەك، اكىمشىلىك قۇقىق بۇزۋ تۋرالى كودەكستىڭ 462-بابى 3-بولىمىمەن ءىس قارالعان.
وندا اكىمشىلىك عيمارات جەرتولەسىندە ورنالاسقان بومباپانانىڭ ىسكە قوسىلعاننان بەرى جارامسىز ەكەنى، قۇرىلىستاعى تەحنيكالىق قاتەلىكتىڭ كەسىرىنەن وسىنداي كۇيگە تۇسكەنى جازىلعان. ياعني بۇل جەردى جۇمىسشىلار پانالاي المايدى، تابالدىرىقتان ءارى اتتاۋ مۇمكىن ەمەس.
توتەنشە جاعدايلار قىزمەتى جاڭاسىن سالماي، ەسكىسىن تىزىمنەن شىعارمايتىنىن سوتتا ايتقان.
ولار ق ر ازاماتتىق قورعاۋ تۋرالى زاڭنىڭ 16-بابى 2-بولىگى 1-تارماعىنا سۇيەندى. سونىمەن بىرگە زاڭنىڭ 37-بابى 1-تارماعىن العا تارتىپ، ج ش س مەن اكىمدىك اراسىنداعى كەلىسىمشارتتى كورسەتتى.
وندا الدا-جالدا قانداي ءدا بىر وقىس وقيعا بولسا، بۇل جەر جۇمىسشىلارعا پانا بولا الاتىن ورىن بولۋى ءتيىس. الايدا بومباپانا قۇرىلىس اياقتالعاننان بەرگى 40 جىل بويى سۋدا تۇر.
2019-جىلى 200 ا ە ك كولەمىندە، ياعني، 505 مىڭ تەڭگە ايىپپۇل سالىندى.
- تاۋەلسىز ساراپشىلار تەحنيكالىق قورىتىندى شىعاردى. وندا ازاماتتىق قورعانىستىڭ قورعانىش قۇرىلىستارى، ياعني، بومباپانا جارامسىز ەكەنى كورسەتىلگەن. سول قۇجات نەگىزىندە اقتوبە قالالىق ت ج ب- نا ءوتىنىش جولداندى. سول ءوتىنىش كەيىن توتەنشە جاعدايلار مينيسترلىگىنە جىبەرىلدى. الدىمەن تىزىمنەن الىپ تاستاۋ ءۇشىن وزگەسىن سالۋ قاجەت دەپ ايتتى. ال 2022-جىلى كورشى ەلدەردەگى جاعداي ۋشىعىپ، سۇرانىستى مۇلدە قاراۋسىز قالدىردى. سۇراق سول كۇيى جاۋاپسىز تۇر. ال بومباپانا جارامسىز، - دەيدى ەرمەك كەنجەبايەۆ.
قازىرگى كەزدە ديىرمەن كومبيناتىنىڭ اكىمشىلىك عيماراتىندا قابىرعالار سوگىلە باستاعان.
بومباپانا ءارى قاراي دا سۋدا تۇرسا، عيمارات قۇلاۋى مۇمكىن. ەگەر تىزىمنەن شىعارىلسا، كومپانيا ءىشىپ سازعا تولتىرىپ، سۋ كوتىرىلمەيتىندەي نىعىزداپ تاستاماقشى.
بومباپانا سانى مەن ورنالاسقان جەرى قۇپيا - اكىمدىك
جەرگىلىكتى اكىمدىكتەردە ازاماتتىق قورعانىستىڭ قورعانىش قۇرىلىستارىنىڭ ءتىزىمى بولادى. اۋماعىندا بومباپانا بار مەكەمە مەن اكىمدىك كەلىسىمشارت جاسايدى.
ءبىرى ورىن دايىنداۋى ءتيىس، ەكىنشىسى سول ورىندى ەسەپتەپ، قاجەت كەزدە پايدالانا الادى. الايدا بۇل قۇپيا اقپارات بولىپ شىقتى.
- اقتوبە قالاسىندا ازاماتتىق قورعانىستىڭ قورعانىش قۇرىلىستارى ورنالاسقان. ءبىراق ولاردىڭ سانى مەن ورنالاسقان ورىندارى تۋرالى اقپارات قۇپيا ساقتالادى، جاريالاۋعا جاتپايدى. قورعانىش قۇرىلىستارى قاي جەردە ورنالاسسا، سول مەكەمە كۇتىپ ۇستاۋعا جاۋاپتى. ال اقتوبە قالاسىنىڭ توتەنشە جاعدايلار باسقارماسى مەن قالا اكىمى اپپاراتىنىڭ اسكەري جۇمىلدىرۋ قىزمەتى، ازاماتتىق قورعانىس ءبولىمىنىڭ ماماندارى كوميسسيا قۇرىپ، جىل سايىپ بارىپ تەكسەرىپ تۇرادى، - دەدى اقتوبە قالاسى اكىمىنىڭ باسپا ءسوز حاتشىسى ايگۇل بايمەنوۆا.
