جاقسىلىق پەن جاماندىقتىڭ اراسى

استانا. قازاقپارات - جازۋشى ميحايل بۋلگاكوۆتىڭ «شەبەر مەن مارگاريتا» رومانىنىڭ ءالقيسساسى «فاۋست» شىعارماسىنىڭ مىنا ۇزىندىسىنەن باستالادى: «بولشەگىمىن قارا كۇشتىڭ - ادامدى زار قاقتىرىپ، كوكسەگەنىم - جامانشىلىق، جاسايتىنىم - جاقسىلىق». بۇل گاپ قارا نيەتىنە قاراماستان، «ىزگىلىكتىڭ» سالتانات قۇرۋىنا ىجداعاتتى بولعان زۇلىمدىق بەينەسىندەگى مەفيستوفەلگە تيەسىلى.

اسىلىندا بۇل ەپيگرافتىڭ سيمۆولدىق ءمانى تەرەڭ. روماننىڭ ارقاتىرەك ويى وسى دەسەك تە قاتەلەسپەيمىز. مۇندا جاقسىلىق پەن جاماندىقتىڭ كۇرەسى عانا ەمەس، سونىمەن بىرگە بۇل ۇعىمداردىڭ قانشالىقتى ءوزارا بايلانىستى، كەيدە ءتىپتى اجىراعىسىز بولاتىنىن اقىلمەن اڭعارامىز. روماننىڭ باستى كەيىپكەرى، مەفيستوفەل بەينەسىندەگى ۆولاند ءبىر قاراعاندا جاماندىقتىڭ ءرامىزى سەكىلدى كورىنەدى. ءبىراق ونىڭ ارەكەتتەرى قوعامعا ادىلەت پەن ىزگىلىك ورناتقىسى كەلگەن جاننىڭ ارەكەتىنەن اۋماي قالادى.

جوق، ءبىز مۇندا كىتاپقا گەرمەنەۆتيكالىق تالداۋ جاساعالى تۇرعان جوقپىز. ماقساتىمىز - رومانعا وزەك بولعان يدەيانىڭ شىنايى ومىردەگى كورىنىسىن ءپالساپالىق تۇرعىدا زەردەلەۋ.

ءبىز ءبارىمىز جاقسىلىق پەن جاماندىقتىڭ نە ەكەندىگىن، ونىڭ قالاي كورىنىس تاباتىنىن انىق بولماسا دا تۇيسىكپەن تۇسىنەمىز. قالىپتاسقان دۇنيەتانىمعا سايكەس، قۇداي ادامعا جاقسىلىق قالايدى، ال ءازازىل جاماندىق قالايدى. ءبىراق، اڭداعانىمىزداي ولاردىڭ بۇل نيەتى ارەكەتكە اينالعاندا باستاپقى قالپىنان قاراما-قارسى باعىتتا جۇزەگە اسۋى مۇمكىن. ومىرىڭىزدە بىرەۋدىڭ اياقتان شالۋى، قيانات جاساۋى كەيىن وزىڭىزگە مىڭ مارتەبە قايىرلى بولعانىن تۇسىنگەن كەزىڭىز بولعان شىعار، قادىرلى وقىرمان. مۇنداي جاعداي كەرىسىنشە دە بولۋى مۇمكىن. سونشا اسىققان، قۇشتار بولعان ارمان-ماقساتىڭىز ءسىزدى جار جاعاسىنا ءبىر-اق تىرەۋى عاجاپ ەمەس. بۇل جەكە پەندەنىڭ باسىنداعى جاقسىلىق پەن جاماندىقتىڭ الماسىپ كەلۋلەرى. ەندى بۇل نارسە قوعام ومىرىندە قالاي جۇزەگە اسادى؟

ويشىل جازۋشى لەۆ تولستويدىڭ «اقىماق يۆان» تۋرالى ەرتەگىسى بار. ءبىر زامانداردا اۋىلدا تەك ادال جاندار عانا قالىپتى. ولار ەشقانداي قۋلىق-سۇمدىقتى بىلمەيدى، بايلىقتى كوكسەمەيدى، اسكەر جيناۋدى مۇرات ەتپەيدى. ءبىر-بىرىنە قۇدايدىڭ رازىلىعى ءۇشىن عانا قىزمەت كورسەتەدى، ودان اقى دامە ەتپەيدى. وسىلايشا بارلىعى باراقاتتى عۇمىر كەشەدى. بۇلاردىڭ باقىتىن كورىپ، ءازازىلدىڭ زىعىردانى قاينايدى. بۇدان الدىن ول بۇل اۋىلعا ءوزىنىڭ جاس شايتاندارىن جىبەرىپ جىك سالماقشى بولعان. ءبىراق ول ويى ىسكە اسپادى. شارۋاعا ەندى ءوزى كىرىسۋ كەرەك بولدى. بۇنىڭ الدىندا ءازازىل يۆاننىڭ ەكى اعاسىنىڭ اۋىلىن قالپاقپەن ۇرىپ العان. كوپەس اعاسى تاراستىڭ بايلىعىن ارتتىرىپ جىبەرىپ، اۋىلىنىڭ ادامدارىن تويىمسىز دۇنيەقوڭىزعا اينالدىرسا، جاۋىنگەر اعاسى سەمەننىڭ اسكەرىن ودان سايىن قۋاتتاپ، حالقىن قانىشەر ەتىپ تاستايدى. قاراڭىز، ءازازىل ەلدىڭ بايلىعىن ارتتىردى، اسكەري الەۋەتىن كۇشەيتتى. ءبىر قاراعاندا جاقسى ارەكەتتەر. ال تۇپتەپ كەلگەندە.. . مەفيستوفەلدىڭ ءسوزى وسى تۇستا تۇسىنىكتى بولا تۇسەدى.

