دۇنيەنى تەربەگەن عاجاپ اۋەن
استانا. قازاقپارات - ەرىكسىز بايلاپ-ماتاپ قوياتىن نارسەلەر بولادى. بىرەۋلەر قۇبىلىس، تىلسىم دەپ جاتادى. ءوتىپ بارا جاتىپ كىلت توقتايسىڭ دا، اربالىپ تۇرىپ قالاسىڭ. ماسەلەن، «مەنىڭ اتىم - قوجا» نەمەسە «تاقيالى پەرىشتە» سىندى فيلمدەرگە ءالى كۇنگە «قادالىپ» قالاتىنىمىز بار. تۋرا سول سياقتى ەفيردە «داريعا-داۋرەن» ءانى قالىقتاعان جىلدارى دا الگىندەي كۇيدى تالاي كەشكەنبىز.

ءيا، اقىن نەسىپبەك ايت ۇلىنىڭ سوزىنە جازىلعان تۇرسىنجان شاپايدىڭ ءانى «داريعا-داۋرەندى» رامازان ستامعازيەۆ ورىنداعاندا ەرىكسىز مويىن بۇراتىنبىز. ءان باۋراپ، وزىنە بايلاپ-ماتاپ الاتىن. ونەر دەگەن وسى دا.
نە قۇدىرەتى بار ەكەن، دومبىرا كۇمبىر ەتكەندە، كۇن ساۋلەلى قازاق دالاسى كوز الدىڭا كەلىپ تۇرا قالاتىن. وسى ءان باستالعاندا. سوسىن ءارى قاراي قۇدىرەتتى داۋىس تىنىس الىپ، قۋاتتى اعىنىمەن جەتەلەي جونەلەتىن. تۋىندى قاي ۋاقىتتان بەرى شىرقالا باستاعانىن بىلمەدىك، الايدا بەينەبايان رەتىندە ەكراننان ەلىكتىرگەن ۋاقىتى - ەكىمىڭىنشى جىلداردىڭ باسى بولسا كەرەك. قاس- قارايا ۇيگە كىرگەندە كوڭىل قويىپ تىڭدايتىنىمىز وسى تۋىندىنىڭ بەينەبايانى. كليپىنىڭ ءوزى كينوعا بەرگىسىز اسەرگە بولەيتىن.
بۇرىندارى ابايدىڭ «قانسوناردا بۇركىتشى شىعادى اڭعا» ولەڭىن وقىپ وسكەن جەتكىنشەككە انىق سۋرەت، قاپىسىز قويىلىم. حاكىم «كولەڭكەسى تۇسەدى كوكەيىڭە، ءار ءسوزىن ءبىر ويلانىپ، سالماقتاساڭ» دەۋشى ەدى عوي. مىنا ءاندى كومكەرگەن بەينەبايان دا قانسوناردا سايات قۇرعانداردى كادرعا تارتقان. «ىڭعايلى، ىقشام كيىنگەن» ءتورت اتتىلى تازىلارىن ەرتىپ، قىراندارىن قوندىرىپ شىعا كەلگەندە عانا قازاق دالاسىنىڭ ءسانى كىرگەندەي. ونىڭ ۇستىنە، دۇنيەنى «داريعا-داۋرەننىڭ» عاجابى تەربەپ تۇرسا. ءان داڭعايىر دالانى كوشىرەردەي ەسسىز ەلىكتىرمەيدى، «كوڭىلگە ءتۇرلى وي سالادى».
تىم ارعى داۋىرلەردەن جەتكەن اۋەن «قۇلاقتان كىرىپ، بويدى الىپ» جۇيكە- تامىرلارىڭا جان بىتىرەدى. ءقايبىر ۋاقىتتان بەرى ۇيقىدا جاتقان جاسۋشالارعا دەم سالادى. استىڭداعى ات الشاڭ باسىپ، ومىراۋىمەن قاردى قاققا ايىرا جەلە جونەلگەندە، جانۋاردىڭ جالىنداعى اعىسقا جۇرەك قاعىسى قوسىلىپ، تىماقتى الشىسىنان كيگەن اتام قازاق بالاسى دا ايدىندانىپ كەتپەي مە؟
ءيا، ءانشىنىڭ داۋىسىن ايت، ءسوزدىڭ بايلاۋى مەن سازدىڭ سيقىرىنا ءۇڭىل. مۇنداي تەرەڭ تولعاقتى اۋەندى قۇداي تۇرسىنجان شاپايدىڭ كەۋدەسىنە، دۇنيەنى باۋىرىنا العان مۇنداي ساۋلەلى ءسوزدى ءتاڭىر نەسىپبەك ايت ۇلىنىڭ زەردەسىنە ءتۇسىرىپ، بۇلبۇل ءۇندى رامازاننىڭ كۇمىس كومەيىنە قوندىرعانىنىڭ ءوزى تەگىن دەيسىز بە؟ ءبارى رەتىمەن قيۋلاسىپ تۇر.
