دۇنيەجۇزىلىك بانك قازاقستاندا لاندشافتتاردى تۇراقتى قالپىنا كەلتىرۋ جوباسىن ىسكە قوستى
استانا. KAZINFORM – ق ر ەكولوگيا جانە تابيعي رەسۋرستار مينيسترلىگىنىڭ ورمان شارۋاشىلىعى جانە جانۋارلار دۇنيەسى كوميتەتى دۇنيەجۇزىلىك بانكپەن بىرلەسىپ قازاقستاندا لاندشافتتاردى تۇراقتى قالپىنا كەلتىرۋ جوباسىن ءساتتى ازىرلەپ جاتىر.
قازاقستان سوڭعى ونجىلدىقتا ورمانداردىڭ ازايۋى جانە ورمانداعى بيو الۋان تۇرلىلىكتىڭ جويىلۋ پروبلەماسىنا تاپ بولدى. سونداي- اق، ەلدە ورماندى قالپىنا كەلتىرۋ جانە ەكوجۇيەنى ساقتاۋ ءۇشىن ماڭىزدى بولاتىن ورمان تۇقىمدارىنىڭ مول رەسۋرستارىنا يە. اتالعان ماسەلەلەردى شەشۋ ماقساتىندا دۇنيەجۇزىلىك بانك قازاقستاندا لاندشافتتاردى تۇراقتى قالپىنا كەلتىرۋ جوباسىن ىسكە قوستى. ونىڭ اياسىندا ورمان تۇقىمداردىڭ گەنەتيكالىق بانكى قۇرىلادى.
ورمان تۇقىمدارىنىڭ گەنەتيكالىق بانكى - وسىمدىكتەردىڭ گەنەتيكالىق ماتەريالدارىنىڭ ساقتاۋ قويماسى بولىپ تابىلادى. ول ورمانداردىڭ ارتۇرلىلىگىن جانە گەنەتيكالىق تۇتاستىعىن ساقتاۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. ەلىمىزدىڭ ءار وڭىرىنەن جينالعان ءتۇرلى ورمان تۇقىمدارىن ساقتايتىن ەرەكشە پلاتفورمانىڭ ءبىرى. بۇل بانك گەنەتيكالىق اقپارات قورىنىڭ قىزمەتىن اتقارىپ، ورتتەن، اۋرۋلاردان، كەسۋدان جانە ءتۇرلى توتەنشە جاعدايلاردان كەيىن ورماندى قالپىنا كەلتىرۋگە مۇمكىندىك بەرەدى.
قازاقستاندا تۇقىمداردىڭ گەنەتيكالىق بانكىندە ساقتالاتىن اعاش تۇرلەرىنىڭ باستاپقى تىزبەسى تۇرلەردى قورعاۋ، لاندشافتتا تارالۋى، زيانكەستەر مەن اۋرۋلارعا توتەپ بەرەتىن كريتەرييلەر بويىنشا سۇرىپتالىپ جاسالدى.
تىزىمگە قىزىل كىتاپقا ەنگەن بىرەگەي جانە سيرەك كەزدەسەتىن اعاش وسىمدىكتەرىنىڭ 46 ءتۇرى، بەلسەندى اباتتاندىرۋ ءىس- شارالارى ءۇشىن الەۋەتى بار پەرسپەكتيۆالى تۇرلەر، ورمان قۇرۋدا ماڭىزدى ءرول اتقاراتىن ورمان قۇرۋشى تۇرلەر كىردى.
«تۇقىمدار بانكىندە وسىمدىكتەردى ساقتاۋ جانە ولاردىڭ تۇرلەرىن كوبەيتۋ جۇمىستارى ەلىمىزدىڭ لاندشافتتارىنىڭ ۇزاق مەرزىمدى تۇراقتى دامۋىنا قاجەتتى قادامداردىڭ ءبىرى بولماق. ول ورمانداردى قالپىنا كەلتىرۋگە، بيوالۋانتۇرلىلىكتى كوبەيتۋگە جانە جەردىڭ دەگراداتسياسى مەن كليماتتىڭ وزگەرۋىمەن كۇرەسۋگە مۇمكىندىك بەرەدى»، - دەپ حابارلادى ق ر ە ت ر م ورمان شارۋاشىلىعى جانە جانۋارلار دۇنيەسى كوميتەتىنىڭ ءتوراعاسىنىڭ ورىنباسارى ە. قۇتپانبايەۆ.
دۇنيەجۇزىلىك بانكپەن بىرلەسكەن جوبا اياسىندا ورمان تۇقىمدارىنىڭ گەنەتيكالىق بانكىنىڭ ماتەريالدىق- تەحنيكالىق بازاسىن قۇرۋعا قولداۋ كورسەتىلدى. ورمان تۇقىمدارىن ساقتاۋ مەن كەپتىرۋگە، ولاردى قابىلداۋعا قاجەتتى قۇرىلعىلار، اسپاپتار جانە اۆتوترانسپورت ساتىپ الىندى. بۇدان باسقا، زەرتحانانىڭ بلوگى قاجەتتى تەحنيكامەن جانە جيھازبەن جابدىقتالىپ، ورمان تۇقىمدارىن تەكسەرۋ ءۇشىن شىعىن ماتەريالدارى مەن ولاردى ساقتاۋعا ارنالعان ارنايى جابدىقتارمەن قامتاماسىز ەتىلدى.
