حالال تۇركىستان: اقساقالدار ۇسىنىسى قابىل بولا ما

تۇركىستان. KAZINFORM - تۇركى ەلدەرىنىڭ تۇپكى ءتورى اتانعان تۇركىستاندا اراق- شاراپ ساتۋعا تىيىم سالىنا ما؟ Kazinform ءتىلشىسى ماسەلەنى زەرتتەپ كوردى.

تۇركىستاندى اراقسىز قالاعا اينالدىرۋ ماسەلەسى ءبىرشاما ۋاقىتتان بەرى كۇن تارتىبىنەن تۇسپەي كەلەدى.

ءبىرىنشى بولىپ وبلىستىق اقساقالدار القاسى قولعا العان ماسەلە جۋىردا پارلامەنت ماجىلىسىندە دە كوتەرىلدى. دەپۋتات ارداق نازاروۆ تۇركىستاندى اراقسىز قالاعا اينالدىرساق دەگەن ۇسىنىسىن جەتكىزدى.

حالىق قالاۋلىسىنىڭ بۇل باستاماسىنا قولداۋ بىلدىرۋشىلەر دە، قىرىن قاراۋشىلار دا بولدى.

ارينە قوعام بولعان سوڭ ءتۇرلى كوزقاراس بولارى انىق. ال شىن مانىندە ەرەكشە مارتەبەسى بار رۋحاني استانا حالال قالا اتاعىن يەلەنە الا ما؟

تۇركىستان وبلىستىق كاسىپكەرلىك پالاتاسى ۇسىنعان مالىمەتكە سۇيەنسەك، قالادا 180-گە جۋىق تاماقتانۋ ورنى بار.

131 شاعىن جانە ورتا كاسىپكەرلىك سۋبەكتىسى اراق- شاراپ ساتۋعا رۇقسات العان.

تۇركىستانداعى سۋپەرماركەت. فوتو: 2gis
سونداي- اق، قالادا 38 تويحانا جۇمىس ىستەيدى. تۇركىستانداعى كەي تويحانالاردا اپتانىڭ جەتى كۇنىندە دە توي وتەدى. ال تويدىڭ اراق- شاراپسىز وتپەسى انىق.

ىشىمدىككە تاۋەلدى تۇركىستاندىقتاردىڭ سانى 2 ەسە ارتقان

تۇركىستان وبلىستىق پسيحيكالىق دەنساۋلىق ورتالىعىندا 2023 -جىلى 1314 تۇرعىن ەمدەلگەن بولسا، 2024 -جىلى بۇل كورسەتكىش 1403-كە دەيىن وسكەن.

ال، تۇركىستان قالاسى بويىنشا 2023 -جىلى 19 ادام ەسەپكە الىنسا، 2024 -جىلى 43 تۇركىستاندىق تىركەلگەن.

ەسەپتە تۇراتىن قالا تۇرعىندارىنىڭ سانى ءدا وسىپ وتىر. ياعني، 2023 -جىلى 179 جەرگىلىكتى تۇرعىن ەسەپتە تۇرسا، 2024 -جىلى ولاردىڭ سانى 213-كە جەتتى.

بۇل تۇركىستاندا ىشىمدىككە سۇرانىستىڭ جوعارى ەكەنىن كورسەتەدى.

سونداي- اق وبلىستا جىل سايىن 1 مىڭعا جۋىق ادام ماس بولىپ كولىك جۇرگىزگەنى ءۇشىن جۇرگىزۋشى كۋالىگىنەن ايىرىلادى. 2023 -جىلى وسىنداي تۇرعىنداردىڭ سانى 969-عا جەتسە، بىلتىر 936 بولعان. ءبارى دە سوت شەشىمىمەن 7 -جىل بويى كولىك جۇرگىزە المايدى.

جالپى قالانى اراقسىز قالاعا اينالدىرۋدىڭ ءتيىمدى جانە ءتيىمسىز تۇستارى قانداي؟ بۇل بويىنشا زيالى قاۋىم مەن سالا ماماندارىنىڭ پىكىرىن تىڭداپ كوردىك.

7 -جىلدان بەرى وسى باستامانى كوتەرىپ كەلەمىز - اقساقال

وبلىستىق اقساقالدار القاسىنىڭ ءتوراعاسى جارىلقاسىن ازىرەتبەرگەنوۆ كەلەشەكتە تۇركىستان اراق- شاراپسىز قالاعا اينالۋى كەرەك دەپ بىلەدى.

