پەداگوگ مارتەبەسى: 5 جىلدا ءبىلىم بەرۋ ءۇردىسى قالاي وزگەردى
«پەداگوگ مارتەبەسى تۋرالى» زاڭ قابىلدانعانىنا 5 جىلعا جۋىقتادى. وسى ارالىقتا سالاداعى ەڭبەك نارىعى مەن ۇستازداردىڭ الەۋمەتتىك جاعدايى تۇبەگەيلى وزگەرگەنى بايقالادى. اسىرەسە، تابىسسىز سالاعا اينالعان ماماندىققا جان ءبىتىپ، ۇستاز بولۋعا ۇمتىلىس كوبەيگەن. Kazinform ءتىلشىسى 5-قازان - ۇستازدار كۇنىنە وراي اۋقىمدى رەفورما اسەرى مەن بۇگىنگى ءبىلىم بەرۋ ءۇردىسىن باعامداپ كوردى.
ءۇش مىڭعا جۋىق مۇعالىم تاپشى
وقۋ- اعارتۋ مينيسترلىگىنىڭ مالىمەتىنشە، بيىل قازاقستان مەكتەپتەرىندە 400 مىڭعا جۋىق پەداگوگ ساباق بەرەدى. 2019 -جىلى سالاداعى مۇعالىم سانى 300 مىڭعا ازەر جەتەتىن. جالاقى مولشەرى ارتىپ، ەرەكشە ستاتۋس بەرىلگەلى كادر سانىندا وزگەرىس پايدا بولدى. جىل سايىن تاپشىلىق ازايىپ كەلەدى. مىسالى، وتكەن جىلى 5 مىڭ پەداگوگ جەتىسپەسە، بيىل بۇل سان 2817-گە تومەندەگەن. ونىڭ ىشىندە قالا مەكتەپتەرىنە – 1312، اۋىل مەكتەپتەرىنە - 1505 مۇعالىم كەرەك.
دەرەكتى تارقاتا تۇسسەك، مۇعالىم جەتىسپەيتىن پاندەر اراسىندا ماتەماتيكا سالاسى كوش باستاپ تۇر - 640 پەداگوگ قاجەت. وزگە پاندەرگە دە قاجەتتىلىك بار. مىسالى:
ورىس ءتىلى مەن ادەبيەتى - 340؛
فيزيكا - 236؛
باستاۋىش سىنىپ - 227؛
حيميا - 204؛
ينفورماتيكا - 199؛
اعىلشىن ءتىلى پانىنە 169 مامان جەتىسپەيدى.
الايدا ساراپشىلار ءبىلىم بەرۋ سالاسىنداعى كادر تاپشىلىعى بىرنەشە جىلدا تۇبەگەيلى شەشىلەدى دەگەن پىكىردە. سەبەبى، كەيىنگى جىلدارى مەكتەپ تۇلەكتەرى اراسىندا مۇعالىم ماماندىعىن تاڭداۋ ۇردىسكە اينالعان. پەداگوگ، «Qazbilim» ورتالىعىنىڭ جەتەكشىسى اياتجان احمەتجاننىڭ ايتۋىنشا، رەفورما ىقپالىمەن پەداگوگيكا باعىتىنا بەت بۇرعان ۇزدىك تۇلەكتەر ەڭبەك نارىعىنا ەندى كەلەدى.
- جاڭا زاڭنىڭ ءبىلىم بەرۋ سالاسىنا جاردەمى بولعانىن جوققا شىعارا المايمىز. باستىسى، تابىسسىز ماماندىق دەپ تانىلعان مۇعالىمدىكتى تورگە شىعاردى. سول ارالىقتا مەكتەپتى ۇزدىككە بىتىرگەن تۇلەكتەر جالاقىسى مەن مارتەبەسى ءۇشىن پەداگوگيكاعا بەت بۇردى. قازىر مۇعالىمدەردىڭ كاسىبي بىلىمىنە قاتىستى ايتىلىپ جۇرگەن سىننىڭ ءبارى بىرنەشە جىلدا تىيىلاتىنىنا سەنەمىن. ويتكەنى، رەفورمادان كەيىن ج و و-عا تۇسكەن ۇزدىك تۇلەكتەردىڭ الدى وقۋدى ەندى ءبىتىرىپ، سالاعا ەندى. ولار مەكتەپتە 5 جىل جۇمىس ىستەسە، ءبارى ءوز ورنىنا كەلەدى، - دەدى پەداگوگ.