ءسويتىپ ءازازىل اقىماق يۆاننىڭ اۋىلىنا كەلەدى. بۇلاردى جولدان تايدىرايىن دەسە، حالقى ەشقانداي دۇنيە، اتاق-مانساپقا قىزىقپايدى. اۋىلعا قۇدايى قوناق بەينەسىندە كەلگەن ءازازىلدىڭ ءبىر كەزدە قارنى اشادى. پالەننەن نان الايىن دەپ، اقشاسىن ۇستاتىپ جاتسا «اقشانى قايتەمىن، قۇدايدىڭ رازىلىعى ءۇشىن تەگىن ال» دەيدى. ال ءازازىل قۇدايدىڭ اتى اتالعان استى ىشە المايدى. اسقازانى ابدەن شۇرىلداعان ول يۆاننىڭ بۇكىل حالقىن جيناپ الىپ، اشۋعا بۋلىعىپ سويلەيدى. داۋسى ەستىلۋ ءۇشىن بيىك مۇناراعا شىعىپتى. «سەندەر اقىماقسىڭدار» ، دەيدى. امالى قالماعان ول حالىقتىڭ وسىنىسىن بەتكە باسادى. «سەندەر ءالى كۇنگە دەيىن قولمەن جۇمىس ىستەپ، اۋرە بولىپ جۇرسىڭدەر. الاقاندارىڭ ويىلعانشا كۇرەكتى تاستامايسىڭدار. بۇل اقىماقتىق. بۇدان بىلاي قولمەن ەمەس، باسپەن جۇمىس ىستەڭدەر»، دەپ شىڭعىرادى ءازازىل.

سونداعى اقىماق يۆاننىڭ ايتىپ تۇرعان ءسوزى ەكەن مىناۋ: «كوكەم-اۋ، باسپەن جۇمىس ىستە دەيسىڭ. باسپەن قالاي جەر قازامىز؟ ىڭعايسىز ەمەس پە؟» دەمەسى بار ما؟ مىنا ءسوزدى كۇتپەگەن ءازازىلدىڭ بىت-شىتى شىعادى. ابدەن السىرەگەن ول تالماۋسىراپ بارىپ مۇنارانىڭ قابىرعاسىنا باسىن ولاي دا، بىلاي دا سوعىپ، تومەنگە قۇلديلاي جەرگە ءسىڭىپ، جوق بولىپ كەتەدى.

ال اقىماق يۆان «باسپەن جۇمىس ىستەۋ دەگەن قابىرعاعا باسىڭدى سوققىلاۋ بولسا، ونداي جۇمىستى ىستەمەي-اق قويدىم» دەپ جەلكەسىن قاسىپ وتىرا بەرەدى.

قازىر ادامزاتتى «اقىلدى» قىلۋ ۇدەرىسى ءجۇرىپ جاتىر. جاساندى ينتەللەكت پەن سول تاقىلەتتەس جاڭا تەحنولوگيالاردىڭ كەرنەۋى كۇننەن كۇيگە كۇشەيىپ كەلەدى. ءبىراق بايقاپ جۇرگەنىمىزدەي قوعامنىڭ ودان جۇرەگى جۇمسارىپ، مەيىرلەنىپ بارا جاتقانى شامالى. كەرىسىنشە ادام باستاپقى قالپىن جوعالتىپ، مورال شەڭبەرىنەن اسىپ بارا جاتقانداي. مۇنى قالاي تۇسىندىرەمىز؟ تولستوي ەرتەگىسىندەگى مۇناراداعى ۇندەۋ بۇگىنگى قوعامداعى جارناما جازۋلارىنا قاتتى ۇقسايتىنى قالاي؟ تۇپتەپ كەلگەندە جاقسى دەپ ۇڭىلگەنىمىز جامان، جامان دەپ تۇڭىلگەنىمىز جاقسى بولىپ شىقسا قايتەمىز؟ نە دە بولسا جۇرەك كوزىمەن قاراۋ كەرەك...

ابزال ماقاش

egemen.kz