تۇرعىندار جەرتولە مەن پاركينگتى، جۇمىسشىلار بومباپانانى پانالايدى – ت ج ب
كەز كەلگەن تابيعي جانە تەحنوگەندى اپات كەزىندە ادامدارعا پانا بولاتىن جەر بولۋى ءتيىس. تۇرعىندار كوشىرىلەدى نەمەسە تۇرعىن ۇيلەردىڭ (بالاباقشا، مەكتەپ، اۋرۋحانا، قوناق ءۇي، ساۋدا ورىندارى مەن دەمالىس ورىندارى، سپورت كەشەندەرى، تەمىرجول، اۆتوۆوكزالدار مەن اۋەجايلار، مادەنيەت ءۇيى - رەد.) جەرتولەسى مەن پاركينگتى پانالايدى.
ەگەر جەرتولەلەر كاسىپكەرلەردىڭ يەلىگىندە بولسا، ونى 12 ساعاتتا بوساتىپ، دايىندىققا كەلتىرۋ قاجەت. ال ومىرلىك ماڭىزى بار زاۋىت-فابريكالار، ءتۇرلى كوممۋنالدىق قىزمەتتەردىڭ جۇمىسشىلارى سول كاسىپورىن تەرريتورياسىنداعى بومباپانالاردى ساعالايدى.
سول ءۇشىن دە توتەنشە جاعدايلار قىزمەتى ازاماتتىق قورعانىس بولىمدەرىمەن بىرگە تەكسەرىپ، اكىمشىلىك حاتتاما تولتىرادى.
- كەمشىلىكتەر انىقتالعان جاعدايدا جويۋ تۋرالى نۇسقاما بەرىلەدى. نۇسقامانى ورىنداۋ مەرزىمى ناقتى مۇمكىندىككە قاراي ايقىندالادى. قوسىمشا ۋاقىت نەمەسە قارجى قاجەت بولعان جاعدايدا ۇيىم نۇسقاما تابىس ەتىلگەن كۇننەن باستاپ ءۇش جۇمىس كۇنىنەن كەشىكتىرمەي بۇزۋشىلىقتاردى جويۋ مەرزىمىن ۇزارتۋ تۋرالى ءوتىنىش جازادى. وندا وبەكتيۆتى سەبەپتەرىن بايانداۋعا مىندەتتى. باقىلاۋ نەمەسە تەكسەرۋ جۇرگىزگەن ورگان ءوتىنىشتى العان كۇننەن باستاپ ءۇش جۇمىس كۇنى ىشىندە مەرزىمدى ۇزارتۋ نەمەسە ءۋاجدى نەگىزدەمەنى ۇزارتۋدان باس تارتۋ تۋرالى شەشىم قابىلدايدى، - دەپ حابارلادى اقتوبە وبلىستىق ت ج د باسپا ءسوز قىزمەتى.
بۇل - شەشىمىن تابۋ قيىن بومباپانالارعا قاتىستى زاڭدى جول. ال ەگەر بومباپانا اپاتتى دەپ تانىلماسا، قولدانۋعا مۇلدە كەلمەيتىن كۇيدە بولماسا، ايىپپۇل سالىنادى.
- نۇسقاما ورىندالماعان جاعدايدا ازاماتتىق قورعانىس سالاسى بويىنشا اكىمشىلىك قۇقىق بۇزۋ تۋرالى كودەكستىڭ 462-بابىنىڭ 3-بولىگى بويىنشا اكىمشىلىك ايىپپۇل سالۋعا الىپ كەلەدى. ونىڭ سانكسياسى ساناتىنا (ءىرى، ورتا جانە شاعىن بيزنەس سۋبەكتىسى) بايلانىستى 100 دەن 500 ا ە ك- كە دەيىن بەلگىلەنگەن. 2024-جىلى اقتوبە وبلىسىنىڭ توتەنشە جاعدايلار دەپارتامەنتى پروفيلاكتيكالىق باقىلاۋ بويىنشا قورعانىش قۇرىلىسى بار10 وبەكتىگە (10 كاسىپكەرلىك سۋبەكتىسى) پروفيلاكتيكالىق باقىلاۋ جۇرگىزىپ، 131 بۇزۋشىلىق انىقتادى. نەگىزگى بۇزۋشىلىقتار - قۇلاقتاندىرۋ جانە بايلانىس جۇيەلەرىنىڭ، ازاماتتىق قورعانىس مۇلىكتەرىنىڭ، قورعانىش قۇرىلىستارىنىڭ بولماۋى، ماماندار مەن باسشىلاردىڭ ازاماتتىق قورعانىس سالاسىندا وقۋدان وتپەۋى، - دەپ حابارلادى اقتوبە وبلىستىق ت ج د باسپا ءسوز قىزمەتى.
