شوقان تاعدىرىن قۇشقان اكتەر
كينونىڭ كوركى بولعان ساعي بەينەسىنىڭ ساعىم-ساعىنىشقا اينالعانىنا دا ءبىراز جىل ءوتتى. ءبىراق ونىڭ فيلمدە سومداعان شوقانىن كورىپ، سۇلۋ سۇلبالى سىرباز جىگىتتىڭ وتتاي جانعان جانارىنا قاراپ-اق جارتى الەمدى ۇمىتقانداي بولاسىڭ. «قازاقتىڭ ماڭدايىنا بىتكەن جارىق جۇلدىزى - ۇلتىمىزدىڭ كەمەڭگەر ۇلى شوقان ومىردە ءدال وسىنداي-اق بولعان شىعار» دەگەن سەزىم ۇزاق اسەرلەندىرەتىنى دە ءرولدىڭ ءساتتى شىققاندىعىنان بولسا كەرەك.
مۇنداي كەزدە: «اكتەردىڭ كەيىپكەر بولمىسىنا دەندەپ ەنگەنى سونشالىق، شوقانداي تەڭىز تۇلعانىڭ ءتۇپسىز تەرەڭ ءيىرىمى ساعيدى دا وزىمەن بىرگە شەكسىز شىڭىراۋىنا ءۇيىرىپ اكەتتى مە ەكەن...» دەگەن تىلسىمى باسىم تۇسىنىكسىزدەۋ ويدىڭ جانە دەندەيتىنى بار... قالاي دەسەك تە، بۇل - تاعدىر. ۋاقىت-اعزام الاقانىنداعى ءومىر-ءورىسى اققان جۇلدىزداي كەلتە قايىرىلعان قوس تالانتتىڭ تاعدىرى دا ءبىرىن ءبىرى اينا قاتەسىز قايتالاعانداي ما؟..
ساعي ءاشىموۆتىڭ شوقان رولىنە بەكىتىلگەنىن ەستىگەندە اناسى مايرا دا، اجەسى ءتاجىحان دا قۇپ كورمەگەن ەكەن. ءتىپتى شىعارماشىلىق توپتىڭ الدەقاشان تاڭداپ قويعانىنا قاراماستان فيلم رەجيسسەرى بولعان اكەسى اسانالى ءاشىموۆ تە «ساعيدى بۇل رولگە المايمىن» دەپ ۇزاق ۋاقىت قارسىلىق بىلدىرۋمەن بولادى. ءبىراق ءتۇسىرۋ توبىنىڭ وزگە مۇشەلەرى: «ساعيدان باسقا اكتەر بۇل فيلمگە تۇسەر بولسا، ءبىز جۇمىس ىستەمەيمىز»، دەپ تالاپ قويادى.
امالى قالماعان رەجيسسەر ۇلىن ۇلى تۇلعانىڭ رولىنە بەكىتۋگە تۋرا كەلەدى. ال سول كەزدە كوركەمسۋرەت جانە ونەر ينستيتۋتىنىڭ ەكىنشى كۋرسىندا وقىپ جۇرگەن ستۋدەنت ساعي بولسا، «اكەم رەجيسسەر عوي» دەپ ەركىنسىپ كەتپەي، كەرىسىنشە يىعىنا بىرنەشە ەسە اۋىر جۇك ارتادى. ءتىپتى رەجيسسەر اكەسىمەن جۇمىس ىستەيمىن دەپ كۇندىز كۇلكىدەن، تۇندە ۇيقىدان ايىرىلادى. تاۋلىگىنە 4-5 ساعات قانا ۇيىقتاپ، 8 كيلو سالماق تاستاپتى. شىعارماشىلىقتىڭ قىز-قىز قايناعان قيىن دا قىزىق ساتتەرى تۋرالى ساعيدىڭ ءوزى باسپا سوزگە بەرگەن سوڭعى سۇحباتتارىنىڭ بىرىندە بىلاي دەپ سىر شەرتىپتى: «اكەم «شوقان ءۋاليحانوۆ» فيلمىن ءتۇسىردى. مەن ءالى دە تاجىريبەمنىڭ ازدىعىنا قاراماستان سول فيلمدە باستى رولدە وينادىم. بىردە اكەم كەزەكتى ەپيزودتان كەيىن: «مەن تاۋەكەلگە بارىپ، وسىنداي قيىن دا باستى رولگە سەنى تاڭدادىم. بەكەر بولعان ەكەن. سەنەن ەشتەڭە شىقپايدى» دەپ قاتتى اشۋلاندى دا، ءتۇسىرىلىم توبىن ەرتىپ كەتتى دە قالدى.
