شوجە قارجاۋباي ۇلى ولەڭدەرى
شوجە اقىننىڭ «بايتىكتى جامانداعانى»، « بايتىكتى ماقتاعانى»، «داۋكەيگە» سەكىلدى تۋىندىلارى بەرىلدى.
بايتىكتى جامانداعانى
كىم ولسە، سوعان تۇسەر زاماناقىر،
ولمەسە، جول شەتىندە نەعىپ جاتىر؟
ايرانشى شەشەڭ كۇڭ دەپ ەستۋشى ەدىم،
ءتۇپسىز قۇل ەمەس پە ەدىڭ باۋىرى تاقىر.
سەنىڭ شەشەڭ ايرانشى،
ءبۇتىن كويلەك كيمەگەن،
اۋزىنا وكپە تيمەگەن،
بەتىن جۋماي، كىر-كىر بوپ،
جىلاپ وتكەن دۇنيەدەن...
شاپانى بولعان جاماۋلى،
قايعىدا وتكەن قاياۋلى.
كۇنى-ءتۇنى تاياق جەپ،
كورمەگەن ەدى اياۋدى.
كوزىنەن جاسى كەپپەگەن،
كەت دەسە دە كەتپەگەن.
جامان شولاق شاپانى
دىزەسىنە جەتپەگەن...
بەتىن جۋماي اس بەرگەن،
ەر قانايعا قاس كەلگەن.
ەل جايلاۋعا كوشكەندە،
دالادا سەنىڭ شەشەڭدى
ىستىق كۇنگە تاستاعان.
ساپتى اياقتاي قارا كۇڭ
اۋىلدا ۇرىس باستاعان...
باسىنا شومىت جاستاعان.
باسىنا شومىت جاستانىپ،
قويشى مەنەن قولاڭعا
جاتادى ەكەن باس سالىپ.
قۇداي پايدا قىلعان سوڭ،
اناڭنىڭ ءبىتتىڭ قارنىنا.
اتاڭ تىلەۋبەردى، قاناي بولعان سوڭ،
ارامنان، باتىر، تۋساڭ دا،
اقىرى كەلدىڭ ورنىڭا...
بايتىكتى ماقتاعانى
اسسالاۋماعالەيكۇم، قارا بايتىك،
ارقادان شوجە كەلدى ولەڭ ايتىپ.
اتاڭىز اي تاڭبالى سالتى دەيدى،
اتاڭنان قالعان ەكەن ۇلكەن ءتارتىپ.
جاۋىنگەر باباڭ سالتى باتىر ەدى،
ەل شەتىندە جاۋ باعىپ جاتىر ەدى.
اقسۇڭقار سول سىقىلدى پەرزەنت ەدىڭ،
ورىنىڭ قۇتتى بولسىن، باتىر، ەندى...
بەرگى اتاڭ ونان بەرگى تىلەۋبەردى،
ارتىنان تىلەۋبەردى ءتورت ۇل ەردى.
جەتى اتاڭنان بيلىگىڭ ارىلماعان،
ساۋلاعان تۇلا بويىڭ اقىل ەدى.
و دۇنيە، بۇ دۇنيەنى بىردەي الدىڭ،
پاتشاعا پەتەربوردا ىزدەپ باردىڭ.
ابىروي مەن بەدەلىڭ بىردەي اسىپ،
التىن مەدال، شاراينا، بەلدىك الدىڭ.
پاتشا جاقسى كورىپتى بارعان سەنى،
بايتىكتى ماقتايدى عوي مۇنداعى ەلى.
بەتىنە اق پاتشانىڭ تۋرا قاراپ،
بايتىكتىڭ باتىرلىعىن قاراشى ەندى؟!
وقالى تون بەرىپتى، بايتىك، سىزگە،
ەل جاقسىسى جيىلىپ ايتتى بىزگە.
تونىڭىز قۇتتى جانە مۇباراك بوپ،
ءىسىڭىز جاڭا كەلدى ءدۇزۋ جەرگە.
