دوللار الداعى ۋاقىتتا قىمباتتاي ما، ارزانداي ما؟ ساراپشىلار نە دەپ جاتىر؟

استانا. قازاقپارات - اقشا ساياساتى قۇبىلىپ تۇر. قيت ەتسە، قۇنى كوككە سامعايتىن «كوك قاعاز» ارزانداپ جاتىر. دوللاردىڭ قۇلدىراۋىنا ءبىر ەسەپتەن دونالد ترامپ پەن فەدەرالدى رەزەرۆ جۇيەسىنىڭ باسشىسى اراسىنداعى تەكەتەرىس، ەكىنشىدەن، پرەزيدەنتتىڭ تاريف ساياساتى سەبەپ.

تاريف ساياساتىنان ەندى وزگە دە ۆاليۋتالار زيان شەگىپ جاتىر. مىسالى، ءۇندىستان رۋپيى بيىل ازياداعى ەڭ ءالسىز ۆاليۋتا اتاندى. ال جاقىندا عانا رەكوردتىق تومەن دەڭگەيگە تۇسكەن جاپون يەنى قايتا كۇشىنە ءمىندى. بۇل قالاي؟ دوللار الداعى ۋاقىتتا قىمباتتاي ما، ارزانداي ما؟ كىم بىلەدى؟ ساراپشىلار نە دەپ جاتىر؟

ءيا، ادەتتە، دوللار قىمباتتادى دەگەندى ءجيى ەستۋشى ەدىك. ءبىراق ءدال قازىر ا ق ش ۆاليۋتاسىنىڭ جاعدايى مۇشكىل. ساراپشىلار بۇل ۇدەرىس ءالى دە جالعاساتىنىن ايتادى. 2025 -جىلدىڭ العاشقى التى ايىندا ا ق ش دوللارىنىڭ يندەكسى %10 تومەندەپ، كەيىنگى جارتى عاسىرداعى ەڭ ناشار دەڭگەيگە ءتۇستى. بۇگىندە دوللار يندەكسى 99-100 كورسەتكىش شاماسىندا.

مورگان ستەنلي ساراپشىلارىنىڭ بولجامىنا سەنسەك، ا ق ش دوللارى الداعى جىلى دا قۇبىلمالى قالپىندا قالادى. 2026 -جىلدىڭ ورتاسىندا 94 كە دەيىن تومەندەپ، ەكىنشى جارتىجىلدىقتا عانا قايتا قالپىنا كەلەدى. جالپى دوللاردىڭ قارقىنى ا ق ش- تىڭ ەكونوميكالىق ءوسىمى مەن فەدەرالدى رەزەرۆ جۇيەسىنىڭ پايىزدىق مولشەرلەمەسىمەن تىعىز بايلانىستى. كەيىنگى ايلاردا ا ق ش- تا ەكونوميكالىق بەلسەندىلىك ورتاشا قارقىنمەن ءوستى. جۇمىسسىزدىق دەڭگەيى ارتىپ وتىر. سونىمەن بىرگە ينفلياتسيا دا ۇدەي ءتۇستى.

 ا ق ش پرەزيدەنتى دونالد ترامپ فەدەرالدى رەزەرۆ جۇيەسىنىڭ قازىرگى ءتوراعاسى دجەروم پاۋەللدىڭ جۇمىسىن ءجيى سىنعا الادى. ونىڭ قىزمەت ەتۋ مەرزىمى 2026 -جىلدىڭ مامىرىندا اياقتالادى. كەشە عانا ترامپ كەلەسى ءتوراعاعا ۇمىتكەر تۋرالى شەشىم قابىلداعانىن ايتتى.

 دەۆيد ادامس، Morgan Stanley حالىقارالىق قارجى كومپانياسىنىڭ ساراپشىسى:

 - فەدەرالدى رەزەرۆ جۇيەسىنىڭ قازان ايىنداعى وتىرىسى ا ق ش- تاعى پايىزدىق مولشەرلەمەنىڭ جىلدام ءارى قاتتى تومەندەۋى ەكىتالاي ەكەنىن بايقاتتى. قولايلى نارىقتىق جاعدايلار، ينفلياتسيانىڭ باسەڭدەۋى مەن ساۋدا شيەلەنىستەرىنىڭ السىرەۋى دوللاردىڭ تۇراقتى بولىپ قالۋىنا كومەك بەرەدى. دوللاردىڭ قۇنسىزدانۋىنا دونالد ترامپتىڭ جاھان ەلدەرىنە ەنگىزگەن تاريفتەرى دە اسەر ەتتى. ويتكەنى وسىنىڭ كەسىرىنەن ا ق ش- قا ينۆەستيتسيا قۇيۋعا نيەتتى ءىرى كومپانيالار مەن ينۆەستورلاردىڭ سەنىمى جوعالدى.

