دەموگرافيالىق ءوسىم قازاقستان ەكونوميكاسىنا قالاي اسەر ەتەدى
قازاقستاننىڭ دەموگرافياسى ەلدىڭ الەۋمەتتىك جانە ەكونوميكالىق دامۋىندا ماڭىزدى ءرول اتقارادى. 14-قاراشا كۇنى ەلىمىزدە حالىق سانى 20 ميلليونعا جەتتى. ۇلتتىق ستاتيستيكا بيۋروسىنىڭ مالىمەتىنشە، سوڭعى 30 جىلدا حالىق سانى 22,3 پايىزعا وسكەن. ماسەلەن 1991 -جىلى قازاقستاننىڭ حالىق سانى 16,4 ميلليون ادامدى قۇراعان ەدى. حالىق سانىنىڭ كوبەيۋى ءبىلىم، ەڭبەك نارىعى جانە دەنساۋلىق ساقتاۋ سەكىلدى سالالارعا سالماق تۇسىرەتىنى تۇسىنىكتى. وسى ورايدا Kazinform ساراپشىسى قازاقستانداعى دەموگرافيالىق ءوسىم ەل ەكونوميكاسىنا وڭ سەرپىن بەرە الا ما دەگەن تاقىرىپتى زەردەلەپ كوردى.
كوپتەن كۇتكەن جاڭالىق: قازاقستان حالقىنىڭ سانى 20 ميلليونعا جەتتى
ۇلتتىق ستاتيستيكا بيۋروسىنىڭ مالىمەتىنشە، قازاقستان حالقىنىڭ رەسمي سانى 2023 -جىلعى 1-قاراشادا 19 ميلليون 992 مىڭ 289 ادامعا جەتكەن. سوڭعى 30 جىلدا ەلىمىزدە حالىق 22,3 پايىزعا وسكەن. ماسەلەن 1991 -جىلى قازاقستاننىڭ حالىق سانى 16,4 ميلليون ادامدى قۇراعان ەدى. تاۋەلسىزدىك جىلدارىندا ەل حالقى 22,3 پايىزعا ءوستى. بالا تۋۋدىڭ ەڭ جوعارى كورسەتكىشى 2021 -جىلى تىركەلىپ، 446 مىڭ بالانى قۇرادى. جالپى ءولىم-ءجىتىم 1991 -جىل مەن 2022 -جىلدى سالىستىرعاندا 6,8 ەسە تومەندەدى. ال سابيلەر شەتىنەۋىنىڭ كوەففيتسيەنتى 3,5 ەسە تومەندەگەن. 2022 -جىلى تۋۋدىڭ جالپى كوەففيتسيەنتى 1 ايەلگە 3 بالانى قۇرادى. سونداي-اق بىلتىر، حالىقتىڭ ءومىر ءسۇرۋ ۇزاقتىعى 74,4 جىلدى قۇرادى. بۇل رەتتە ەرلەردىڭ ورتاشا ءومىر ءسۇرۋ ۇزاقتىعى 7 جىلعا، ايەلدەردىكى - 6 جىلعا ءوستى.
قازاقستان پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقايەۆ 14-قاراشا كۇنى قازاقستاندىقتاردى حالىق سانىنىڭ 20 ميلليونعا جەتۋىمەن قۇتتىقتادى. «حالقىمىزدىڭ سانى 20 ميلليونعا جەتتى! بارشاڭىزدى اقجولتاي جاڭالىقپەن قۇتتىقتايمىن! باقىتتى وتباسى - باقۋاتتى ەلدىڭ نەگىزى. مەملەكەت وتباسى قۇندىلىقتارىن نىعايتۋعا، انا مەن بالانى قورعاۋعا باسا ءمان بەرەدى»، - دەپ جازدى پرەزيدەنت.
