شەتتەگى قازاقتى ەلگە العاش شاقىرعان قونايەۆ - ەرجان ءۋايىس
استانا. قازاقپارات – ديماش اتا زاماننىڭ تاۋ تۇلعاسى قونايەۆ بار ءومىرىن ەلىنە، تۋعان جەرىنە، حالقىنا ادال قىزمەت ەتۋگە ارنادى. «ادىلەت جەڭەدى، ءبىراق ول كەشىگىپ جۇرەدى» - دەمەكشى، ادىلەتتىڭ اق تاڭى اتتى.
قونايەۆ ەسىمى ورتامىزعا قايتىپ ورالدى. الماتى وبلىسىندا ءوزى قازىعىن قاققان قاپشاعاي قالاسىنا قونايەۆتىڭ اتى بەرىلدى. الىپ جۇرەكتى ۇلكەن ادام قونايەۆتىڭ ەسىمى ماڭگى وشپەيدى. بيىلعى تۋعان كۇنىندە الماتىدا قونايەۆ اتىنداعى ساياباقتا، قونايەۆتىڭ ەسكەرتكىشى الاڭىندا تۋعان كۇن قۇرمەتىنە وراي، كوپ ادام قاتىناسقان شارا وتكىزىلدى. 50 دەن اسا بەيبىتشىلىكتىڭ اق كوگەرشىنى تاۋەلسىز ەلدىڭ كوك اسپانىنا ۇشىرىلدى. بۇل اتاعا دەگەن شەكسىز قۇرمەت. سونداي-اق، ىستانبۇلدا قازاقستان مادەنيەت جانە ساۋدا ورتالىعىندا د. قونايەۆ فوتو-سۋرەت كورمەسى اشىلدى.
«مەن قازاق تەلەۆيزياسىندا تىلشىلىك، جۋرناليستىك قىزمەت اتقارعانىمدا قازاقستاننىڭ ءبىرىنشى باسشىسى د. قونايەۆتى تەلەۆيزيالىق ءتۇسىرۋ توبىندا ءتىلشىسى بولعانىمدى زور مارتەبە سانايمىن.
وتكەن ءبىر تاريحي كەزەڭدى ەسكە الامىن. تۇركيا، ستامبۇل اۋەجايى، 1992 -جىل، 11-قازان. دىنمۇحاممەد قونايەۆ انادولى جەرىنە قادام باستى. اۋەجاي ماڭىندا قارسى الۋشىلار تۇركيا ۇكىمەتىنىڭ باسشىلارى ەمەس، وسىنداعى ستامبۇلدا تۇراتىن قازاق قانداستارىمىز»، دەپ جازادى جۋرناليست ەرجان ءۋايىس.
«اقسارباس، اقسارباس» دەپ ايقايلاپ، ەكى قوشقاردى قۇرباندىققا شالدى. تۋرا اۋەجاي الاڭىندا. مىنە، ديماش اتاعا دەگەن حالىقتىڭ قۇرمەتى، اعايىنداردىڭ ىقىلاسى. د. قونايەۆتىڭ جانىندا، جەكە دارىگەرى احات مۇلىكوۆ، جيەنى ديار قونايەۆ، تۇركياداعى قازاق تەلەۆيزياسىنىڭ ءتىلشىسى ەرجان ءۋايىس بولدى.
قازاق اعايىندار كوپ تۇراتىن زەيتىنبۋرنۋ اۋدانىنداعى قازاق-تۇرىك قوعامى (Kazak-Turk Vakifi) ۇيىندە تۇركيادا قونىستانعان ەل اعالارى حاليفا التاي (قۇراندى قازاق تىلىنە ءبىرىنشى اۋدارعان كىسى)، دالەلحان قاجى (اكەسى شينجاڭدا قارجى ءمينيستىرى بولعان جانىمحان جانالتايدىڭ ۇلى)، اكەلى بالالى توقتاباي جانە فازىل توپلى، مۇحاممەد قىلىش، نايمان حافىز، شەريزات دوعىرۋ، اعايىندى جاقىپ جانە كامال دوبايلار، قىزىربەك عايرەتۇللاح، ومەر بىلگىن، ءمانسۇر ءتاجي، ءداۋىت اشىقكوز، ومەر جىگىت، جاقىپ جان، ابدۋاقاپ قارا، شاحمانسۋر دەڭىز جانە تاعى باسقا جۇزدەگەن ازاماتتار قارسى الدى. كەزدەسۋ تۋىسقاندىق، باۋىرماشىلدىق جوعارى دارەجەسىندە ءوتتى. ديماش اتا قونايەۆقا ءسوز بەرىلدى (جۇرگىزۋشى ەرجان ءۋايىس).
«قۇرمەتتى اعايىندار، باۋىرلار، بۇگىن سىزدەرمەن قاۋىشقانىما اللاعا مىڭ دا ءبىر شۇكىرشىلىك، وتە رازىمىن. تاعدىر تاۋقىمەتىمەن سىرت ەلدەردە ءومىر سۇردىڭىزدەر. وسى كەزەڭ ءۇشىن تۇرىك ەلىنىڭ باسشىلىعىنا، سول كەزدەگى سىزدەرگە قامقورلىق جاساعان پرەمەر-مينيستر ادنان مەندەرەسكە شىنايى ريزاشىلىعىمىزدى بىلدىرەمىز. ءبىزدىڭ ءتۇبىمىز تۇرىك، ءدىنىمىز يسلام! ەندى ەلىمىز تاۋەلسىزدىگىن الدى، كوك تۋىمىز جەلبىرەۋدە، ەلگە، قازاقستان دەگەن وتاندارىڭا قايتىڭدار. اتا-جۇرتتارىڭ قۇشاق جايا قارسى الادى. مەنىڭ سىزدەرگە بەرگەن اقباتام دەپ ەسەپتەيسىزدەر»، - دەپ جارىقتىق ديماش اتا قولىن جايعان ەدى.