مەن كيىز ۇيدە جالعىز قالدىم. جانىمدى قويارعا جەر تاپپاي، كويلەگىمنىڭ دال-دالىن شىعارىپ جىرتىپ، ءتۇنى بويى نامىستان ورتەنىپ كەتە جازداپ جىلاۋمەن بولدىم. تاڭەرتەڭ اكەمنىڭ «ساعي» دەپ ايقايلاعان داۋسىنان ويانىپ كەتتىم.
ابدەن قالجىراپ شارشاعانمىن، قارنىم اشىپ بارادى، ەكى كوزىم قىپ-قىزىل. كەنەت اكەم: «ءتۇسىرۋ الاڭىن دايىنداڭدار! ناۋقاس شوقاندى تۇسىرەمىز!» دەپ ايقايلاپ جىبەردى. سول جولى مەنىڭ ۇرەيلى ءجۇزىمدى كورگەن ءبىر بوگدە كىسى: «اسەكە، مىناۋ شىنىمەن ءسىزدىڭ بالاڭىز با؟» دەپ تاڭعالعانى بار. مەن اكەمە سول كۇندەرى قاتتى رەنجيتىنمىن…».
ال جانىنداي جاقسى كورەتىن نەمەرەسىنىڭ مۇنداي كۇيگە تۇسكەن كورگەن اجەسى ءتاجىحان: «ساعيدى نەگە بۇل رولدە ويناتاسىڭ؟ الدەقاشان سۇيەگى قۋراپ قالعان ارۋاققا تيمەسەڭدەرشى، جامان ىرىم عوي»، دەپ اسانالى ۇلىنا ءبىراز جەكىپ تە الىپتى. ءبىراق ءتۇسىرىلىم باستالىپ كەتكەننەن كەيىن شەگىنەرگە جول جوق، اكەلى-بالالى ەكەۋ باستاعان ءىستى اياعىنا جەتكىزۋگە بەكىنەدى. وسىلايشا، ايگىلى «شوقان ءۋاليحانوۆ» فيلمى جارىققا شىعادى. كورەرمەنىن قۋانتقان تۋىندى - بۇگىندە قازاق كينەماتوگرافىنا قوسىلعان تەڭدەسسىز ولجا.
الايدا ءدال سول ساتتە اناسىنىڭ سوزىنە ءمان بەرمەگەن ءاشىموۆتىڭ ءالى كۇنگە دەيىن وزەگىن وكىنىش ورتەيدى. ول ازاپتى اكتەردىڭ مىنا ءبىر ەستەلىگىنەن ايقىن سەزىنۋگە بولادى: «مەن بالامدى ازاپقا سالدىم. بىردە وعان قالجىڭداپ: «ەندىگى مەجەڭ - ابىلاي»، دەدىم. ساعي بولسا: «شوقاننان اۋىر بولا قويماس»، دەدى. وسى ءسوزدى بەكەر ايتقان ەكەنمىن. مەنىڭ ومىرىمدە بولجاپ ايتقان ءسوزىم ىلعي كەرى ورىندالاتىن. بالالارىم مەنى ەشقاشان «پاپا» دەگەن ەمەس، «اعا» دەيتىن. «پاپا» دەگىزۋگە شەشەمنەن باتپادىم.
ساعي: «اعا، سىزبەن بىرگە ۇلكەن ءبىر رولدە ويناسام، ارمانىم جوق»، دەيتىن. بىزگە ارنالعان كينوسەناري دە دايىن ەدى، تەك ۇلگەرمەدى. سەناري جەلىسى بويىنشا مەن - سۋى تارتىلىپ قالعان ارال تەڭىزىندەگى كەمەنىڭ كاپيتانى، ول عارىشكەردىڭ ءرولىن وينايتىن. ءبىرىمىز - تۋعان توپىراعىنان تابان تايدىرمايتىن اكەنى، ءبىرىمىز ارمانى اسقاق بالانى سومدايتىن بولعانبىز. ول دا كەرى كەتتى»، دەپ اكتەر اھ ۇرادى. ءبىراق وكىنگەنمەن اللانىڭ ىسىنە شارا بار ما؟ پەندە پەشەنەسىنە بۇيىرعان تاعدىرىنان اسىپ كەتە الماسى حاق.