ساندار سويلەسىن: قازاقستاندا ەرلەر كوپ پە، ايەلدەر مە؟
قازاقستانداعى ايەلدەر سانى ەرلەر سانىنان باسىم. 2021 -جىلعى ساناق قورىتىندىسى بويىنشا ولاردىڭ سانى جارتى ميلليونعا (536,3 مىڭ ادامعا) ارتىق بولدى. پايىزبەن ايتار بولساق، ەرلەر ۇلەسى - 48,6 پايىز (9 324 840 ادام)، ايەلدەردىكى - 51,4 پايىز (9861175 ادام). الدىڭعى ساناقپەن سالىستىرعاندا ەرلەر سانى 1,6 ميلليون، ايەلدەر 1,5 ميلليون ارتقان. ياعني ەلىمىزدە 1000 ايەلگە 946 ەردەن كەلەدى.
ساراپشىلاردىڭ سوزىنشە، دەموگرافيا ەرەكشەلىكتەرىنە بايلانىستى 36 جاسقا دەيىنگى ەر ادامدار سانى ايەلدەرگە قاراعاندا كوپ، سودان كەيىن عانا ولاردىڭ سانى اراقاتىناسقا سالعاندا ازايا باستايدى (36 جاستان اسقان ايەلدەر سانى 736 مىڭ ادامعا كوپ). بۇل رەتتە ەرلەر ايەلدەردەن تەك ەكى وڭىردە - قىزىلوردا جانە تۇركىستان وبلىستارىندا كوپ، وندا 1000 ايەلگە سايكەسىنشە 1006 جانە 1027 ەر ادامنان كەلەدى.
دەموگرافيالىق بولجام: ەڭبەككە قابىلەتتى حالىق سانى قانشاعا وسەدى؟
ەڭبەك جانە حالىقتى الەۋمەتتىك قورعاۋ ۆيتسە- ءمينيسترى ەربول وسپانوۆتىڭ ايتۋىنشا، ۇزاق مەرزىمدى دەموگرافيالىق بولجامعا سايكەس، 2030 -جىلعا قاراي ەڭبەككە قابىلەتتى جاستان اسقان حالىق سانى 25 پايىزعا، ال 2050 -جىلعا قاراي 1,7 ەسە وسەدى. ەڭبەككە قابىلەتتى جاسقا دەيىنگى حالىق سانى 2030 -جىلعا قاراي نە ءبارى 2 پايىزعا، ەڭبەككە قابىلەتتى جاستاعى - 11 پايىزعا وسەدى، بۇل رەتتە 2050 -جىلعا قاراي ءوسىم تيىسىنشە 41 پايىز جانە 36 پايىز قۇرايتىنىن مالىمدەدى. ونىڭ ايتۋىنشا، 2050 -جىلعا قاراي دەموگرافيالىق جۇكتەمە كوەففيتسيەنتى اباي، تۇركىستان جانە ۇلىتاۋ وبلىستارىندا 100 پايىزعا جاقىندايدى.
«ءبىرقاتار وڭىرلەردە جۇمىس كۇشىنىڭ سانى 45 پايىزعا دەيىن قىسقارۋى مۇمكىن»
«2034 -جىلعا قاراي قازاقستانداعى جۇمىس كۇشىنىڭ سانى 10 ميلليون ادامنان اسۋى مۇمكىن، ال 2050 -جىلعا قاراي جۇمىس كۇشىنىڭ سانى دەموگرافيالىق كورسەتكىشتەردىڭ ديناميكاسىنا بايلانىستى 11-12,5 ميلليون ادامعا جەتۋى ىقتيمال، بۇل 2022 -جىلمەن سالىستىرعاندا 18-34 پايىز وسەدى دەپ بولجانادى. ءبىرقاتار وڭىرلەردە (نەگىزىنەن سولتۇستىك، ورتالىق جانە شىعىس) جۇمىس كۇشىنىڭ سانى 25 تەن 45 پايىزعا دەيىن قىسقارۋى مۇمكىن بولسا، استانا جانە شىمكەنت قالالارىندا ول ەكى ەسەلەنەدى دەپ كۇتىلۋدە»، - دەدى ەربول وسپانوۆ.
