دۇرىس كوش پە، بۇرىس كوش پە: قازاقستاندىق ەڭبەك ميگرانتتارىنىڭ جاي-كۇيى قانداي
استانا. KAZINFORM - دۇنيەجۇزىندە تابىس تابۋ ماقساتىمەن ءوز ەلىنەن جىراق كەتكەن 168 ميلليونعا جۋىق ەڭبەك ميگرانتى بارى ايتىلادى. ونىڭ اراسىندا قازاقستاندىقتار دا جوق ەمەس. كەيىنگى ونجىلدىقتا بۇل ءۇردىس ءتىپتى ەسەلەنە تۇسكەندەي. كورشى رەسەيدەن باستاپ، وڭتۇستىك كورەياعا، ۇلى بريتانياعا، تۇركيا مەن بىرىككەن اراب امىرلىگىنە دەيىن جۇمىس ىستەۋگە كەتكەن وتانداستارىمىز جەتەرلىك. ولاردىڭ تابىسى راسىمەن كوپ پە، ال ەلىمىز ءۇشىن ەكونوميكالىق تۇرعىدان پايدا نەمەسە زيانىن تيگىزبەي مە؟ Kazinform اگەنتتىگىنىڭ اناليتيكالىق شولۋشىسى ماسەلەنىڭ جاي-جاپسارىن ءبىلدى.
الدىمەن ساندارعا كەزەك بەرسەك. ەڭبەك جانە حالىقتى الەۋمەتتىك قورعاۋ مينيسترلىگىنىڭ دەرەگىنشە، 2025 -جىلعى 1-ناۋرىزداعى ەسەپ بويىنشا شەتەلدەردە 140 مىڭعا جۋىق قازاقستاندىق ەڭبەك ەتىپ ءجۇر.
ايتسە دە حالىقارالىق ميگراتسيا ۇيىمى بىلتىر سىرتقى كوزقاراستار مەن قازاقستاننىڭ ەڭبەك ميگراتسياسىنا قاتىستى رەسمي ۆەدومستۆو دەرەكتەرىن نەگىزگە الىپ، شەتەلدەردە جۇمىس ىستەپ جاتقان وتانداستارىمىزدىڭ سانىن 194 مىڭ دەپ شامالاعان. ياعني، كوكشەتاۋ قالاسىنىڭ حالقىمەن تەڭ ادام تابىس تابۋ ماقساتىندا شەكارا اسىپ ءجۇر دەپ سۋرەتتەۋگە بولادى.
ۇزاققا سوزىلعان كەلىسسوز...
تۇركىستان وبلىسىنىڭ تۋماسى ءادىلحان سۇلتاننىڭ وڭتۇستىك كورەيادا جۇمىس ىستەپ جاتقانىنا 4 جىلدان اسقان. ەلدە جۇرگەندە «العاشقى اسكەري دايىندىق» ماماندىعى بويىنشا ءبىلىم العان ول وقۋىن اياقتاپ، ديپلومىن العان كەزىندە كەي كەدەرگىلەردىڭ كەسىرىنەن «ەكى قولعا ءبىر كۇرەك» تابا الماعانىن ايتادى.
- ءبىلىم الىپ ءجۇرىپ، 2 جىلدىق اسكەري كافەدرانى دا ءتامامدادىم. ماماندىعىم بويىنشا جۇمىس ىستەۋگە مۇمكىندىك بولدى. جاسىراتىنى جوق، جۇمىسقا ورنالاستىرۋ ءۇشىن 2-3 ميلليون تەڭگە كولەمىندە اقشا سۇراعاندار كەزدەستى. ول كەزدە اتالعان جۇمىستىڭ جالاقىسى شامامەن 150 مىڭ تەڭگە بولاتىن. سوندا مەن بەرگەن اقشامدى وتەۋدىڭ وزىنە بىرنەشە جىلىمدى سارقيتىن ەدىم.
سودان كەيىن 22 جاسىمدا كورەياعا كەتۋگە شەشىم قابىلدادىم. مۇندا تەڭگەمەن ەڭ ازى كۇنىنە 40 مىڭ تەڭگە تابامىز. ال ەگەر ءتىل بىلسەڭ، تەحنيكا باسقارا الساڭ - جالاقى وسە بەرەدى. كورەياعا كەلۋىمنىڭ ارقاسىندا ەلدە قالعان وتباسىمنىڭ جاعدايىن جاقسارتىپ الدىم، - دەيدى ول.
قازاقستاندىقتار كورەيادا زاڭسىز ەڭبەك ەتەتىنىن بىلەمىز. ميگرانتتارعا بايلانىستى ءجيى رەيد تە جۇرەدى. ءادىلحان وسىنداي جەدەل تەكسەرۋدەن بىرنەشە رەت قاشىپ قۇتىلعانىن دا جاسىرمادى. ءتىپتى، ءوزى جوق كەزدە ءىنىسىن ۇيىنەن ۇستاپ اكەتىپ، قازاقستانعا قايتارعان.