بومبادان پانالايتىن ورىنداردىڭ 70 پايىزى جەكەدە– ت ج م
Kazinform اگەنتتىگى توتەنشە جاعدايلار مينيسترلىگىنە ەلىمىزدە قانشا بومباپانا بار ەكەنىن، ولاردىڭ جاي-كۇيىن سۇراپ، ساۋال جولدادى. كوپ ساۋال سول كۇيى قۇپيا قالعان.
سەبەبى بۇل «قىزمەتتىك پايدالانۋ ءۇشىن» بەلگىسى بار قۇجاتتار تىزىمىنە ەنگەن. ياعني شەكتەلۋگە جاتاتىن قىزمەتتىك قۇجاتتاردىڭ ۆەدومستۆولىق تىزبەسىندەگى اقپارات.
ءبىر انىعى - ەلىمىزدەگى ازاماتتىق قورعانىستىڭ قورعانىش قۇرىلىستارىنىڭ %70 جەكەنىڭ قولىندا.
بىلتىر ت ج م اۋماقتىق دەپارتامەنتتەرى مەن جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگاندار بىرلەسىپ، تۇگەندەگەن.
مينيسترلىكتىڭ مالىمەتىنە سۇيەنسەك، بومباپانا ەكى جاعدايدا ەسەپتەن شىعارىلادى.
بىرىنشىدەن، قورعانىش قۇرىلىسى ءوز قاسيەتىن جويعاندا، ياعني، شىن مانىندە قورعان بولا الماعاندا، ەكىنشىدەن، قاجەتتىلىك بولماسا.
- «ازاماتتىق قورعانىستىڭ قورعانىش قۇرىلىستارىن ەسەپكە قويۋ جانە ەسەپتەن شىعارۋ قاعيدالارىن بەكىتۋ تۋرالى» توتەنشە جاعدايلار ءمينيسترىنىڭ 2014-جىلعى 30-مامىرداعى 265-بۇيرىعىنىڭ 8-تارماعىنا سايكەس ازاماتتىق قورعانىستىڭ قورعانىش قۇرىلىستارىن قورشاۋ جانە تىرەك قۇرىلىس كونسترۋكتسيالارىنىڭ ەسەپتىك قورعاۋ قاسيەتتەرى جويىلعان كەزدە جانە «ازاماتتىق قورعانىس وبەكتىلەرىن قۇرۋ جانە پايدالانۋ قاعيدالارىن بەكىتۋ تۋرالى» قازاقستان رەسپۋبليكاسى ۇكىمەتىنىڭ 2014-جىلعى 19-جەلتوقسانداعى 1357-قاۋلىسىنا سايكەس وسى ۇيىم ءۇشىن ازاماتتىق قورعانىستىڭ قورعانىش قۇرىلىستارىنا قاجەتتىلىك بولماعان جاعدايدا ەسەپتەن شىعارىلادى. جىل سايىن قورعانىش قۇرىلىستارىن ەسەپتەن شىعارۋ بويىنشا 5 تەن اسپايتىن ماتەريالدى قارايدى. وتكەن جىلى 2 قورعانىش قۇرىلىسى ەسەپتەن الىندى، - دەپ جازىلعان جاۋاپتا.
2020-2024-جىلدار كەزەڭىندە ەلىمىز بويىنشا 272 تەكسەرۋ جۇرگىزىلدى. ناتيجەسىندە 20 ازاماتتىق قورعانىستىڭ قورعانىش قۇرىلىسى قايتا قۇرىلدى، 35 ءى دايىندىققا كەلتىرىلدى. ال بىلتىر 45 تەكسەرۋ جۇرگىزىلىپ، بىرەۋى قايتا قۇرىلعان.