قازاق كاسىپكەرى فازىل توپلىنىڭ باسشىلىعىنداعى تەرى وڭدەۋ زاۋىتىندا ازىرلەنگەن ارنايى قوي تەرىسىنەن جاسالعان توندى ديماش اتاعا كيگىزدى.
بۇل كەزدەسۋدى باستان اياق تەلەۆيزيا لەنتاسىنا ءتۇسىرىپ، قازاقستان جاڭالىقتارىنا سول كەزدەگى كوميتەت ءتوراعاسى شەرحان مۇرتازاعا جىبەرگەن ەدىم. ال تۇسىرگەن فوتو سۋرەتتەر مەنىڭ مۇراجايىمدا ساقتاۋلى.
سونداي-اق، قازاق قوعامىندا دىنمۇحاممەد قونايەۆ اتانى ەسكە الۋ شاراسى ءوتتى. دۇنيەجۇزى قازاقتار قاۋىمداستىعىنىڭ تۇركياداعى ارناۋلى وكىلى، ستامبۇلداعى قازاقستان مادەنيەت جانە ساۋدا ورتالىعىنىڭ باسشىسى ەرجان ءۋايىس «الىپ جۇرەكتى ۇلكەن ادام - د. قونايەۆ» دەگەن تاقىرىپتا بايانداما جاسادى. د. قونايەۆتىڭ سۋرەتتەرىمەن اڭگىمە اسەرلى بولىپ وتىردى. د. قونايەۆ اتا رۋحىنا ارنايى قۇران باعىشتادى، دۇعا ەتتى.
1992 -جىلى 12-قاڭتاردا 80 جىلدىق تۋعان كۇنىندە دىنمۇحاممەد قونايەۆتان جەكە سۇحبات العانىم تاريحي قۇبىلىس.
وسىدان 5 جىل بۇرىن قىزىلوردا تەلەارناسىنان كورسەتىلدى.
ەرجان ءۋايىس، قازاقستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى، حالىقارالىق د. قونايەۆ قورىنىڭ القا مۇشەسى. ستامبۇل.
ەسكەرتۋ: سۋرەتتەر ەرجان ءۋايىستىڭ جەكە مۇراعاتتارىنان الىندى!
اۆتور تۋرالى انىقتاما: ءۋايىس ەرجان ءۇبايدا ۇلى
قازاقستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى. وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسى، وتىرار اۋدانىندا دۇنيەگە كەلگەن. ماياقۇم ەلدى مەكەنىندەگى ورتا مەكتەپتى التىن مەدالمەن جانە س. م. كيروۆ اتىنداعى قازاقتىڭ مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىن (ءال-فارابي اتىنداعى قاز ۇ ۋ) جۋرناليست ماماندىعى بويىنشا بىتىرگەن.
جۋرناليست - ديپلومات. ەڭبەك جولىن الماتى قالاسىندا رەسپۋبليكالىق قازاق تەلەۆيزياسىندا رەجيسسەردىڭ كومەكشىسى قىزمەتىنەن باستاعان. 1969 -جىلدان 1992 -جىلعا دەيىن «قازاقستان» اقپاراتتىق باعدارلاماسىندا ءتىلشى، رەداكتور، ديكتور، ەكونوميكا شولۋشىسى، ۇكىمەت پەن پارلامەنتتەگى ارناۋلى ءتىلشى، ساياسي شولۋشىسى، ءبولىم مەڭگەرۋشىسى، باس رەداكتوردىڭ ورىنباسارى قىزمەتتەرىن اتقارعان.
ەلىمىز تاۋەلسىزدىك العاننان سوڭ شەتەلدە اككرەديتاتسياعا تىركەلگەن تۇڭعىش قازاق جۋرناليسى، قازاقستان تەلەۆيزياسى مەن راديوسىنىڭ تۇركيا رەسپۋبليكاسىنداعى تۇڭعىش تۇراقتى ارناۋلى ءتىلشىسى بولدى.
1992-1993 -جىلدارى ستامبۋل قالاسىنداعى رەسپۋبليكالىق «ەگەمەن قازاقستان»، «حالىق كەڭەسى»، «تۇركىستان» گازەتتەرى مەن قازتاگ اگەنتتىگىنىڭ، گەرمانياداعى «ازاتتىق» راديوسىنىڭ تۇركياداعى تۇراقتى ءتىلشىسى قىزمەتىن قوسا اتقاردى.
1993 - 1999 -جىلدارى تۇرىك رەسپۋبليكاسىنداعى قازاق ەلشىلىگىندە ديپلوماتيالىق قىزمەت اتقارىپ، ستامبۋل قالاسىندا قازاقستاننىڭ تۇڭعىش باس كونسۋلى قىزمەتتەرىن اتقارىپ ەكى ەل اراسىنداعى ارىپتەستىك، تۋىستىق قارىم-قاتىناستىڭ قالىپتاسۋىنا ايىرىقشا قىزمەت ەتىپ، دوستىق كوپىرىنىڭ نەگىزىن قالاۋعا ۇلەسىن قوستى. ديپلوماتيالىق ەرەكشە شەندەرى بار...
ەسكەرتۋ: بۇل ماقالا قازاقتىڭ ءبىر تۋار ازاماتى، مەملەكەت جانە قوعام قايراتكەرى، ءۇش مارتە ەڭبەك ەرى دىنمۇحاممەد احمەت ۇلى قونايەۆتىڭ تۋعان كۇنى قارساڭىندا جازىلعان!
