شورابەك، سۋرەتىڭدى بەرشى ماعان: اقىندار دەگەن ەكەن
استانا. قازاقپارات - تاپ بەرمەدە تاۋىپ ايتاتىن اقىندارىمىزدىڭ ويناپ ايتقان ءبىر اۋىز سوزدەرى ويىپ الىپ، وسىپ سالاتىن حالگە جەتىپ جاتادى. سول سوزدەردى سارالاپ ويلاپ، سالماقتاپ قاراساڭىز ءساليقالى ماعىنا بەرەتىن ورەلى سوزدەر ەكەنىن دە جاسىرا المايمىز.
مەيلى ايتىستا بولسىن، مەيلى ايتىس ساحناسىنان سىرت داستارحان باسىندا بولسىن سوزگە شەبەر، ازىلگە جاقىن اقىنداردىڭ ەزۋگە كۇلكى ۇيىرەر ۇتىمدى جاۋاپتارىن بىرەۋ بىلسە، بىرەۋ بىلمەيدى. وسى ورايدا، اقىنداردىڭ قاعىتپا سوزدەرىن جيناپ، ەلگە ءناسيحاتتاپ جۇرگەن بەلگىلى ايتىسكەر اقىن سەرىكزات دۇيسەنعازين اعامىزدىڭ جيناقتاعان اقىنداردىڭ اڭگىمە اراسىندا ايتىپ قالعان «قاعىتپا» سوزدەرىن سىزدەرگە ۇسىنۋدى ءجون كوردىك.
ورازالىنىڭ اقىلى
اڭىراقاي شايقاسىنىڭ 270 جىلدىعىنا الماتى وبلىسىنىڭ اكىمشىلىگى رەسپۋبليكالىق دەڭگەيدە ءدۇبىرلى ايتىس وتكىزەدى. سول ايتىسقا وزبەكستاننىڭ مىرزاشول ايماعىنان دومبىراسىن ارقالاپ ءبورىباي ورازىمبەتوۆ دەگەن اقىن كەلەدى. ايتىستىڭ ءدۇبىرى ەكى كۇنگە سوزىلادى. ەكىنشى كۇنى فينالعا شىققان اقىنداردىڭ قاتارىندا قاپىدا كەتكەن ايتىس اقتاڭكەرى ورازالى دوسبوسىنوۆ تا بولادى. فينالدىڭ جەرەبەسىن كۇتىپ وڭاشالاۋ تۇرعان وسى جولدىڭ اۆتورىنا جاقىنداعان ورازالى: «سەرىكزات، سەن كىممەن ايتىساتىن سياقتىسىڭ»، - دەيدى. «بىلەيمىن، مۇمكىن بورىبايمەن تۇسەتىن سەكىلدىمىن»، - دەيدى سەرىكزات. ورازالى: «وسى وزبەكستاندا ەسەك كوپ ەمەس پە؟» - دەپتى. «ءيا». «قاسقىرلار ەسەكتىڭ ەتىن جاقسى كورمەي مە؟». «ءيا». «وندا:
بەرەيىن جاعدايىڭدى بولجاپ قازىر،
قازاق قىردا، وزبەكتەر وي جاقتا ءجۇر.
وزبەكتەردىڭ ەسەگى كوپ بولعان سوڭ،
قازاقتىڭ بورىلەرى سول جاقتا ءجۇر، - دەپ ايت»، - دەگەن ەكەن.
سوقىر اقىننىڭ جۇلدەسى
ءبىر ءدۇبىرلى ايتىستان سوڭ اقىندارعا اتاۋلى جۇلدە تاراتۋ كەزىندە ەسەنقۇل جاقىپبەكوۆكە ХІХ عاسىردا سوقىر شوجە اتانعان اتاقتى ايتىس اقىنى اتىنداعى جۇلدە تيەدى. ونسىز دا كوزىنىڭ كوكتىگىن قۇرداستارى بەتىنە باسىپ جۇرگەن ەساعاڭا بۇل اۋىر تيەدى. قولىنا دومبىراسىن العان ەسەنقۇل:
جۇلدەسىن الىپ تۇرمىن شوجە اقىننىڭ،
وتەۋىن الىپ ءبىتتىم كوز اقىمنىڭ.
قوس كوزىم شىراقتاي بوپ كەلىپ ەدىم،
قايتاردا سوقىر بولىپ باراتىرمىن، -
دەي بەرگەندە ءبىر بۇيىردەن قوسىلعان قۇرداسى شورابەك ايداروۆ:
ەسەنقۇل بۇل سوزىڭە جاۋاپ بولار،
قۇرداسىم بۇگىن ماعان كاۋاپ بولار.
اقىرى سوقىر شوجە اتانىپسىڭ،
كوزىڭدى شۇقىپ السام ساۋاپ بولار، - دەگەن ەكەن.
جەڭگەمىز قازاق بولعاندا
ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ بۇرىنعى رەكتورى كوپجاسار نارىبايەۆتىڭ ايەلى ورىس بولسا كەرەك. ءبىر القالى جيىندا ايتىس اقىنى مۇحامەتجان تازابەكوۆكە كوپشىلىك قولقالاپ ارناۋ ايتقىزادى. وتىرعانداردىڭ بارلىعىنا ءبىر شۋماقتان ولەڭ ارناعان مۇحامەتجان كوپجاسار اعامىزعا كەلگەندە:
امەريكا، ەۋروپا،
جۇرگەنسىز تالاي جولداردا.