- دەگەنمەن جانعا باتاتىن دۇنيەلەر دە جوق ەمەس. مىسالى، شري-لانكا، كامبودجا سەكىلدى كەدەي مەملەكەتتەردىڭ ازاماتتارى كورەيادا زاڭدى تۇردە جۇمىس ىستەي الادى. ولار كەيدە جۇمىس پروتسەسىندە باسشىلارعا كەلىسپەيتىنىن ايتا الادى.
ال بىزدە ونداي مۇمكىندىك جوق. قاشان ۇستاپ الار ەكەن دەگەن الاڭمەن جۇرەمىز. باسشىڭا كەلىسپەيتىنىڭدى جەتكىزسەڭ اقشاڭدى بەرمەي، جۇمىستان شىعارا سالادى. كوبى تابىس تابۋ ماقساتىمەن كەلگەن سوڭ الىستاعى بالا-شاعاسىنىڭ قامى ءۇشىن كوندىگەدى. سوندىقتان زاڭسىز ءجۇرۋ بىزگە دە وڭاي ەمەس. قازاقستان بيلىگى وڭتۇستىك كورەيامەن كەلىسىپ، جۇمىس ۆيزاسىن ەنگىزسە دەيمىز، - دەپ ءوتىنىشىن جەتكىزدى ازامات.
دەگەنمەن ءادىلحان سۇلتان كورەياعا كەلگەنىنە ەش وكىنبەيتىنىن العا تارتتى. الداعى 1 جىلدىڭ شاماسىندا ەلگە ورالۋ تۋرالى جوسپارى دا بار ەكەن.
ەندى قازاقستان ازاماتتارى ءۇشىن وڭتۇستىك كورەيادا جۇمىس ۆيزاسىن ەنگىزۋ تۋرالى كەلىسسوزدەر قالاي ءجۇرىپ جاتقانىنا توقتالساق. 2024 -جىلدىڭ سوڭىندا ەڭبەك مينيسترلىگى قازاقستان ازاماتتارىن كورەيانىڭ Employment Permit System (EPS) جۇيەسىنە قوسۋ كەلىسىمىن بەكىتۋگە جۇمىس ىستەپ جاتقانىن حابارلاعان. بۇل كەلىسىمگە قول قويىلۋى ءتيىس قۇجات دايىندالىپ، كورەيا تاراپىنا جىبەرىلگەن. مينيسترلىكتىڭ بولجامى بويىنشا كورەيا تاراپى 2024 -جىلدىڭ سوڭىنا دەيىن قۇجاتتى بەكىتۋى كەرەك ەدى. الايدا قول قويىلمادى.
بيىل ساۋىردە تاعى كەلىسىم جوباسى ازىرلەنىپ، كورەياعا جولدانعان. نەگىزى 2023 -جىلى- اق ەكى ەل EPS جۇيەسىنە قازاقستاندى قوسۋ جانە دايىندىق ورتالىعىن اشۋ تۋرالى كەلىسسوزدەر جۇرگىزىپ باستاعان ەدى. ياعني، بۇل پروتسەسكە 2 جىلدان اسا ۋاقىت ءوتتى.
2025 -جىلدىڭ 12-ماۋسىمىندا قازاقستان مەن وڭتۇستىك كورەيانىڭ ەڭبەك مينيسترلىكتەرى اراسىندا «ءوزارا تۇسىنىستىك تۋرالى مەموراندۋمعا» قول قويىلدى. بۇل قۇجات قازاقستاننىڭ EPS جۇيەسىنە قوسىلۋ نيەتىن راستايدى، ءبىراق رەسمي كەلىسىم ءالى بەكىتىلمەگەن.
8-تامىزدا ەڭبەك جانە حالىقتى الەۋمەتتىك قورعاۋ ءبىرىنشى ۆيتسە-ءمينيسترى اسقاربەك ەرتايەۆ پەن كورەيا رەسپۋبليكاسىنىڭ قازاقستانداعى توتەنشە جانە وكىلەتتى ەلشىسى جو تە-يك وسى ماسەلە بويىنشا كەزدەسكەن. تاراپتار تاعى دا ەلىمىزدى وڭتۇستىك كورەيالىق شەتەلدىك ازاماتتارعا جۇمىس ىستەۋگە رۇقسات بەرۋ جۇيەسىنە ەنگىزۋ بويىنشا الداعى قادامداردى تالقىلاعان.
ءبىزدىڭ ءبىر تۇسىنگەنىمىز، قۇجاتتىڭ بەكىتىلۋى كورەيا تاراپىنىڭ شەشىمىنە تاۋەلدى بولىپ تۇر. ەلىمىزدىڭ ەڭبەك ۆەدومستۆوسى بىرنەشە جىل بويى ۇمتىلىس جاساپ كەلە جاتقانىن اڭعارىپ وتىرمىز.