ەكونوميكالىق زەرتتەۋلەر ينستيتۋتى 2010-2023 -جىلدار كەزەڭىندە ەڭبەككە قابىلەتتى حالىققا جالپى دەموگرافيالىق جۇكتەمە كوەففيتسيەنتى 36,1 پايىزعا وسكەنىن مالىمدەدى. ەگەر 2010 -جىلدىڭ باسىندا ەلدە 1000 ەڭبەككە قابىلەتتى ازاماتقا (15-64 جاس) 450 بالا (0-14 جاس) جانە قارت ادامنان (65 جاستان اسقان) كەلسە، 2023 -جىلدىڭ باسىندا ول كورسەتكىش 613 بولعان.
«قازاقستان حالقى 2050 -جىلعا قاراي 27 ميلليوننان اسۋى مۇمكىن»
«ەڭبەك رەسۋرستارىن دامىتۋ ورتالىعى» ساراپشىلارى تۋۋ، ءولىم جانە كوشى-قون كورسەتكىشتەرىنىڭ نەگىزىندە دەموگرافيالىق بولجام دايىندادى. تالداۋعا سايكەس، قازاقستان حالقىنىڭ سانى 2030 -جىلعا قاراي 20,8 ميلليوننان (تەرىس سەناريدە) 21,5 ميلليون- عا دەيىن (وڭ سەناريدە)، ال 2050 -جىلعا قاراي 23,5 ميلليوننان 27,7 ميلليونعا دەيىن جەتۋى مۇمكىن. بۇل رەتتە، ەگەر ءولىم مەن تۋۋ كورسەتكىشتەرى 2021 -جىلعى دەڭگەيدە، ال سىرتقى جانە ءوڭىرارالىق كوشى-قون 2017-2021 -جىلدارداعى ورتاشا ماندە ساقتالسا، قازاقستان حالقىنىڭ سانى 2030 -جىلعا قاراي 20 ميلليون 958 مىڭ ادامعا، ال 2050 -جىلعا قاراي - 27 ميلليون 192 مىڭ ادامعا جەتەدى.
ەردو بولجامداۋ دەپارتامەنتىنىڭ ديرەكتورى دميتري شۋمەكوۆتىڭ ايتۋىنشا، 2030 -جىلعا قاراي ورتالىق سەناري بويىنشا حالىق سانى استانا قالاسىندا - 420 مىڭ ادامعا نەمەسە 33 پايىزعا - 1,7 ميلليون ادامعا دەيىن، الماتى قالاسىندا - 414 مىڭ ادامعا نەمەسە 20 پايىزعا - 2 ميلليون 466 مىڭ ادامعا دەيىن، شىمكەنت قالاسىندا - 369 مىڭ ادامعا نەمەسە 32 پايىزعا - 1,5 ميلليون ادامعا دەيىن وسەدى.
حالىق از وڭىرلەرگە قونىس اۋدارۋ باعدارلاماسى ماسەلەنى شەشە الا ما؟
وتكەن جىلى مەملەكەت باسشىسىنىڭ تاپسىرماسىنا سايكەس حالىقتىڭ كوشى- قونى سالاسىنداعى ساياسات تۇبەگەيلى قايتا قارالعان بولاتىن. الداعى بەس جىلعا (2023-2027 -جىلدار) ارنالعان جاڭا تۇجىرىمداما قابىلداندى. وسى تۇجىرىمداما شەڭبەرىندە قىسقا، ورتا جانە ۇزاق مەرزىمدى كەزەڭدەرگە ارنالعان وقيعالاردىڭ دامۋ سەناريلەرىن ەسكەرە وتىرىپ، ەكونوميكانىڭ قاجەتتى جۇمىس كۇشىنە قاجەتتىلىگىن قامتاماسىز ەتۋ بولىگىندە نەگىزگى ستراتەگيالىق ماقساتتار ايقىندالعان. سونىڭ ناتيجەسىندە ەلدىڭ سولتۇستىك جانە وڭتۇستىك وڭىرلەرى اراسىنداعى دەموگرافيالىق جانە ەڭبەك تەڭگەرىمسىزدىگى تەگىستەلەدى دەپ كۇتىلەدى.
