حالىق كۇيشىلەردى ەل اراسىندا اڭىز قىلىپ ايتىپ جۇرەتىن - راقىم تاجىبايەۆ
استانا. قازاقپارات - وزىمىز كورىپ ۇلگەرمەگەن ونەرپازدار جايلى بىلگىمىز كەلىپ، تەلە-راديو قورلاردان ادەيى ىزدەپ جۇرەتىن ادەتىمىز بار.
وسى جولى كۇيشى راقىم تاجىبايەۆ ويىمىزعا ورالىپ، ول جايىندا بىلمەككە نيەتتەندىك. ارينە، ەسىمىن ەستىپ جۇرسەك تە، ازدى-كوپتى ءومىربايانىن وقىساق تا جالپى تۇلعا رەتىندە تانۋ ازدىق ەتەدى. سوندىقتان ءوزى قاتىسقان حابارلاردى قاراپ شىقتىق. بۇگىنگى جازبامىزعا «ۇزەڭگى جولداس» حابارىنداعى كۇيشى راقىمنىڭ اڭگىمەسىن ارقاۋ ەتتىك.
راقىم تاجىبايەۆ (1946-2011) الماتى وبلىسى اقسۋ اۋدانىنىڭ ساعابۇيەن اۋىلىندا دۇنيەگە كەلگەن. راقىم تاجىبايەۆتىڭ العاشقى ۇستازى - قازاقستاننىڭ حالىق ءارتىسى رۇستەمبەك وماروۆ بولعان ەكەن. قازىرگى ج. ەلەبەكوۆ اتىنداعى ونەر كوللەدجىنە «دومبىرا بولىمىنە» ەمتيحان تاپسىرعان 18 بالانىڭ ىشىندە جالعىز ءوزى وقۋعا قابىلدانادى.
كەيىن اباي اتىنداعى پەداگوگيكالىق ينستيتۋتىندا مۋزىكا ءپانىنىڭ مۇعالىمى ماماندىعىن سىرتتاي وقىپ شىعادى. «قازاق كونسەرت» بىرلەستىگىمەن قاتار، سول كەزدە جاڭادان قۇرىلعان «گۇلدەر» انسامبلىندە قىزمەت اتقارعان.
راقىم تاجىبايەۆتىڭ ورىنداۋشىلىق شەبەرلىك جايلى ويى:
ءبىز قۇرمانعازىنى كورگەنىمىز جوق. سۋرەتتەرى دە جەتپەگەن. ءبىراق ءوزىم ونىڭ ساۋساقتارى جۋان بولعان شىعار دەپ ەلەستەتەمىن. ويتكەنى سونداي قاجىرلى، تەگەۋرىندى كۇيلەردى نازىك ساۋساقپەن قالاي شىعارا الادى؟ مىسالى، نۇرعيسا تىلەنديەۆتىڭ ساۋساقتارى دا جۋان ەدى. ءاردايىم ۋقالاپ وتىراتىن. كۇيشىلىگى سوندىقتان كەرەمەت ەدى عوي.
وسى ساۋساق دەگەن سوڭ ءبىر اڭگىمە ەسكە ءتۇسىپ وتىر. ماعاۋيا حامزين اعامىز كۇيشى ەدى عوي. ساۋساقتارى جۋان ەمەس، كەرىسىنشە نازىك ەدى. سەبەبى پريما دومبىرا دەگەن اسپاپتا وينادى. (ورىستىڭ بالالايكاسى سياقتى شاعىن). موينى كىشىرەك بولعان سوڭ، پەرنە اراسى دا جاقىن. جۋان ساۋساقتار سىيمايتىن، جىڭىشكە ساۋساقتار عانا سىيىساتىن. ماعاۋيا كۇيشى وسى قابىلەتىن تولىق پايدالانا الدى عوي.
كەلەسى ءبىر اڭگىمەسى وزىمىزدە قاتتى اسەر ەتتى.