وڭاي ەمەس ول جانعا،
جيىرما ستۋدەنت بار،
اينالعان قالىڭ ورمانعا.
رەكتور جانە ۇستاز بوپ،
ءاربىر ستۋدەنت كوڭىلىنە،
قالدىرىپسىز قولتاڭبا.
جازعان كىتاپ، ەڭبەككە،
ۇقسايدى سورەڭ تولعانعا.
قاسيەتىڭىز جانە كوپ،
سىيماعان ارناۋ تولعامعا.
بولار ما ەڭ مۇنداي، بولماس پا ەڭ،
جەڭەشەم قازاق بولعاندا، -
دەگەن ەكەن.
ايەلدىڭ استىندا قاپ كورىپ پە ەدىڭ؟
قازاقستاننىڭ حالىق اقىنى، ءوزىنىڭ دە، ءسوزىنىڭ دە سالماعى قورعاسىنداي ءىرى دەنەلى اسەلحان قالىبەكوۆانىڭ جۇبايى بايانباي دەگەن كىسى شاعىن دەنەلى ادام بولسا كەرەك. سونى پايدالانعان ەسەنقۇل جاقىپبەكوۆ ۇلى ابايدىڭ 150 جىلدىق مەرەيتويىنا ارنالعان رەسپۋبليكالىق ايتىستا ءازىلى جاراسقان جەڭگەسىنە:
اينالايىن، اسەكەم،
كۇيەۋىڭ سەنىڭ بايانباي،
ۇلكەندىگى قويانداي،
ەكەۋىڭ قاتار جاتقاندا
قوزى كورپەش-بايانداي،
استىڭدا قالسا ەگەردە،
كەتۋى مۇمكىن ويانباي، -
دەپتى. سوندا اسەلحان قاشانعى ساسپايتىن ادەتىمەن:
ەسەنقۇل قىزىل تىلگە ەرىك بەردىڭ،
الدە سەن ءوز كۇشىڭە سەنىپ پە ەدىڭ.
ابايدى جىرلاۋ ەمەس بۇل سەمەيگە،
كور-جەردى ولەڭ قىلۋعا كەلىپ پە ەدىڭ.
ايەلدىڭ استىندا قالۋ ول نە سۇمدىق،
كەلىننىڭ استىندا قاپ كورىپ پە ەدىڭ، -
دەگەندە سوزگە توقتاعان بابالار سالتى بويىنشا ەسەنقۇل اقىن جەڭىلگەنىن مويىنداعان ەكەن.
شورابەك، سۋرەتىڭدى بەرشى ماعان...
ءبىرى ۇزىن بويلى قارا، ءبىرى دەمبەلشە سارى شورابەك پەن ەسەنقۇلدىڭ قۇرداستىق ازىلدەرى تاۋسىلمايدى. بىردە شورابەك دومبىراسىن تىڭقىلداتىپ ەسەنقۇلدىڭ سارىلىعىنا ءتيىسىپ وتىرادى. سوندا ەسەنقۇل دا قالىسپاي ولەڭدەتە جونەلەدى:
كەكەتىپ نە قىلاسىڭ سارى ادامدى،
نە قىلسام ەكەن سەندەي قارا ءداۋدى.
شورابەك، سۋرەتىڭدى بەرشى ماعان،
قورقىتىپ جۇرەتۇعىن بالالاردى، - دەپتى.
سويتسە شورابەك تە قالىسپاي دومبىراسىن قولىنا الىپ ادەتتەگىدەي «ەي، ەسەك-ە» دەپ ايعايلاپ باستاپ كەتەدى:
قورقىتىپ نە قىلاسىڭ بالالاردى،
كەمىتىپ شورابەكتەي قارا ناردى.
ودان دا سۋرەتىمدى ايەلىڭە بەر،
ايەلىڭ ۇناتۋشى ەد قارالاردى، -
دەگەن ەكەن.
ءامياندى قايتارىڭدار، جىگىتتەر
استانالىق امانجول التايەۆ ارقا سال-سەرىلەرىنىڭ داستۇرىمەن ايتىساتىن اقىنداردىڭ بىرەگەيى. سول امانجول ستۋدەنت كەزىندە ەل قاتارلى جاتاقحانادا تۇرىپ، بەس جىلدىق قىزىقتى كەزەڭنىڭ قايناعان ورتاسىندا بولادى. ءبىر كۇنى كورشى جاتاقحاناداعى تانىسىنا بارىپ قايتپاق بولعان امانجولدى ءبىر توپ ەڭگەزەردەي جىگىتتەر قورشاپ الىپ قالتاسىنداعى اقشا سالىنعان ءاميانىن تارتىپ الادى. ەندى ءسال كۇتسە اقشادان ايىرىلاتىنىن سەزگەن امانجول:
دۇنيەدە كەزدەسكەنمەن بۇلىكتەر،
وشپەيدى ەكەن كەۋدەدەگى ۇمىتتەر.
ءبىر قازاقتى توناماعان ءبىر قازاق،
ءامياندى قايتارىڭدار جىگىتتەر، -
دەپتى. تابان استىندا ايتىلعان ولەڭگە تاڭدانعان جىگىتتەر ءامياندى قايتارىپ بەرىپتى. سويتسە، ولار توناۋشىلار ەمەس، قارىنى اشقان دەنە شىنىقتىرۋ فاكۋلتەتىنىڭ سپورتشى ستۋدەنتتەرى ەكەن.
ازىرلەگەن سەرىكزات دۇيسەنعازين
kazaitys.kz