ەڭبەك جانە حالىقتى الەۋمەتتىك قورعاۋ ۆيتسە-ءمينيسترى ەربول وسپانوۆتىڭ ايتۋىنشا، قازىرگى تاڭدا جۇمىس كۇشىنىڭ ۇتقىرلىعىن ارتتىرۋ ءۇشىن ادامداردىڭ ەرىكتى تۇردە قونىس اۋدارۋ تەتىكتەرى قاراستىرىلعان. سونىمەن قاتار، وڭتۇستىكتەن سولتۇستىككە ءوز ەركىمەن قونىس اۋدارۋ ءۇشىن ۇكىمەتتىڭ قاۋلىسىمەن قونىستانۋ وڭىرلەرى ايقىندالعان. بۇل رەتتە شىعاتىن وڭىرلەر، ياعني حالىق كوپ شوعىرلانعان ايماقتار - الماتى، جامبىل، ماڭعىستاۋ، تۇركىستان، قىزىلوردا وبلىستارى جانە استانا، الماتى، شىمكەنت قالالارى. وسى وڭىرلەردىڭ تۇرعىندارى سولتۇستىككە كوشسە، سۋبسيديا الا الادى. ول ءوز سوزىندە ەرىكتى قونىس اۋدارۋ قاعيدالارىنا سايكەس سۋبسيديالار تۇرىندە قانداي مەملەكەتتىك قولداۋ شارالارى كورسەتىلەتىنىن ايتىپ بەردى.
ەرىكتى قونىس اۋدارۋ قاعيدالارىنا سايكەس سۋبسيديالار تۇرىندە مىناداي مەملەكەتتىك قولداۋ شارالارى كورسەتىلەدى:
- كوشۋگە (وتباسىنىڭ ءاربىر مۇشەسىنە 70 ا ە ك- تەن ءبىرجولعى تولەم)؛
- تۇرعىن ءۇيدى جالداۋ (جالعا الۋ) جانە كوممۋنالدىق قىزمەتتەرگە اقى تولەۋ بويىنشا شىعىستاردى جابۋ ءۇشىن (اي سايىن 12 اي ىشىندە قالالاردا ءبىر وتباسىنا 20 دان 30 ا ە ك- كە دەيىن، اۋدانداردا 15 تەن 21 ا ە ك- كە دەيىن تولەنەدى)؛
- قونىس اۋدارۋعا جاردەمدەسەتىن جۇمىس بەرۋشىلەر ءۇشىن (400 ا ە ك مولشەرىندە).
قونىس اۋدارۋ كەزىندە ەكونوميكالىق ۇتقىرلىق سەرتيفيكاتى بەرىلەتىن بولادى.
«جاڭا قۇرال قۇنىنىڭ 50 پايىز مولشەرىندە، ءبىراق 4 ميلليون. تەڭگەدەن اسپايتىن مولشەردە تۇرعىن ءۇي ساتىپ الۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. بۇل رەتتە مۇنداي تۇرعىن ءۇيدى قايتالاما نارىقتا نەمەسە ەكىنشى دەڭگەيدەگى بانكتەر ارقىلى كرەديت بەرۋ ارقىلى ساتىپ الۋ قۇقىعى بەرىلەدى. سونداي- اق، قونىس اۋدارۋشى سەرتيفيكات قاراجاتى ەسەبىنەن ءوز تۇرعىن ءۇيىن سالا الادى»، - دەدى ەربول وسپانوۆ.
ەڭبەك جانە حالىقتى الەۋمەتتىك قورعاۋ ۆيتسە-ءمينيسترىنىڭ مالىمەتىنشە، 2023 -جىلى قونىس اۋدارۋشىلاردى قابىلداۋدىڭ وڭىرلىك كۆوتاسى قونىس اۋدارۋشى 8602 ادام (1925 قانداس جانە 6727 قونىس اۋدارۋشى) كولەمىندە بەكىتىلگەن. ال 2023 -جىلعى 1-قاراشاداعى جاعداي بويىنشا جۇمىس كۇشى كوپ وڭىرلەردەن سولتۇستىك وڭىرلەرگە 7992 ادام (2272 وتباسى) نەمەسە جوسپاردىڭ 92 پايىزى قونىس اۋدارعان.