«بىردە داستارقان باسىندا وتىرمىز. ماعاۋيا حامزين باستاعان ۇلكەندەر، ەل اعالارى اڭگىمە- دۇكەن قۇرىپ، كۇي شەرتىلىپ جاتىر. ءبىز دە سول جەردەمىز. سول كەزدە ءبىر اعامىز ماعاۋياعا قاراپ: «مىنا ساۋساقتارىن عاجاپ ەكەن. دىبىستار قالاي شىعادى؟ ءار ساۋساقتان كۇي توگىلىپ تۇر عوي»، - دەپ تامساندى. ماعاۋيا ەكى قولىنىڭ ساۋساقتارىنا قاراپ وتىرىپ، الاقانىن اينالدىرا: «ءاي، وسىلاردىڭ ءبارى قالادى عوي ەرتەڭ جەردىڭ استىندا» دەدى. شوشىپ كەتتىم. ءبىراق راس».
راقىم تاجىبايەۆتىڭ كورگەنى كوپ. بىرەۋگە اعا بولىپ، بىرەۋگە ءىنى اتانىپ، الىس-جاقىندى ارالاعان ونەرپازدىڭ ءبىرى. سول ءبىر كەزدەر جايلى مىنا ءبىر ەستەلىگى بار.
ءبىراز مىقتىلاردىڭ جانىندا جۇردىك. «التىننىڭ قولدا باردا قادىرى جوق» دەگەندەي، سول كەزدە الىپتاردىڭ قاسىندا، بيىك تاۋدىڭ باۋرايىندا جۇرگەنىمىزدى بايقاماعان دا ەكەنبىز عوي. ولار كەتكەن سوڭ عانا تۇسىندىك. مىسالى، كۇيشى رۇستەمبەك وماروۆتىڭ ۇيىندە ءبىرشاما ۋاقىت تۇردىم. جۇسىپبەك ەلەبەكوۆپەن كوپ گاسترولدەردە ءجۇردىم.
سونداي ءبىر ۋاقىتتا سەمەيگە، ابايدىڭ اۋىلى جيدەبايعا باردىق. اۋىلدا ارلى-بەرلى ءجۇرمىز. بىردە الىستان بويى ۇزىن، شوقشا ساقالدى ادام ازعانتاي قۇرىلىس جۇمىستارىن جاساپ جاتىر ەكەن. جاقىندادىق. جۇسەكەڭ «ۋا، احات» دەپ قاسىنا باردى. سويتسە، بۇل شاكارىمنىڭ بالاسى احات ەكەن. «نە ىستەپ جاتىرسىڭ؟» دەپ سۇراعان سوڭ احات: «مەن اكەمنىڭ سۇيەگىن تاپتىم، ەندى وسىندا قويىپ، باسىن كوتەرىپ جاتىرمىن»، - دەپ جاۋاپ بەردى. كەيىن ۇيگە اپارىپ، قوناق قىلدى.
مىنا ءبىر كەلەسى ويى ونەرپازدىڭ ىزدەنىسىنە ارنالعان. بۇل جايلى بۇرىن دا ەستىگەنىمىز بار. ماعاۋيا كۇيشىنى كورگەندەر ايتىپ جۇرەتىن. مىنا ەستەلىك ەستىمەگەن، وقىماعان ونەرپازدارعا پايدالى بولادى دەپ ەسەپتەيمىز.
«ماعاۋيا كۇيشىمەن بىرگە گاسترولدەرگە كوپ شىعا بەرمەيتىنبىز. ويتكەنى «قازاق كونسەرت» ءبىر ساپارعا ءبىر ءانشى مەن ءبىر كۇيشىنى عانا جىبەرەتىن. قاتارىنان ەكى دومبىراشىنى جىبەرۋ وتە سيرەك ەدى. ءبىراق رەتى كەلگەندە ماعاۋيا حامزينمەن بىرگە بارىپ جۇردىك.
سونداي ساپارلار ەستەن كەتپەيدى عوي. ول ءوزى سوزگە كوپ جوق ەدى. كونسەرتتەن، دايىندىقتان تىس ۋاقىتتا ەكى عانا ەرمەگى بار ەدى. ءبىرى - بالىق اۋلاۋ، ەكىنشىسى - دومبىراسىن جوندەۋ. ءبىر قىزىق ايتايىن، الماتىدان شىققانداعى دومبىراسى، قايتىپ كەلگەندە كەيدە مۇلدەم وزگەرىپ كەتەتىن. ءاردايىم ەكسپەريمەنت جاساپ جۇرەتىن. بىردە شاناعىن اشىپ، بەل تاقتايىن اۋىستىراتىن. ەندى بىردە شاناقتىڭ ۇستىنە شاناق قوياتىن.