وسىلاي قىلايىن دەسە دە، رەتى كەلە قويمايتىن قۇبىلىس تەك قۇدايدىڭ قالاۋىمەن عانا دۇنيەگە كەلەدى. ءتىپتى ءان ەمەس، تەرەڭ تىنىستى قالىڭ وي قاناتىن قاعىپ جىبەرىپ قازاق دالاسىنىڭ اسپانىنا ارقاۋ بولعانداي كورىنىس كەڭىستىككە جەتەلەپ بارا جاتادى.
«اققۋ- قاز اۋەلەيدى قالىقتاعان، قايتەيىن، قاناتىم جوق - قالىپ بارام» دەگەن جولدار اۋەن سىرىمەن ماتاسا كەلە كوڭىلگە ورنىققاندا، ادامزات بالاسىنىڭ كۇللى ارمان-اڭسارىنا ءتىل بىتكەندەي جانە سول اياۋلى سەزىم جولىندا اداسقان جۇرەكتىڭ وكىنىشى مەن قاپاسى قوسا قىلاڭ ۇرادى. مۇندا تەرەڭ تولعاقتى ءومىر سىرى مەن وسىنداي ءمان بار. مىڭجىلدىق سارىندار مەن ناقىستار تۋدىرعان قاسيەتتى رۋحتىڭ قاينار كوزى ءانشىنىڭ كومەكەيىنەن اتتانىپ، ەندى تىڭدارماننىڭ كوكىرەگىندە ءومىرىن جالعاستىرادى. مۇمكىن ەستىر قۇلاق بىتكەن جاننىڭ ۇعىنارداي ساڭىلاۋى بولسا، وزىمەن قوسا ونىڭ دا ءومىرىن ۇزارتادى.
«جۇرەگىم قۇس بوپ ۇشىپ كەتتى-اۋ بىرگە، جىلاتىپ جالعىز قالاي الىپ قالام» دەگەندى اقىن قالاي قينالماي ايتا سالعان. ۇرماي-سوقپاي ەكىگە بولىنگەن ادام جانىنىڭ تاعى ءبىر بولىنبەسى باسقا دۇنيەنى كەزىپ جۇرگەن شىعار، ءبىز بىلمەيمىز عوي. مۇنشا جىلاپ، مۇنشا تەبىرەنىپ تۇرعان جان بالاسى ءوزىنىڭ وسىنشاما قۇدىرەتتى ەكەنىن تۇسىنە الماۋىندا بوپ تۇر عوي بار گاپ. جانە دە سول قۇدىرەتتىڭ ءبارىن اۋەن دە تاپ باسىپ، كوڭىل اۋانىن جاندى جەرىنەن ۇستايدى.
ءان ەمەس، تۇتاس ءداۋىر كوشىپ كەلەدى كوز الدىڭا. ونى قابىلداپ الۋعا دا دەڭگەي كەرەك، ارينە.
ءبىر سۇحباتىندا رامازان ستامعازيەۆ «داريعا- داۋرەن»، «ارمان»، «ساۋلە- عۇمىر» اندەرىنە توقتالىپتى: «تۇرسىنجان اعانىڭ تريپتيح دۇنيەسى عوي. ول كىسى بىلاي دەيدى: «ادام ومىرگە كەلگەندە ارمانعا بوي الدىرادى، سودان كەيىن داۋرەنىن سۇرەدى، ومىردەن وتكەندە سوڭىندا ساۋلەسى عانا قالادى». وسى اندەر ايتىلعان جەردە مەنىڭ ەسىمىم اتالادى. نەساعاڭنىڭ، تۇرسىنجان اعانىڭ ەسىمى اتالادى.
ءبارى دە - ەڭبەكتىڭ ناتيجەسى. تالاي اۆتورلاردى كوردىم، «ءانىمدى، ايتەۋىر، شىعارساڭ بولدى» دەگەن. بۇل كىسىلەردە ونداي اتىمەن جوق. كۇنىمەن، تۇنىمەن، تاڭ اتقانشا ءبىر سوزگە تالاسىپ وتىرعان كەزدەرى بولعان. ءبىر ءسوزدىڭ ءوزىن اقىنعا التى-جەتى رەت جازدىرعان. ءۇش ادامنىڭ ورتاسىندا قايناعان ءان وتە ءبىر قايناۋى بىتىك، كوبىگى الىنعان، جەتەرىنە جەتكەن ءان بولدى. جەتەتىن جەرىنە جەتكىزىپ بارىپ شىعارعان دۇنيەنى وسى كىسىلەردەن كوردىم. ءسوز قادىرىن وسى كىسىلەردەن ۇيرەندىم»، دەپتى. ءارى قاراي ايتقان ارتىق، كوڭىل قويىپ تىڭداۋ كەرەك.
جانىبەك ءاليمان
«ەگەمەن قازاقستان»