جاساندى ينتەللەكت قاۋىپتى اۋرۋدى دارىگەردەن بۇرىن انىقتاعان
ونىڭ قۇلاعى شۋىلداي باستاعان. ءبىراق دارىگەرلەردىڭ كەڭەسىمەن بىرنەشە جىل بويى جوعارى قان قىسىمى، قاتتى شارشاۋ جانە بۇلشىقەت تارتىلۋى سياقتى بەلگىلەرمەن كۇرەسىپ كەلگەن.
لايم اۋرۋى - ينفەكسيا جۇقتىرعان كەنەلەر ارقىلى ادامعا بەرىلەتىن قاۋىپتى باكتەريالىق اۋرۋ.
BBC News جاريالاعان ماتەريالدا ادام سەنگىسىز جاعداي ايتىلادى. Aikyn.kz سول وقيعاداعى ج ي-دىڭ ءرولىن باعالايدى.
«مەن ءوزىمدى تولىقتاي تازارعانداي سەزىندىم. ەگەر مەن تاباندىلىق تانىتپاسام، ەگەر بارلىق بەلگىلەرىمدى ج ي-عا ەنگىزبەسەم، مەديتسينا ماماندارى مەنىمەن نە ىستەيتىنىن ەلەستەتۋدىڭ ءوزى قورقىنىشتى»، - دەيدى ءبىزدىڭ كەيىپكەر.
العاشىندا ونىڭ قۇلاعى شۋىلداي باستالعان. ءبىراق بىرنەشە جىل بويى وليۆەر مواززەزي جوعارى قان قىسىمى، قاتتى شارشاۋ جانە بۇلشىقەت تارتىلۋى سياقتى بەلگىلەرمەن دە كۇرەسىپ كەلگەن. دارىگەرلەردىڭ كوپتەگەن بولجامدارىنا، سونىڭ ىشىندە «الاڭداۋشىلىق» دياگنوزىنا قاناعاتتانباعان ول جاۋاپتى جاساندى ينتەللەكتەن (ج ي) ىزدەۋدى ۇيعارادى. اقىرى وليۆەر ءوز بەتىنشە ارەكەت ەتىپ، بارلىق بەلگىلەرىن، سونىڭ ىشىندە كەنە شاققانىن ج ي-عا ەنگىزەدى. IT- مامان رەتىندە ول Microsoft 365 جۇيەسىندە جۇمىس ىستەيدى جانە جاساندى ينتەللەكتى ءجيى قولدانادى.
ول بىلاي دەيدى: «مەن وعان (ج ي-گە - اۆت.) تەكسەرىلگەن مەديتسينالىق دەرەككوزدەرگە جۇگىنۋىن سۇرادىم جانە وعان لايم اۋرۋى تۋرالى تىكەلەي ايتپادىم».
ج ي كەڭەسى بويىنشا ول جەكە دارىگەرگە بارىپ، لايم اۋرۋىنا، انتيدەنەلەرگە تەست جاساتادى. ج ي ونىڭ بولۋى مۇمكىن دياگنوزىن ايتادى. «مەن ءوزىمدى يپوحوندريك سەزىندىم. ەشكىم مەنىڭ جاعدايىمدى تۇسىنگىسى دە، مەن جەتكىزگىم كەلگەن بەلگىلەرگە بايىپپەن قاراعىسى دا كەلمەيتىندەي بولدى»، - دەيدى وليۆەر مواززەزي.
بۇرىن وليۆەر اپتاسىنا ءۇش رەت سپورتزالعا بارىپ، جۇزۋمەن اينالىساتىن. اۋرۋ بەلگىلەرى پايدا بولعاننان بەرى ول مۇنداي بەلسەندىلىكتى ۇمىتادى. ونىڭ ايتۋىنشا، بارلىعى ءۇش جىل بۇرىن باستالعان. ءۇيىنىڭ ماڭىنداعى ورمانعا شىققان مىسىعى ءبىر رەت كەنەنى اكەلىپ، ول وليۆەردى شاعىپ العان.
«قۇلاعىمداعى شۋىل سونشالىقتى قاتتى ەدى. جاپىراقتاردىڭ سىبدىرىن دا، قۇستاردىڭ سايراعانىن دا ەستي المادىم. ەستىلەتىنى تەك وتكىر ايقاي سياقتى دىبىس بولدى. بۇل قورقىنىشتى ەدى جانە اپتالاپ، ايلاپ توقتامادى»، - دەيدى ول.
وليۆەر مواززەزي: «قۇلاعىمداعى شۋىل سونشالىقتى قاتتى ەدى. جاپىراقتاردىڭ سىبدىرىن دا، قۇستاردىڭ سايراعانىن دا ەستي المادىم.
لايم اۋرۋى - ينفەكسيا جۇقتىرعان كەنەلەر ارقىلى ادامعا بەرىلەتىن باكتەريالىق اۋرۋ. كەي ادامداردا شاعۋ ورنىندا دومالاق نەمەسە سوپاق بورتپە پايدا بولادى. اۋرۋدىڭ العاشقى بەلگىسى وسىلاي جانە ول كەنە شاعۋدان كەيىن ءۇش ايعا دەيىن بايقالۋى ىقتيمال. ەگەر ەرتە انىقتالسا، ەمدەۋ وڭايىراق وتەدى. ءبىراق كەي ناۋقاستاردا بەلگىلەر بىرنەشە اي نەمەسە ءتىپتى جىلداردان كەيىن بايقالادى.