ء— بىز تۇركىستاندى اراق- شاراپتان ادا قالاعا اينالدىرايىق دەگەن ماقساتپەن 2018 -جىلى جانە 2022 -جىلى وبلىس حالقىنا ۇندەۋ تاستاپ، باستاما كوتەردىك. ۇندەۋىمىز گازەتتەرگە جاريالاندى. پارلامەنتكە دە جازدىق. ءوزىمىز دە قاراپ وتىرماي وسى باعىتتا جۇمىس جۇرگىزدىك. ناتيجە اقىرىنداپ شىعا باستادى. وتكەن جىلى وبلىس اۋماعىندا اراقتان باس تارتقان ەلدى مەكەندەر سانى ەسەلەپ ارتتى. ول اۋىلداردا توي- جيىندار ىشىمدىكسىز وتەدى. تۇركىستانداعى 3 سۋپەرماركەت پەن 25 دۇكەن اراق- شاراپ ساتپايتىن بولدى. ساۋران اۋدانىنا قاراستى 11 اۋىل اراقسىز اۋىل ستاتۋسىنا يە بولدى. ءقازىر دە كەي دۇكەن يەلەرى اراق ساتپايتىن بولدىق دەپ حابارلاسىپ جاتىر. ال، كەيبىر كافە- تويحانالار حالالعا اينالدى، — دەيدى جارىلقاسىن ازىرەتبەرگەنوۆ.

فوتو سپيكەردىڭ جەكە مۇراعاتىنان
جۋىردا وبلىس جانە قالا اكىمدەرىنىڭ قاتىسۋىمەن اقساقالدار القاسىنىڭ جيىنى وتەدى دەپ جوسپارلانىپ وتىر.

سول جيىننىڭ دا كۇن تارتىبىنە تۇركىستاندى اراقسىز قالاعا اينالدىرۋ ماسەلەسى قويىلماق.

ال، تۇركىستان قالاسىنىڭ باس يمامى تالعات سەيدالييەۆ اقساقالدار كوتەرگەن باستاماعا يمامدار دا قولداۋ كورسەتىپ وتىرعانىن ايتتى.

— ارينە تۇركىستان اراقسىز قالاعا اينالسا دەيمىز. ءبىز دە بۇل باعىتتا جۇما كۇنگى ۋاعىزدارىمىزدا ءجيى ايتىپ وتىرامىز. اراق ءىشۋدىڭ، ساتۋدىڭ، الىپ كەلگەن ادامنىڭ ۇلكەن كۇناعا باتاتىنىن ءتۇرلى مىسالدارمەن تۇسىندىرەمىز. جاستارعا جامان جولعا تۇسپەۋ كەرەكتىگىن ايتىپ اقىل- كەڭەس بەرەمىز. ءقازىردىڭ وزىندە وبلىسىمىزدا كوپ اۋىلدار اراقتان باس تارتىپ جاتىر. تۇركىستاننىڭ دا اراقسىز قالاعا اينالۋى قيىن ەمەس دەپ ويلايمىن. بۇل جەردە تەك نيەتتى دۇرىستاساق كوپ ءىس تىندىرۋعا بولادى، — دەيدى باس يمام.

فوتو: ماقسات شاعىربايەۆ/ Kazinform
تۇركىستانعا اعىلعان تۋريستەر لەگى ازايىپ كەتپەي مە؟

قوجا احمەت ياساۋي اتىنداعى حالىقارالىق قازاق- تۇرىك ۋنيۆەرسيتەتى مەنەدجمەنت جانە تۋريزم كافەدراسىنىڭ پروفەسسورى، PhD دوكتور دىنمۇحامەد كەلەسبايەۆ مۇسىلمان ەكەنمىن دەپ ءبىرجاقتى ەموتسياعا بەرىلمەۋ كەرەكتىگىن ايتادى.

— مۇنىڭ كوپتەگەن الەۋمەتتىك، ەكونوميكالىق سالدارى بار. بۇگىندە قوعامدا رۋحاني تۋريزم دەگەن سالا دامىپ جاتىر. ماسەلەن، تۇركياداعى كونياعا، ەۋروپاداعى ۆاتيكانعا، ءۇندىستانداعى مۇسىندەرگە، قىتايداعى حرامدارعا حالىق تەك سىيىنۋ ءۇشىن بارمايدى، تۋريستەر سول رۋحانياتتى كورۋ ءۇشىن بارادى. سول جەردەگى مۇسىندەر مەن عيماراتتاردى، ءدىني تانىمدىق نىسانداردى، ساۋلەت ونەرلەرىن تاماشالايدى. بۇل دا تۋريزم. ەڭ باستىسى جەرگىلىكتى حالىقتىڭ ەكونوميكالىق جاعدايىنا وڭ سەپتىگى ءتيىپ جاتىر. تۇركىستاننىڭ دا سونداي تۇسى بار. تۇركىستان — قازاق حالقى مەن تۇركى الەمى ءۇشىن ۇلكەن رۋحاني ورتالىق. ءتىپتى ەكىنشى مەككە دەپ اتايتىندار بار. سونىمەن بىرگە بۇل تۋريستىك شاھار. قازاقستاننىڭ ىشكى ءتۋريزمىن دامىتىپ وتىر. قالا بەردى ورتا ازيا، تۇركى دۇنيەسىنىڭ تۋريزم ورتالىعى سانالادى، — دەيدى عالىم.