اق پاتشا قىلىش بەردى التىن ساپتى،
ءۇش جەرىنەن بۋناقتى كۇمىس قاپتى.
قۇداي بەرگەن كىسىگە بەرەدى ەكەن،
ەر بايتىك اقىلمەنەن ىزدەپ تاپتى.
ءبىر بورىك تاعى بەردى التىن ءتىستى،
قۇدايدىڭ قۇدىرەتى قانداي كۇشتى!
اقىلعا كەنەن بولعان ءبىر كىسىسىڭ،
ءبىتىردىڭ اقىلمەنەن ءاربىر ءىستى...
جۇرت تاپپاعان اقىلدى بايتىك تابار،
ءتورت بۇرىشىنان دۇنيەنىڭ الدى حابار.
قارىپ-قاسەر قىسىلىپ، قىساڭ تارتسا،
باتىر بايتىك قايدا دەپ، سىزگە شابار.
اقىلى جوق كىسىگە اقىل بولدى،
دۇنيەنىڭ بارىنە ماقۇل بولدى.
قۇداي بەرگەن يماندى ءبىر كىسىسىڭ،
مەدىرەسە مەن مەشىتكە جاقىن بولدى.
پاتشادان سىي اكەلدىڭ ارتىپ-تارتىپ،
جۇرتىڭا ايتىپ كەلدىڭ كورگەن تارتىپ.
اق قالپاقتى قىرعىزدىڭ ورتاسىندا
التىن سۇيەك جىگىتسىڭ كوڭىلىڭ ارتىق.
وڭ مەن سولدان تۋمايدى سەندەي ادام،
تۇزەلەدى الدىڭا بارعان ادام.
قىرعىز، قازاق جيىلىپ باس قوسقاندا،
ءسوز ايتۋعا جارادىڭ شەكارادان.
دابىسىڭ الاتاۋداي، بايتىك باتىر،
اي تاڭبالى كوپ سالتى بىلاي جاتىر.
قانايدىڭ كوپ ۇلىنىڭ ورتاسىندا
ءبىرىڭ - بەك، ءبىرىڭ - سۇلتان كەلە جاتىر.
بايبىشەدەن بايسەيىت، بوشاي بولعان،
تولىقسىپ مال مەن باسقا بىردەي تولعان.
قارا بايتىك، جەتكەن سوڭ ون جەتىگە،
قارىپ بەنەن قاسەرگە بولدىڭ قورعان.
دابىسىڭدى سىرتىڭنان ەستۋشى ەدىك،
وقىماي كوكىرەگىڭ نۇرعا تولعان...
كىم كونبەگەن قانايدىڭ جارلىعىنا،
جارلىعىنىڭ ىشىندە تارلىعىنا.
بايبىشەنىڭ بالاسى بايسەيىت، بوشاي،
ون بىرىڭدە-اق كونبەدىڭ زورلىعىنا...
قىرىق ءبىر قوزى سويىپسىڭ وزەنگە ايداپ،
قارىپ بەنەن قاسەردىڭ اۋزىن مايلاپ.
قۇرتار دەپ قارا بايتىك بۇ قوزىنى،
بىرەۋگە باقتىرىپتى ەندى جايلاپ...
ون جەتىگە كەلگەندە،
سالعان ەكەن حان، بايتىك،
باق دەپ سەنى جىلقىعا.
جىلقىعا ءتۇسىپ العان سوڭ،
بايسەيىت، بوشاي اعاڭنىڭ
ءبىر كونبەدىڭ ىرقىنا.
جيىرما بىرگە كەلگەندە،
تالاسىپسىڭ جۇرتىڭا...
تالاسقان جۇرتتى اپ كەتتىڭ...
ەگەسكەن جاۋدى جەپ كەتتىڭ...
اسىلدىنىڭ باسىندا،
كوپ نوكەردىڭ قاسىندا،
دۇشپانعا قاتۋ ەر ەدىڭ
تاۋعا بىتكەن ىرعايداي.
دوسىڭا جاقسى بەك ەدىڭ
التىن، كۇمىس، مىرعايداي.