توتەنشە جاعدايلار ۆيتسە- مينيستر ك. تۇرسىنبايەۆتىڭ جاۋابىنا سۇيەنسەك، 2012-جىلى ت ج م مەن قۇرىلىس جانە تۇرعىن ءۇي-كوممۋنالدىق شارۋاشىلىق ىستەرى اگەنتتىگى بىرلەسىپ «سىيىمدىلىعى 50، 100، 200 ادام ارنالعان ازاماتتىق قورعانىستىڭ قورعانىش قۇرىلىستارىن سالۋ» ۇلگىلىك جوباسىن ازىرلەپ، بەكىتكەن.
بۇل جوبالار مەملەكەتتىك ساراپتامادان ءوتتى، ءتىپتى جۇمىسقا پايدالانۋعا دايىن. الايدا پايدالانىلىپ جاتىر ما، جوق پا - ول جاعى بەلگىسىز.
وسى عيماراتتىڭ جەرتولەسىنىڭ جارىمى - بومباپانا
جۇمىلدىرۋ دايارلىعى، اۋماقتىق قورعانىس جانە ازاماتتىق قورعاۋ باسقارماسى قۇرىلدى- دەپۋتات
اقتوبە وبلىستىق ءماسليحاتىنىڭ دەپۋتاتى مارات قويلىبايەۆ بىلتىر بۇل سۇراقتى سەسسيا وتىرىسىندا كوتەردى.
كەيىن اقتوبە وبلىستىق جۇمىلدىرۋ دايارلىعى، اۋماقتىق قورعانىس جانە ازاماتتىق قورعاۋ باسقارماسى قۇرىلدى، باسشىسى بولىپ تەمىرجان بولتەيەۆ تاعايىندالدى.
- ءتۇرلى جاعداي بولىپ تۇرادى. سۋ تاسقىنى، ءورت سەكىلدى تابيعي جانە تەحنوگەندى اپات تا ايتىپ كەلمەيدى. الەمدەگى گەوساياسي جاعداي دا الاڭداتادى. مۇنىڭ بارىنە دايىن بولۋ ءۇشىن جۇمىلا جۇمىس ىستەۋىمىز كەرەك. وسى ماسەلەنى كوتەردىم. پرەزيدەنت جارلىعى بويىنشا جەرگىلىكتى جەرلەردە 3 اي سايىن وتىرىس بولۋى ءتيىس. كەم دەگەندە 6 ايدا ارنايى باسقارمالار باس قوسۋى كەرەك. بۇل دەرەك ماعان ءتۇستى، سەسسيادا وبلىس باسشىسىنا ايتتىم. سودان كەيىن تۇتاس باسقارما اشىلدى. ءدال سول جەردە وقىس وقيعا بولعان كەزدە جان پانالايتىن جەردى ۇيىمداستىرۋ ماسەلەسى قارالۋى كەرەك. نەمقۇرايلىق تانىتىپ، «بولا ما، بولماي ما» دەپ ويلانىپ جۇرەتىن كەز ەمەس. ءبىز مەملەكەتپىز، قام جاساۋىمىز كەرەك. ەگەر جوندەۋ قاجەت بولسا جوندەپ، رەتكە كەلتىرۋ - مىندەت. مەيلى ول جەكەنىڭ قولىندا بولسا دا. ۇكىمەت ءبارىن ءوز قولىنا الىپ رەتتەسە، «بالەنشە دەگەن كاسىپكەر، تۇگەنشە دەگەن ادام» دەپ ىزدەپ جۇرمەيتىندەي جۇيە قۇرسا دۇرىس. كاسىپكەرلەر سول جەردەن تابىس تاۋىپ وتىر، دەمەك جۇمىسشىلارىنىڭ قاۋىپسىزدىگىن دە ويلاۋى كەرەك. ەسكىسى جارامسىز بولسا، جاڭاسىن سالا الماسا، شىعىن تەڭ بولىنەتىندەي جوبا ۇسىنىلسا دەيمىز. بالكىم سالىقتان جەڭىلدىك جاسالۋى مۇمكىن. قاتاڭ قاداعالاۋعا العان دۇرىس. بۇل ۇلكەن ەلدىك پروبلەما. وعان بەيجاي قاراۋعا بولمايدى، - دەيدى وبلىستىق ءماسليحات دەپۋتاتى مارات قويلىبايەۆ.
بۇعان دەيىن ت ج م بومبادان پانالايتىن ورىنداردىڭ 70 پايىزى جەكەنىڭ قولىندا ەكەنىن حابارلاعان.
ايتا كەتەيىك، ەلىمىزدە پاركينگتى «بومبادان قورعايتىن ورىن» رەتىندە پايدالانۋ نورمامەن بەكىتىلدى.
اۆتور التىناي ساعىندىقوۆا