الەم حالقىنىڭ سانى 8 ميلليارد ادامعا جەتتى
بىلتىرعى قاراشادا بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمى الەم حالقىنىڭ سانى 8 ميللياردقا جەتتى دەپ حابارلادى. بۇعان دەيىنگى مەجەگە - 7 ميلليارد ادامعا 2011 -جىلى جەتكەن بولاتىن. ياعني سوڭعى 11 -جىلدا دۇنيە ءجۇزىنىڭ حالقى 1 ميلليارد كوبەيدى. كورسەتكىشتى ازياداعى دەموگرافيالىق ءوسىم كوتەرگەن. افريكاداعى حالىق سانىنا تاعى 400 ميلليونعا جۋىق ادام قوسىلعان. حالىق سانى ارتقان ەلدەردىڭ كوشىن ءۇندىستان باستاپ تۇر. ءۇندىستان حالىق سانى 177 ميلليون ادامعا كوبەيگەن. قىتايعا 73 ميلليون ادام قوسىلعان، بولاشاقتا ولاردىڭ سانى ازايماق. ءۇشىنشى ورىندا - نيگەريا. الەم حالقى سانىنىڭ ارتۋىنا ەۋروپانىڭ ۇلەسى تىم از ەكەنى كورسەتىلگەن.
ءتىپتى «كارى قۇرلىقتا» حالىق سانى ازايىپ جاتىر. 2037 -جىلعا قاراي جەر بەتىندە توعىز ميلليارد ادام، 2058 -جىلى 10 ميلليارد ادام بولادى دەگەن بولجام بار. بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمى الەم حالقىنىڭ ەڭ جوعارى شەگى 2080-2100 -جىلدار ارالىعىندا شامامەن 10,4 ميلليارد- قا جەتەدى دەپ وتىر.
جالپى، ب ۇ ۇ ساراپشىلارىنىڭ مالىمەتتەرىنە سايكەس، بىلتىر قاراشا ايىندا الەم حالقىنىڭ سانى 8 ميلليارد ادامنان اسقانىنا قاراماستان، سوڭعى ۋاقىتتا ءوسىم بىرتىندەپ باياۋلاپ قالعانى بايقالادى. ماسەلەن، 2019 -جىلى حالىق ءوسىمى 76 ميلليون ادامدى قۇراسا، 2021 -جىلى 68 ميلليون ادام بولدى. سونىمەن قاتار، 2050 -جىلعا قاراي حالىقتىڭ بولجامدى ءوسىمىنىڭ جارتىسىنان كوبى (1,8 ءۇندىستان (253 ميلليون)، نيگەريا (159 ميلليون)، پاكىستان (132 ميلليون)، كونگو دەموكراتيالىق رەسپۋبليكاسى (118 ميلليون)، ەفيوپيا (91 ميلليون)، تانزانيا (64 ميلليون)، ەگيپەت (49 ميلليون)، فيليپپين (42 ميلليون).
ب ۇ ۇ مالىمەتتەرى بويىنشا، بيىل قىتاي حالىق سانى بويىنشا ءۇندىستانعا جول بەردى. بولجام بويىنشا 2030 -جىلعا قاراي ۇندىلەر سانى 1 ميلليارد 515 ميلليون ادامدى قۇرايدى، ال قىتايدا 1 ميلليارد 416 ميلليون ادام بولادى، ياعني ۇندىلەر سانى قىتايلاردان 100 ميلليون ادامعا اسىپ تۇسەدى. 2050 -جىلعا قاراي ءۇندىستان حالقىنىڭ سانى 1,7 ميلليارد ادامعا جەتەدى، قىتاي - 1,3 ميلليارد ادامعا دەيىن ازايادى. 2050 -جىلعا قاراي الەمدەگى حالىق سانى بويىنشا ءۇشىنشى ەل نيگەريا بولادى. ونداعى حالىق سانى 2050 -جىلى 377 ميلليون ادامعا جەتۋى ءتيىس (2022 -جىلى 218 ميلليون ادام تۇرادى)، ا ق ش ءتورتىنشى ورىنعا تۇسەدى، 2050 -جىلى ونداعى حالىق سانى 375 ميلليون ادام بولادى (2022 -جىلى 339 ميلليون ادام)، حالىق سانى بويىنشا بەسىنشى ەل پاكىستان بولادى، ونداعى حالىق 368 ميلليون ادامعا جەتەدى (قازىر 236 ميلليون ادام)، ال التىنشى - يندونەزيادا 2050 -جىلى 317 ميلليون تۇرعىنى بولادى (قازىر 275 ميلليون ادام).