ەكسپەريمەنت جاساۋدى وتە جاقسى كورەتىن. بىردە شامپان بوتەلكەسىنىڭ قاقپاعىن الدى دا قىزىپ تۇرعان پىشاقپەن جونا باستادى. جوعارى بولىگىن جونىپ تاستاعان سوڭ، وڭ قولدىڭ سۇق ساۋساعىنا كيىپ الدى. سول كەزدە وعان تاعى ءبىر يكەمدەپ الدى. ويماق سياقتى كيىپ الىپ، كۇيلەردى شەرتكەندە دىبىسى تازا شىعاتىن. ونىڭ كيىپ العانى دا كوپ بايقالمايتىن. الگى قاقپاق اق ءتۇستى عوي، ونىڭ ساۋساعى دا اقشىل بولعاندىقتان، مۇلدەم بايقالمايتىن. وسىلاي قالتاسىنا بىرنەشەۋىن سالىپ جۇرەتىن».
ماعاۋيا حامزين ءاردايىم دىبىس ىزدەپ جۇرەتىن. قۇرمانعازى وركەسترىندە ءومىر بويى پريما دومبىرا تارتىپ شىقتى. ءوزى تارتقان كۇيلەرىنەن دە سول دىبىستاردى شىعارا الاتىن. ءبىز كورگەندە كوبىنە «ليا» نوتاسىمەن شەرتەتىن، بۇگىنگى دومبىراشىلار «سول» نوتاسىنان اسپايدى. «ليا» نوتاسىمەن دومبىرا تارتۋ وڭاي ەمەس، ىشەك قاتتى بولىپ تارتىلادى. ساۋساقتىڭ كۇشى كەرەك. ەگەر كەلتىرە الساڭ، مولدىردەي تازا دىبىستار شىعاتىن ەدى. سونى كورىپ ءبىز دە ەسترادا-سيمفونيالىق وركەسترمەن بىرگە شىعارما تارتقاندا «ليا» نوتاسىنا بۇراپ ورىندايتىنبىز.
راقىم تاجىبايەۆ حاباردىڭ سوڭىندا اعىنان جارىلىپ، كەلەسىدەي ايتتى. «قازىرگى زاماندا تەلەارنا پايدا بولعان سوڭ ءبارى تانىمال. ءبىراق از ۋاقىت كورىنبەي قالساڭ حالىق ۇمىتادى دا كەتەدى. ال سول ماعاۋيا حامزين، جۇسىپبەك ەلەبەكوۆتەردىڭ زامانىندا ونداي بولعان جوق. حالىق ءبىر-بىرىنە اڭىز قىلىپ ايتىپ جۇرەتىن. اۋىلىنا كەلگەندە عانا جۇزدەرىن كورىپ، قوشەمەتكە بولەيتىن. بۇگىندە رۇستەمبەك، ماعاۋيا مەن جۇسەكەڭدەردىڭ بەينەسى قالعان ۆيدەو كوپ ەمەس تە شىعار. ءبىراق ەشكىم دە ۇمىتقان جوق. ۇمىتىلمايدى. وسىنداي ادامدار حالىقتىڭ جۇرەگىندە ماڭگى قالادى».
كۇيشى راقىم تاجىبايەۆ سەكىلدى ونەرپاز ءوز داۋىرىندە ۇلت ونەرىنە ولشەۋسىز ۇلەس قوستى. ۋاقىت وزگەرسە دە، شىنايى تالانت ەشقاشان ۇمىتىلمايدى. بۇگىندە ءبىز سول ونەرپازداردىڭ ارتىندا قالعان مۇراسىن تىڭداپ، ولاردىڭ ورىنداۋىنداعى سيرەك جازبالاردى تاماشالاپ، شەبەرلىكتەرىنە تاڭداي قاعامىز. ويتكەنى ولار تارتقان كۇي - ۇلت رۋحىنىڭ ۇنىندەي. ولاردىڭ ەسىمى حالىق جادىندا ماڭگى ساقتالادى.
رۇستەم نۇركەنوۆ، مۋزىكا زەرتتەۋشى
