شەگىرتكەنىڭ شامادان تىس كوبەيىپ جاتقانىنا نە سەبەپ
پاۆلودار. KAZINFORM - ەلىمىزدىڭ كوپتەگەن ءوڭىرى شەگىرتكە شابۋىلىنىڭ استىندا قالدى. اگروسەكتورعا، سونىڭ ىشىندە وسىمدىك شارۋاشىلىعىنا بيىل زور شىعىن كەلتىرىلەتىنى بەلگىلى بولىپ وتىر.
اسىرەسە، وڭتۇستىك ايماقتارداعى ەگىس القاپتارىن زيانكەستەر وتاپ جاتىر. شەگىرتكەلەر بيىل جىلداعىدان نەگە بەلسەندى؟ ولاردىڭ شامادان تىس كوبەيىپ كەتۋىنە نە سەبەپ؟ بۇل سۇراقتاردى بيولوگيا عىلىمىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور، تورايعىروۆ ۋنيۆەرسيتەتى «مونيتورينگ» عىلىمي-زەرتتەۋ ورتالىعىنىڭ جەتەكشىسى قانات احمەتوۆكە قويدىق.
عالىم شەگىرتكەنىڭ بيىل ەرەكشە بەلسەندى بولاتىنىن بىلتىرعى جىلى-اق بولجاعانىن ايتادى. وتكەن جاز وتە ىستىق بولىپ، ىلعالدىڭ از تۇسۋىنەن قۇرعاقشىلىق جايلادى. سوعان وراي، شەگىرتكەنىڭ جىلداعىدان كوبەيۋىنە تابيعي تۇرعىدان اسەر ەتكەن.
- قازىرگى ۋاقىتتا ەلىمىزدىڭ اۋماقتارىن شەگىرتكە باسىپ بارا جاتقانىنا قاتىستى پىكىر كوپ. بىرەۋلەر كورشى ەلدەر ۋلامايدى، سودان كەلىپ جاتقان زالال دەيدى. ەندى بىرەۋلەر بۇل كوكتەمدە بولعان سۋ تاسقىنىنىڭ زاردابى دەپ قارايدى. العاشقى ايتىلعان پىكىرمەن ءسال دە بولسا كەلىسۋگە بولاتىن شىعار. الايدا شەگىرتكەنىڭ شامادان تىس كوبەيۋ قۇبىلىسىنىڭ سۋ تاسقىنىنا قاتىسى جوق. سەبەبى، كوكتەمدە ىلعالدىڭ كوپ بولۋى شەگىرتكەنىڭ دەرناسىلدەرىن ازايتادى. مەنىڭ ويىمشا، وتكەن جىلعى قۇرعاقشىلىق بيىلعى جاعدايعا سەبەپ بولىپ وتىر.
عىلىمي نەگىزدە تۇسىندىرسەم، شەگىرتكەلەر كوبىنە ءوز جۇمىرتقالارىن جازىق القاپتاردا، تەرەڭگە سالىپ كەتەدى. جۇمىرتقالار ساقتالاتىن ارنايى قالتاشالار بولادى. ەگەر كۇز بەن كوكتەم جاڭبىرلى بولسا، الگى قالتاشالارداعى جۇمىرتقالارعا سۋ ءتيىپ، ولاردىڭ باسىم بولىگى ءشىرىپ كەتەدى. ەسەسىنە، كەلەر جىلى ودان ءونىم شىعاتىن دەرناسىلدەر سانى ازايادى. ال كۇز بەن كوكتەمدە ىلعال از تۇسسە، ول جۇمىرتقالاردىڭ قالتاشالاردا جاقسى ساقتالىپ قالۋىنا وڭ اسەر ەتەدى. ءبىر قالتاشادا بولاتىن جۇمىرتقالار سانى ءارتۇرلى، 20-30، ءتىپتى ودان دا كوپ بولۋى مۇمكىن. كوكتەمنىڭ جىلى كۇندەرى جەتىسىمەن، بۇل جۇمىرتقالاردان دەرناسىلدەر جەتىلەدى. بۇلاردىڭ تۇرقى، ءپىشىنى كادىمگى ءۇيىرلى شەگىرتكەلەردەن اۋمايدى. ءبىراق قاناتى جوق. ولاردى ساياق نەمەسە جاياۋ شەگىرتكەلەر دەپ اتايتىنىمىز ءمالىم. بۇلار توپتانىپ الىپ، بەلگىلى ءبىر باعىتقا شىعادى دا تولاسسىز جۇرە بەرەدى. جولدارىندا كەزدەسكەن وسىمدىك بىتكەندى تىپ- تيپىل ەتۋگە قۇمار كەلەدى. مەنىڭ اكەمنىڭ ماماندىعى اگرونوم بولاتىن. بالا كەزىمدە ەسىمدە، شەگىرتكەنىڭ ساياق تۇرلەرىنە ەگىن وسىرەتىن شارۋاشىلىقتار ەرتە باستان قامدانىپ، ورلار قازاتىن. ءالى قاناتى شىعىپ ۇلگەرمەگەن شەگىرتكەلەر الگى ورعا كەلىپ، ۇيمەلەپ قۇلايدى. سول كەزدە ولاردى جاعىپ جىبەرەدى. سوندىقتان شەگىرتكەنىڭ وسى ءبىر ساياق كەزەڭىن وتكىزىپ الماۋ كەرەك. ول قاناتتانىپ ۇلگەرگەنشە كۇرەسىپ، كوزىن جويعان دۇرىس. ساياق شەگىرتكە جەتىلۋ بارىسىندا بىرنەشە رەت تۇلەيدى، ياعني داميدى. ءسويتىپ سوڭعى ساتى - قاناتى ءوسىپ شىعادى. بۇل جاعدايدا ونى توقتاتۋ وتە قيىن، - دەيدى قانات قامبار ۇلى.
نەگىزى شەگىرتكەلەر تۋرا قاناتتىلار وتريادىنا جاتادى. دەنەسى باس، كوكىرەك جانە قۇرساقتان تۇرادى. باسى ۇلكەن، جاقتارى جاقسى جەتىلگەن، اۋىز اپپاراتى كەمىرگىش. شەتەلدىك عالىمدار ساياق شەگىرتكەنىڭ كەيبىر توپتارى ءتىپتى تەڭىزدەن دە ءوتىپ كەتەتىنىن دالەلدەگەن.
ايتىپ وتەيىك، بيىل پاۆلودار وبلىسىندا شەگىرتكەنىڭ بەلسەندىلىگى اسا بايقالىپ وتىرعان جوق. عالىم مۇنى وتكەن كۇز بەن كوكتەم ايلارىنىڭ جاڭبىرلى بوۋلىمەن بايلانىستىرادى.