جوبا جەتەكشىسى ە. مۇراتوۆتىڭ ايتۋىنشا، زەرتحانادا ميكروكلونداۋ ءادىسى ارقىلى جاپپاي تيراجداۋ ءۇشىن ۆيرۋسسىز، گەنەتيكالىق بىرتەكتى وتىرعىزۋ ماتەريالىن الۋ ءادىسى ءساتتى جۇزەگە اسىپ جاتىر. بۇل وسىمدىكتەردى كوبەيتۋدىڭ قىسقا ءارى جەدەلدەتىلگەن جولى. ول بارلىق ماڭىزدى گەنەتيكالىق ەرەكشەلىكتەردى ساقتاۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.
زەرتحانا جۇمىسى بارىسىندا كلوندىق وتىرعىزۋ ماتەريالىن الۋ ءادىسى ازىرلەنىپ، اعاش- بۇتالاردىڭ ءارتۇرلى تۇرلەرىن «invitro» جاعدايىندا ساقتايتىن مەريستەمالىق تۇقىمدار بانكى قۇرىلدى. ولاردىڭ ىشىندە ىلە- الاتاۋ تارامىنىڭ سيۆەرس الما اعاشتارى، كارەل قايىڭى، مانچجۋر قايىڭى، قاعاز قايىڭ جانە ت. ب. مۇنداي تۇقىمدىق قور - قۇندى قازىنانىڭ ءبىرى.
كاسىپورىننىڭ ورمان بيوتەحنولوگيا زەرتحاناسىندا جابىق تامىر جۇيەسى ارقىلى توراڭعى ءوسىرۋدىڭ جاڭا تەحنولوگياسى ازىرلەنىپ، سىناقتان ءساتتى ءوتتى. بۇل قازاقستاننىڭ توراڭعى ورماندارىنىڭ گەنەتيكالىق ارتۇرلىلىگىن ساقتاۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.
2018 -جىلى قازاقستان بونن شاقىرۋى اياسىندا 2030 -جىلعا قاراي 1,5 ميلليون گ ا ورمان القاپتارىن قالىپقا كەلتىرۋگە مىندەتتەمەنى الدى. جوبا رەسپۋبليكانىڭ ورمان قورىن ۇلعايتىپ، جەردىڭ توزۋىن ازايتادى.
تۇقىمداردىڭ گەنەتيكالىق بانكىنىڭ باستى يدەياسى قازاقستاننىڭ ءار ايماعىنىڭ كليماتتىق جاعدايىنىڭ، توپىراقتىڭ قۇرامى مەن باسقا دا فاكتورلار بويىنشا ەرەكشەلەنۋىندە، تەك ىشكى تۇقىم قورى ورماندى قالپىنا كەلتىرۋدى قامتاماسىز ەتە المايدى. ءار ءوڭىردىڭ گەنەتيكالىق ماتەريالدارىن ساقتاۋ ارقىلى ناقتى ەكوجۇيەلەر ءۇشىن تۇقىمداردىڭ قاجەتتى سورتىن تاڭداۋعا بولادى. ول لاندشافتتاردى قالپىنا كەلتىرۋ جوباسىنىڭ تيىمدىلىگىن ارتتىرۋعا سەپتىگىن تيگىزەدى.
ورمان تۇقىمدارىنىڭ گەنەتيكالىق بانكى قازاقستاندا لاندشافتتاردى تۇراقتى قالپىنا كەلتىرۋ جانە بيوالۋانتۇرلىلىكتى ساقتاۋ سالاسى بويىنشا جاڭا مۇمكىندىكتەردى اشادى. ول تابيعاتتى ساقتاۋعا جانە بولاشاقتا تۇراقتى ءومىر ءسۇرۋ ورتاسىن قۇرۋعا باعىتتالعان ەكولوگيالىق جاۋاپتى ءىس- شارالاردىڭ تاۋەلسىز قۇرالىنا اينالادى. جوبا جاسىل ەكونوميكا مەن قازاقستاننىڭ تۇراقتى دامۋىن قۇرۋداعى ماڭىزدى قادام بولماق.
وسىمدىكتەردىڭ بيوالۋانتۇرلىلىگىن ساقتاۋ ماقساتىندا 152 ەلدە تۇقىم بانكتەرى قۇرىلعان. قازىرگى ۋاقىتتا الەمدە 1000 نان استام اۋىل شارۋاشىلىعى داقىلدارىنىڭ، تابيعي فلورانىڭ، جەمىس وسىمدىكتەرىنىڭ جانە ت. ب. تۇقىم بانكى بار.
اۆتور
ەلميرا ورالبايەۆا