«دەموگرافيالىق ساياساتتى باقىلايتىن بىردە- ءبىر ورگان جوق»
قۋاتتى مەملەكەتتىڭ دامۋ داڭعىلىن دارالايتىن ەڭ نەگىزگى فاكتور - دەموگرافيالىق ءوسىم. كۇنى كەشە قازاقستاننىڭ حالىق سانى 20 ميلليون ادامنان استى دەپ قۋانعانىمىز راس. وسى ورايدا، ەلىمىزدىڭ دەموگرافيالىق دامۋىندا قانداي ماسەلەلەر بار ەكەنىن دەموگرافيا ماگيسترى اياۋلىم ساعىنبايەۆادان سۇراپ كورگەن ەدىك. ول ءوز سوزىندە قازاقستانداعى وسى سالاداعى جاعدايدى دەموگرافيالىق ساياساتتىڭ جوق بولۋ اسەرىنەن ەكەنىن تىلگە تيەك ەتتى.
«مەنىڭ ايتقىم كەلەتىن باستى ماسەلە - قازاقستاندا وسى دەموگرافيالىق ساياساتتى جۇزەگە اسىراتىن جانە باقىلايتىن، ياعني دەموگرافيالىق جاعدايدى كەشەندى تۇردە قاراستىراتىن ۋاكىلەتتى ورگان جوق. بىزدە تەك گەندەرلىك ساياسات پەن وتباسىلىق ساياسات تۇجىرىمداماسى عانا بار. ال ول ساياسات تۇرلەرى دەموگرافيالىق ساياسات ەمەس، ونى ءبىر ساياسات دەپ قاراستىرۋعا كەلمەيدى»، - دەدى دەموگراف اياۋلىم ساعىنبايەۆا.
ۇلتتىق ستاتيستيكا بيۋروسىنىڭ ستاتيستيكاسى بويىنشا، بيىلعى وقۋ جىلىندا قازاقستان مەكتەپتەرىندە وقۋشى ورىندارىنىڭ تاپشىلىعى 270 مىڭنان استى. الماتى، ماڭعىستاۋ، اتىراۋ، تۇركىستان جانە پاۆلودار وبلىستارىندا وقۋشى سانى كوپ مەكتەپتەر بار. بۇگىندە ءبىرقاتار مەكتەپتە بالالار ءۇش اۋىسىمدا وقىپ جاتىر. رەسمي دەرەككە سايكەس، وقۋشى ورىندارى تاپشىلىعىنىڭ 60 پايىزىن (شامامەن 160 مىڭ) وسى وڭىرلەرگە تيەسىلى ەكەنىن كورسەتكەن. تاۋەلسىزدىك جىلدارىندا قازاقستانداعى مەكتەپتەردىڭ سانى 1,4 مىڭ بىرلىككە (9 مىڭنان 7,6 مىڭعا دەيىن) ازايعان. جابىلعان ءبىلىم وشاقتارىنىڭ كوبى بولاشاعى جوق اۋىلدى جەرلەردە ورنالاسقان، ونىڭ جابۋدىڭ باستى سەبەبى ءبىلىم الاتىن بالا بولماۋىمەن تۇسىندىرىلگەن بولاتىن. بۇگىندە ءبىلىم الۋشىلاردىڭ سانى 3,7 ميلليوننان استى، ونىڭ ىشىندە 2,2 ميلليون وقۋشى قالالىق جەردە، قالعان 1,5 ميلليونى اۋىلدىق مەكتەپتەردە ءبىلىم الىپ جاتىر.