ونىڭ ايتۋىنشا، بۇگىندە تۇركىستان تۋريزم ورتالىعى رەتىندە وتە جاقسى دامىپ كەلەدى. ال ەگەر ىشىمدىككە توسقاۋىل قويىلسا، قالا تازا ءدىني جابىق ورتالىق سەكىلدى بولىپ قالادى. بۇل تۋريست تارتۋعا وتە ۇلكەن كەدەرگى.

فوتو: سپيكەردىڭ جەكە مۇراعاتىنان
— سونىمەن قاتار، بيۋدجەتتىڭ ەكونوميكالىق ءتۇسىمىن دە ازايتادى. بۇگىنگى كۇنگە دەيىن مەككەگە تەك قاجىلىق ۆيزاسى بەرىلەتىن. بۇل مەككەگە بارۋشىلاردى شەكتەيتىن. ءدىني تالاپتارى بولعاندىقتان ۆيزا الۋ قيىن ەدى. ءقازىر ونى اراب مەملەكەتتەرى ءتۇسىندى دە، تۋريستىك ۆيزانى ەنگىزدى. ياعني، ءقازىر تۋريستىك ۆيزامەن دە كىشى قاجىلىققا بارىپ- كەلۋگە بولادى. جالپى تۇركىستان قالاسىنىڭ تۇرعىنى، ەكونوميست مامان رەتىندە تۇركىستاندا ىشىمدىككە شەكتەۋ ەنگىزۋگە ءالى ەرتە دەپ ويلايمىن. حالىقتىڭ مەنتاليتەتى، قالانىڭ ەكونوميكالىق جاعدايى بار، شاعىن جانە ورتا كاسىپكەرلىك سالاسى، ىشكى جانە سىرتقى تۋريزم جايىن، جالپى بارلىعىن ەلەپ- ەسكەرىپ، جان- جاقتى قاراۋ كەرەك، — دەيدى ەكونوميست- عالىم.

اراق- شاراپتى جاسىرىپ ساتاتىندار كوبەيەدى — كاسىپكەر

تۇركىستاندىق كاسىپكەر ينديرا قۋاتوۆا ادامي تۇرعىدان العاندا مۇنى دۇرىس ماسەلە دەپ سانايدى. دەگەنمەن، كاسىپكەرلىك تۇرعىدان قاراعاندا ەكىنشى جاعىن كورەمىز.

— اراق- شاراپ ساتىلماسىن دەگەنمەن ونى تىعىپ ساتۋشىلار كوبەيەدى. سەبەبى جۇمىسشىلارعا جالاقى بەرەمىز، سالىق تولەيمىز، جالپى شىعىن كوپ. ال، بىزدەگى تابىستىڭ باسىم بولىگى ىشىمدىكتەن تۇسەدى. سوندىقتان بۇل بىرىنشىدەن سالىقتىڭ تۇسۋىنە كەرى اسەر ەتەدى. سوڭىندا كولەڭكەلى ەكونوميكا دامىپ، سىبايلاس جەمقورلىققا ۇرىندىرادى. جالپى، كونستيتۋتسيادا ەلدەگى بارلىق ادام تەڭ قۇقىلى دەپ كورسەتىلگەن. سول سەبەپتەن بۇل ادام قۇقىعىن، كاسىپكەرلەردىڭ قۇقىعىن بۇزۋشىلىق دەپ ايتساق تا بولادى. سوندىقتان، كاسىپكەرلەر تۇركىستاندى اراقسىز قالاعا اينالدىرۋعا قارسى دەپ ويلايمىن، — دەيدى ينديرا قۋاتوۆا.

فوتو: erdaulet_sagindik/Instagram
بۇگىندە تۇركىستان وبلىسىندا ىشىمدىكتەن باس تارتقان اۋىلدار سانى جىل سايىن ارتىپ كەلەدى. قازىرگى كەزدە وبلىستا 30-عا جۋىق اۋىل ىشىمدىكتەن مۇلدەم باس تارتقان.

ماسەلەن، ءبىر عانا سايرام اۋدانىندا مۇنداي اۋىلداردىڭ سانى 10-عا جەتىپ وتىر. ولاردىڭ قاتارىندا شىركىن، وشاقتى، قۇرلىق، تاسكەشۋ، ءاسىلارىق، سارىارىق، ⁠توعان، ⁠تەسپە، ⁠حانقورعان، ⁠قۇتارىس اۋىلدارى بار.

مۇندا ورنالاسقان دۇكەندەردە اراق- شاراپ ساتىلمايدى. جيىن- تويلار حالال وتەدى.

سوندىقتان بولار، جىل بويى ءبىر دە بىر قىلمىس تىركەلمەگەن. تىڭ يدەياعا جەرگىلىكتى اقساقالدار مەن زيالى قاۋىم وكىلدەرى ۇيىتقى بولىپ وتىر.

تۇركىستاندىق قاريالاردىڭ باستاماسى ىسكە اسسا، تۇركىستان ەلىمىزدەگى تۇڭعىش اراقسىز قالا بولارى انىق.

 

قايرات زاينيشيەۆ