بۇل - جۇيەلى اۋرۋ. ول بۇكىل اعزانى زاقىمداۋى مۇمكىن. سوندىقتان ونى دياگنوستيكالاۋ قيىن، سەبەبى بەلگىلەر باسقا دەرتتەرگە ۇقساس. وليۆەردە قۇلاقتاعى شۋىلدان بولەك، قان قىسىمىنىڭ جوعارىلاۋى، قاتتى شارشاۋ جانە بۇلشىقەت قۇرىسۋى بايقالعان. دارىگەرلەر مۇنى «الاڭداۋشىلىقپەن» بايلانىستىرادى، شۋىلدى ەستۋ قابىلەتىنىڭ السىرەۋىنەن كورەدى.
وليۆەر مواززەزي ج ي كومەكتەستى دەپ ەسەپتەگەنىمەن، دارىگەرلەر ناۋقاستارعا ءوز بەتىمەن دياگنوز قويماۋعا جانە بىلىكتى مامانعا جۇگىنۋگە كەڭەس بەرەدى. قازىر ول ەم قابىلداپ ءجۇر جانە قۇلاقتاعى شۋىل سياقتى كەي بەلگىلەرى جويىلعانىنا قۋانىشتى.
«مەن ەندى جەلدىڭ سىبدىرىن، قۇستاردىڭ داۋسىن ەستيمىن. بۇلاردىڭ جەتىسپەۋشىلىگىن سەزىنۋ قانداي اۋىر ەكەنىن ەلەستەتە المايسىز».
الايدا ول وزىنە كورسەتىلگەن مەديتسينالىق قىزمەتتىڭ ساپاسىنا كوڭىلى تولمايتىنىن جانە «بەلسەندىلىگى ءۇشىن ەڭ ناشار قىزمەت العانىن» ايتادى.
حەمپشير جانە ۋايت ارالىنىڭ ينتەگراتسيالانعان مەديتسينالىق كەڭەسى بىلاي دەپ حابارلاعان: «بۇل ادامنىڭ العان كومەگىنە كوڭىلى تولماعانىنا وكىنىش بىلدىرەمىز. لايم اۋرۋى - كۇردەلى دەرت. ءبىزدىڭ دارىگەرلەر ونى انىقتاۋ مەن ەمدەۋ بويىنشا ۇلتتىق ستاندارتتارعا سايكەس ارەكەت ەتەدى».
كەنەدەن جۇعاتىن اۋرۋلار بويىنشا مامانداردىڭ ايتۋىنشا، ۇلىبريتانيانىڭ مەملەكەتتىك جانە جەكە سەكتورلارىندا دياگنوستيكا ستاندارتتارى ءالى دە تومەن. ۋورتينگ قالاسىنداعى كلينيكالىق دارىگەر دجوردج يا تاكي: ء«بىز بەلگىلەردىڭ كورىنىسىن ءتۇسىنۋدىڭ ەرەكشە تاسىلىنە سۇيەنەمىز - ءبىز ىزدەيتىن نارسە وسى. ال بۇل ءتاسىل ۇلتتىق دەنساۋلىق ساقتاۋ جۇيەسىندە ءجيى ەسكەرىلمەيدى».
انگليا مەن ۋەلستە جىل سايىن شامامەن 1500 زەرتحانالىق راستالعان لايم اۋرۋى تىركەلەدى. تاعى 3000-4000 ادام رەسمي دياگنوزسىز ەم قابىلدايدى.
تاكي ج ي قولدانۋدى قولدايتىنىن، ءبىراق ونى دۇرىس سۇزگىدەن وتكىزۋ ماڭىزدى ەكەنىن ەسكەرتەدى: «ءيا، ادامدار جاۋاپ ىزدەيدى جانە ج ي ولارعا كومەكتەسە الادى. ءبىراق ءبىز مىندەتتى تۇردە قانداي دەرەكتەردىڭ بايلانىستى ەكەنىن جانە قايسىسىنىڭ قاۋىپتى ەكەنىن اجىراتا ءبىلۋىمىز كەرەك».
وليۆەر ءوزىنىڭ باسىنان وتكەن جاعدايدى بولىسە وتىرىپ: «قۇلاقتاعى شۋىل مەن باسقا دا بەلگىلەردەن زارداپ شەگەتىندەردىڭ بارىنە جانىم اشيدى. ولار ءوز جاعدايىنا لايىق كومەك الۋى ءتيىس»، - دەيدى.
جاساندى ينتەللەكت قانشالىقتى «اقىلدى» بولعانىمەن، ونىڭ كەڭەستەرىن دارىگەرلىك تەكسەرۋ راستاعان سوڭ عانا قابىلداۋعا بولادى. ج ي-دىڭ «دياگنوزىنا» سەنىپ، ءوز بەتىڭىزبەن ەم قابىلداماڭىز. ول وتە قاۋىپتى بولۋى مۇمكىن. بىلىكتى مامان عانا جاساندى ينتەللەكت قۇرالىنىڭ بولجامىن نە راستاپ، نە جوققا شىعارا الادى. دەنساۋلىعىڭىزعا اباي بولىڭىز!