سەندەي كىسى تۋا الماس
ءبىر قىرعىزدىڭ ۇلتىنان.
ون جەتىگە كەلگەندە،
اقىرىپ توپقا جۇلقىنعان.
اتتى مىندىڭ جۇيرىكتەن،
تەگىس شىقتى سۇيرىكتەن.
كورمەگەن باعىڭ قالمادى،
جايدىڭ اتقان تاسىنداي -
ەرەگىسكەن دۇشپاننىڭ
ەڭسەسىن ءۇزدىڭ جاسىنداي.
كەلبەتى كەلگەن سۇڭقارسىڭ
بولاتتى كەسكەن اسىلداي.
ارقادان كەلگەن شوجەنىڭ
ايتار ءسوزى وسىنداي...
داۋكەيگە
داۋكە، وسىنشا نە قىلدى، بەيىلىڭ قاشىپ،
ارقادا جاتىر ەدىم موينىم قاشىق.
اتاعىڭ الاتاۋداي بولعاننان سوڭ،
قۇمار بوپ كەلىپ ەدىم بولىپ اشىق.
ءبىر توعىز ءسىز بەن بىزگە لايىق ەمەس،
قۇرعاق كەتىپ قالامىن امانداسىپ.
ارعى اتاڭ قىدىر قونعان دۋلات قوجا،
داڭقىڭا داۋكەم دەگەن كەلدىم تاسىپ.
بەرگەنىڭ ءبىر سوزىمە تاتىمايدى،
قالدى عوي كوڭىل شىركىن جامان ساسىپ.
ارقانىڭ ولەڭ ايتتىم بەگلەرىنە،
جانعۇتتى جەتى اتانىڭ دەگدەرىنە.
ءبارىن بىردەي سيپاتتاپ ايتا بەرسەم،
تاڭ-تاماشا بولارسىڭ بەرگەنىڭە.
ارقادا جامانبايعا ولەڭ ايتتىم،
العانىم تولىپ جاتىر، ىرعاپ قايتتىم.
بەرگەنىڭ جالعىز تۇيە، سەگىز جىلقى،
داۋكەم دەپ ەل-جۇرتىما نەسىن ايتتىم؟
ەل بوسقا ايتادى ەكەن ءدارىپ قىلىپ،
كەلىپ ەم قايتارار دەپ قارىق قىلىپ.
سونداعى بار العانىم توعىز قارا،
ورنىمنان تۇرعىزبادىڭ، ارىق قىلىپ.
جانە باس، جانە الديار، جانە قۇلدىق!
داۋكەم ءبي دەگەننەن سوڭ، مويىن بۇردىق.
بەرگەنىڭ سەگىز جىلقى، جالعىز تۇيە،
ياپىر-اۋ، مۇنىڭ ءوزى نەتكەن سۇمدىق؟!
داۋكەم بيدىڭ قالىپتى بەيىلى كەتىپ،
بەيىلى كەتىپ تۇرعاندا كەلدىم جەتىپ.
الدىنا ۇلى ءجۇزدىڭ تۇسەمىسىڭ
شوجەنى ىزدەپ كەلگەن وكپەلەتىپ؟
ءبىرىڭ - جال، ءبىرىڭ - قۇيرىق، كوڭىلگە توق،
اللاعا پەندە بار ما قايعىسى جوق.
بەردىم دەپ توعىز قارا وتىرعانىڭ،
بەيىلىڭدى تارىلتقان عوي دۇنيە بوق.
دۋلاتتىڭ قۇداي قىلعان قۇتپانى ەدىڭ،
وڭكەي بەك، سەركەلەردىڭ سۇلتانى ەدىڭ!
جارقىراپ قاراعاندى جارىق قىلعان
شىندە ۇلى ءجۇزدىڭ شولپانى ەدىڭ.
اي، داكە، وسى ما ەندى بەرگەنىڭىز،
اقىندى وسى ما ەدى كورگەنىڭىز؟
بارىنەن ارتىق بوپ تۇر ولگەنىمىز.