«زۋمەرلەردىڭ» كوشپەلى ءومىرى قالىپتى دۇنيە
بۇل تاقىرىپتىڭ ەكونوميكالىق تۇرعىدان دا ماڭىزى بارىن ۇمىتپاعان ءجون. سەبەبى ءاربىر ازامات، ناقتىراق جاستار - كەز كەلگەن ەلدىڭ باستى ەڭبەك رەسۋرسى سانالادى. ەكونوميست بەكنۇر قيسىقوۆ جوعارى ءبىلىمدى جاستاردىڭ شەتەلگە كەتۋى جاقسى ءۇردىس ەمەس ەكەنىن ايتادى. دەگەنمەن شەتەلدەرگە كەتىپ جاتقانداردىڭ قانشا بولىگى ءبىلىمدى جاستار؟ ول تۋرالى ناقتى ستاتيستيكا جوق ءارى ەسەپ جۇرگىزۋدىڭ ءوزى مۇمكىن ەمەستەي كورىنەدى.
- ەلىمىز نەگە «بولاشاق» باعدارلاماسىمەن جاستاردى شەتەلدە وقىتادى؟ سەبەبى ءبىلىمدى جاستار ەكونوميكاعا كەرەك. ال قازىر كوپ ازاماتتاردىڭ شەتەلگە كەتۋىنە جالاقىنىڭ مولشەرى اسەر ەتىپ وتىر. ەكىنشىدەن، «زۋمەرلەر» دەپ اتالاتىن بۋىن كوشپەندىلەر، ءبىر ورىندا وتىرعىسى كەلمەيدى. ەل كورگىسى كەلەدى، ءتىپتى جوعارى جالاقىسى بولماسا دا پاتەر جالداۋ مەن تاماعىنا جەتسە، ا ق ش-تا تۇرۋدى قۇپ كورەتىندەر بار.
قازاقستاندىقتار شەتەلگە كوبىنە قارا جۇمىس ىستەۋگە بارادى. مەنىڭ ويىمشا، قارا جۇمىس ىستەيتىندەر نارىقتا ءار كەز تابىلادى. بىزگە ماڭىزدىسى - ءبىلىمدى ادامدار. ال قارا جۇمىس ىستەۋشىلەر شەتەلدەن دە كەلىپ جاتىر. اۋلا سىپىرۋشى، تاكسيست، كۋرەرلەر جەتەرلىك. سوندىقتان مەملەكەت بىرنەشە ءتىل بىلەتىن، ەكونوميكادان حاباردار، IT سالاسىن مەڭگەرگەندەردى الىپ قالۋعا تىرىسقانى ءجون، - دەيدى ول.
دەگەنمەن ساراپشى جاستارعا شەكتەۋ قويا المايتىنىمىزدى دا العا تارتتى. مۇمكىندىگى بولسا ولار كەز كەلگەن قولايلى ەلگە بارادى. ايتسە دە شەتەلدەن ەلگە قايتا ورالىپ جاتقان ءبىلىمدى جاستار بار. ويتكەنى قازاقستان ەكونوميكاسى دا دامىپ، جاڭا جۇمىس ورىندارى اشىلۋدا. ەلىمىز جالپى ىشكى ءونىمدى ەكى ەسەگە كوبەيتۋ تۋرالى ماقسات قويدى. ەگەر جالپى ىشكى ءونىم وسىلاي ارتاتىن بولسا، ءتۇرلى سالالارعا ماماندار قاجەت بولادى.
- ەگەر جالاقىنى كوبەيتىپ، لايىق ينفراقۇرىلىم جاساپ بەرسە ءبىلىمدى جاستار شەتەلگە كەتە قويمايدى. قولىمىزدا ناقتى ستاتيستيكا جوق، ءبىراق شەتەلگە كەتىپ جاتقان جاستاردىڭ ۇلەسى تىم كوپ ەمەس، ءارى كەتسە 10-15 پايىز شەگىندە بولار.
بىزدە قازىر «استانا» حالىقارالىق قارجى ورتالىعى بار، ءتۇرلى IT حابتارى اشىلىپ جاتىر. وسىلاردىڭ ءبارى جاستارعا جاڭا مۇمكىندىك بەرەدى. وسىلاي جالعاستىرا بەرسەك، بىرىككەن اراب امىرلىگى سەكىلدى دۇنيەجۇزىنەن بايلاردى، دارىندى جاستاردى تارتا الامىز، - دەدى بەكنۇر قيسىقوۆ.
ەكونوميست ءسوز سوڭىندا قازىرگى جاستاردىڭ كوشپەندى ءومىر سالتىنا جاقىن ەكەنىن ەسكە سالدى. دامىعان ا ق ش-تان فرانسياعا نەمەسە ۇلىبريتانيادان ءۇندىستانعا بارىپ جاتقان جاستار دا جەتەرلىك.
اۆتور
ماديار تولەۋوۆ