مارك كادمور، Bloomberg باسىلىمىنىڭ ساراپشىسى:

- ساۋدا سوعىسىنىڭ سالدارى ءالى دە ەكونوميكانىڭ جاعدايىنا كەرى اسەر ەتىپ جاتىر. 2025 -جىلدىڭ ەكىنشى-ءۇشىنشى توقسانىندا امەريكالىق كورپوراتسيالار ۇكىمەت تاراپىنان جاسالعان قىسىمنان كەيىن شەتەلدە تاپقان قارجىنى ەلگە قايتارۋعا ءماجبۇر بولدى. بۇل كەيىنگى 5-6 ايدا دوللاردى ۇستاپ تۇرۋعا كومەكتەستى. كاپيتالدى ءارتاراپتاندىرۋعا دەگەن ۇدەرىس ساقتالىپ وتىر. سونىمەن قاتار بيىل جاھاندىق نارىقتىق كاپيتاليزاتسيادا ا ق ش- تىڭ ۇلەسى تومەندەگەنىن بايقايمىز.

 دوللار باعاسى التى ۆاليۋتا باعامىنىڭ سەبەتىنە سايكەس ولشەنەدى. وعان ەۋرو، بريتاندىق فۋنت، كانادالىق دوللار، شۆەد كروناسى جانە شۆەيتساريالىق فرانك پەن جاپوندىق يەن جاتادى. دوللار كۋرسى يەنگە شاققاندا %0,35- كە، ياعني شامامەن 155 يەنگە دەيىن تۇسكەن. ءسويتىپ تاياۋدا عانا قىتايدىڭ جاپونياعا جاريالاعان بويكوتىنان تومەندەپ كەتكەن جاپون يەنى قايتا كۇشىنە مىنە باستادى. جاپونيانىڭ ورتالىق بانكى پايىزدىق مولشەرلەمەنى وسى ايدا كوتەرۋگە دايىن ەكەنىن جەتكىزدى. ياعني دوللاردىڭ قۇلدىراۋى جاپون يەنىن نىعايتقان.

 ترامپتىڭ تاريف ساياساتى دوللار عانا ەمەس، رۋپيگە ەلەۋلى اسەر ەتتى. قازىر ءۇندىستان رۋپيى - ازياداعى ەڭ ءالسىز ۆاليۋتا. وعان ا ق ش- تىڭ ءۇندىستان ەكسپورتىنا ەنگىزگەن باج سالىعى مەن جەرگىلىكتى قور نارىعىنان شەتەلدىك ينۆەستورلاردىڭ جاپپاي كەتۋى سەبەپ. تامىز ايىندا ا ق ش ءۇندىستان تاۋارلارىنا %50 باج سالىعىن ەنگىزدى. بۇل ازياداعى ەڭ جوعارعى سالىق. ونىڭ ىشىندە رەسەيمەن ساۋدا- ساتتىق جۇرگىزگەنى ءۇشىن %25- تىك ايىپپۇل سالىعى دا بار. قاراشا ايىنىڭ سوڭىندا رۋپي كۋرسى 89,5 دوللارعا تومەندەدى. ال شەتەلدىك ينۆەستورلار ءۇندى اكسيالارىنان 16 ميللياردقا جۋىق دوللاردى الىپ شىقتى. قازىر مەملەكەت سىرتتان ينۆەستور تارتۋدىڭ ءتيىمدى تەتىكتەرىن قاراستىرىپ جاتىر.

تۋحين كانتا پاندەي، قۇندى قاعازدار جانە بيرجا جونىندەگى كەڭەستىڭ ءتوراعاسى:

 - ءۇندىستاندا جانە وزگە دە مەملەكەتتەردە شەتەلدىك قاتىسۋشىلارمەن قارىم-قاتىناس ورناتۋ كەزىندە مەن، بىرىنشىدەن، ءبىزدىڭ تىركەۋ پروتسەسى ءالى دە تىم كوپ ۋاقىتتى قاجەت ەتەتىنىن ءتۇسىندىم. بۇل قولايسىز. ءبىزدىڭ ماقساتىمىز - مەرزىمدى بىرنەشە كۇنگە دەيىن قىسقارتۋ. ءبىز قولما-قول اكسيالار نارىعىن ودان ءارى دامىتىپ، وتىمدىلىكتى ارتتىرعىمىز كەلەدى.

رۋپيدى تىعىرىققا تىرەپ وتىرعان تاعى ءبىر دۇنيە - اعىمداعى شوت تاپشىلىعى. وسى سەبەپتى ەلدە يمپورتتان گورى ەكسپورت باسىمىراق. ال يمپورت تولەۋ ءۇشىن شەتەلدىك ۆاليۋتانى ادەتتە ا ق ش دوللارىن ساتىپ الۋعا تۋرا كەلەدى. بۇل دا ءوز كەزەگىندە رۋپيگە سۇرانىستى تومەندەتەدى. سوندىقتان قازىر دوللارعا دەگەن سەنىم ازايسا دا، ا ق ش ۆاليۋتاسى، الەم نارىعىنداعى ورنىن وڭايلىقپەن بەرەر ەمەس.

 24.kz