وسى ورايدا، دەموگراف مەكتەپ جانە بالاباقشا جەتىسپەۋشىلىگى قازىردىڭ وزىندە وتە وزەكتى ماسەلە ەكەنىن اتاپ ءوتتى.
«مەكتەپ جانە بالاباقشا جەتىسپەۋشىلىگى قازىرگى تاڭدا وزەكتى ماسەلە. بۇل ماسەلەنى ءجىتى باقىلار بولساق، وڭتۇستىك جانە باتىس وڭىرلەردە بالا تۋۋ كورسەتكىشىنىڭ جوعارى بولۋى ناتيجەسىنەن تۋىنداعان دەموگرافيالىق ماسەلەلەر بولسا، شىعىس، سولتۇستىك جانە ورتالىق وڭىرلەردە دەموگرافيالىق قارتايۋ مەن تۋۋ دەڭگەيىنىڭ تومەن بولۋ ماسەلەلەرى دەپوپۋلياتسياعا اكەلىپ وتىر»، - دەدى ول.
مامان دەموگرافيالىق ءوسىم ەڭبەك نارىعىنا قالاي اسەر ەتەتىنى تۋرالى دا ايتىپ بەردى.
«دەموگرافيالىق ءوسىم ەڭبەك نارىعىنا وڭ جاعىنان دا تەرىس جاعىنان دا اسەر ەتۋى مۇمكىن. دەموگرافيا دەگەنىمىز - حالىق. بۇل جەردە حالىقتىڭ سانى بۇل نارىقتىڭ دامۋى. ويتكەنى تاۋارلار مەن قىزمەتتەردىڭ تۇتىنۋشىسى دا، ءوندىرۋشىسى دە - تۇرعىلىقتى حالىق. تۇتىنۋ نارىعىنا قويىلاتىن تالاپتى دا قوياتىن سول حالىق. وسى ورايدا دەموگرافيالىق جۇكتەمە كورسەتكىشى بار. ول قازىرگى تاڭدا قازاقستاندا ءوسىپ كەلە جاتىر. دەموگرافيالىق جۇكتەمەنىڭ كوەففيتسيەنتى كورسەتكىشى دەگەنىمىز ەڭبەككە جارامدى 1000 ادامعا شاققانداعى كورسەتكىش ءتۇرى. بۇنىڭ 3 ءتۇرى بولادى. جالپى جۇكتەمەنىڭ 3 ءتۇرى بويىنشا دا كوەففيتسيەنت كورسەتكىشى وسكەنىن بايقايمىز»، - دەدى دەموگراف اياۋلىم ساعىنبايەۆا.
قورىتا كەلە، قازىر قازاقستان دەموگرافيالىق جاعدايعا بايلانىستى سىن-قاتەرلەر الدىندا تۇرعانىن بايقامىز. دەموگرافيالىق الەۋەتىمىزگە ەشقاشان بەي-جاي قاراۋعا بولمايدى. مەملەكەت تۇراقتى دامۋدى، الەۋمەتتىك تۇراقتىلىقتى جانە ەكونوميكالىق ءوسۋدى قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن دەموگرافيالىق پروتسەستەردى باسقارۋعا مىندەتتى. اسىرەسە، كوپ بالالى وتباسىلاردى قولداۋ، دەموگرافياداعى جاس- جىنىستىق قۇرىلىمنىڭ ساپاسىنا تەرەڭ تالداۋ جۇرگىزە وتىرىپ، كەشەندى شارالار قابىلدانۋى قاجەت. سوندىقتان ساراپشىلار دەموگرافيالىق ساياساتتى جۇزەگە اسىراتىن ۋاكىلەتتى ورگاننىڭ كەرەك ەكەنىن العا تارتىپ وتىر.
اۆتور
ۆەنەرا جولامان قىزى