اڭگىمەمىزدىڭ ارقاۋىنا اينالعان اكتەر ساعي ءاشىموۆتىڭ ونەردەگى جولى ەرتە باستالدى. ولاي بولۋى زاڭدى دا ەدى. اكەسى – ك س ر و حالىق ءارتىسى، اتاقتى اكتەر اسانالى ءاشىموۆ بولسا، اناسى مايرا شاكەن قىزى دا وسال ەمەس، كومەيىنە بۇلبۇل ۇيا سالعان جەزتاڭداي ءانشى. تەگىنەن-تەگىن بولماعان تالانتتىڭ ونەردە ءوز ورنەگىن بەدەرلەمەۋى مۇمكىن ەمەس ەدى...
9-سىنىپتان باستاپ كينوعا تۇسكەن ساعي، جالپى سانى 30 عا جۋىق فيلمدە ءتۇرلى ءرولدى سومداپتى. ءبىراق ونىڭ اتاعىن اسپانداتقان بەينە - شوقان. 22 جاسىندا سومداعان وسى ءرولى ءۇشىن دە ول مەملەكەتتىك سىيلىقتىڭ لاۋرەاتى اتاندى.
ومىرىنە ەڭ ۇلكەن وزگەرىس الىپ كەلگەن بۇل ءرولدى كەيىن ونىڭ ولىمىمەن دە بايلانىستىرۋشىلار كوپ. ارينە، بۇل سۇيىكتى ءارتىسىن ولىمگە قيماعان كوپتىڭ ءوزىمشىل كوڭىلى عوي. دەسە دە اكتەر ومىرىنەن وتكەن مىنا ءبىر وقيعانى كەزدەيسوقتىققا بالاي المادىق. جۋرناليست جادىرا نارماحانوۆا ءوز ماقالاسىندا: «...ايگىلى اكتەر اسانالى ءاشىموۆ جارى مايرا شاكەن قىزى دۇنيەدەن وتكەن سوڭ (1993 -جىلى) بەيىتىنىڭ باسىنا اناسى ءتاجىحاندى، بالاسى ساعيدى جانە بىرنەشە كىسىنى ەرتىپ كەلىپ، قۇران باعىشتاپتى. «كەڭسايداعى» كىلەڭ ىعاي مەن سىعايدىڭ قاتارىندا جاتقان جۇبايى مايرا شاكەن قىزىنىڭ جانىنان ەكى ورىن الىپ قويعان اكتەر: «كەيىن مايرانىڭ جانىنا شەشەمىز ەكەۋمىزدى جاتقىزاسىڭدار» دەپتى. سوندا ساعي: «ال مەنىڭ ورنىم قايدا؟» دەپ سۇراپتى. ءتۇرى قۋداي بولىپ، تارتىنىپ قالعان اكتەر: «ءتايت! بۇل جەرگە سەن جاتپايسىڭ! سەنىڭ ءومىر شىراعىڭ الدا!» دەپ تىيىپ تاستاپتى. ءبىراق سول ەكى ورىنعا اراعا التى جىل سالىپ، ءاشىموۆتىڭ كوزىنىڭ اعى مەن قاراسىنداي بولعان قوس قۇلىنى جايعاسىپتى. 1999 -جىلدىڭ باسىندا ۇلكەن ۇلى ءمادي، قازان ايىندا ساعي، «ءبىرىنىڭ ارتىنان ءبىرى ءوتىپتى ومىردەن…».
بالكىم، بۇل كەزدەيسوقتىق ەمەس تە شىعار. ءبىراق تاعدىر ەكەنى انىق. اللانىڭ ماڭدايىنا بۇيىرتقان تاعدىرى... رولىنە جان بىتىرەمىن دەپ ءجۇرىپ، ءوزى دە كەيىپكەرىنىڭ تاعدىرىن قۇشقان ساعيدىڭ ساعىم عۇمىرىن تىلسىم دەمەي كورىڭىزشى! ءومىر دەرەككە ۇڭىلسەك، شوقان ءۋاليحانوۆ - 30، ونىڭ ەكرانداعى بەينەسىن سومداعان ساعي - نەبارى 38 جىل عۇمىر كەشىپتى… ءيا، ساعي شوقاندى سومداپ، شوقان تاعدىرىن قۇشقان اكتەر.
نازەركە جۇماباي
egemen.kz