راسىندا، مەكتەپتەگى ماقتاۋلى وقۋشىنىڭ كوبى مۇعالىم بولۋعا اسىق. مەملەكەتتىڭ ءبىلىم گرانتىنا ءوتىنىم بەرۋشىلەر اراسىندا دا پەداگوگيكالىق باعىتتا باسەكە قاتاڭ. ۇكىمەت تە سۇرانىس اۋقىمىن ەسكەرىپ، كەزەڭ- كەزەڭمەن تەگىن ءبىلىم الۋشىلاردىڭ قاتارىن كوبەيتىپ كەلەدى. اتالعان باعىتقا:
2019-2020 وقۋ جىلىندا - 9497 گرانت
2023-2024 وقۋ جىلىندا - 15923 گرانت
2024-2025 وقۋ جىلىندا 15973 گرانت بولىنگەن.
جاۋاپتى مينيسترلىكتىڭ مالىمەتىنە سەنسەك، قازاقستاندا پەداگوگيكالىق ماماندىقتا ءبىلىم الۋشى سانى 180000 ادامعا جەتكەن، %30 ى مەملەكەت ەسەبىنەن وقىپ جاتىر. جالپى كەيىنگى 3 جىلدا ج و و- لار 142 مىڭ مۇعالىم دايارلاپتى، سونىڭ 103 مىڭعا جۋىعى (%72,4 ى) جۇمىسقا ورنالاسقان.
تۇلەكتەردىڭ مەكتەپتە جۇمىس ىستەۋگە قۇلشىنۋى تەگىن ەمەس. بۇگىندە ۇستازداردىڭ جالاقىسىن جىلداپ %25 عا كوتەرۋ ارقىلى ەڭبەكاقى مولشەرى ەكى ەسە ۇلعايدى. باسى ارتىق جۇكتەمەنىڭ بولمايتىنى دا كوپ كومەك.
سونىمەن قاتار ەڭبەك دەمالىسىنىڭ ۋاقىتى كوبەيىپ، قوسىمشا اقى مەن مەملەكەتتىك بايقاۋلار جاريالانعان. مىسالى، جىل سايىن «ۇزدىك پەداگوگ» رەسپۋبليكالىق بايقاۋىندا رەسپۋبليكاداعى ۇزدىك ۇستازداردى ماراپاتتاۋ داستۇرگە اينالعانىن بىلەمىز. جۇلدە سوماسى دا قوماقتى. وتكەن جىلدىڭ وزىندە 64 ۇزدىك مۇعالىمگە جالپى سوماسى 220 ميلليون 800 مىڭ تەڭگە كولەمىندە سىياقى تولەندى. «ۇزدىك پەداگوگ» اتاعىن يەلەنۋشىنىڭ ءارقايسىسىنا 3 ميلليون 450 مىڭ تەڭگە كولەمىندە سىياقى سىياقىسى تاعى بار.
قاعازباستىلىق پەن ساناتتاعى سىن
الايدا بۇل وڭ وزگەرىستەر سالادا ولقىلىق جوق دەگەندى بىلدىرمەيدى. قازىر قاعازباستىلىق، بىلىكتىلىكتى ارتتىرۋ كۋرسى مەن اتتەستاتسيا كەزىندەگى زاڭسىزدىق داۋلى ماسەلەگە اينالعانىن كورىپ ءجۇرمىز. ءبىرى مۇنىڭ سەبەبىن اياعىنا جەتپەگەن جوبالارعا سىلتەسە، ەندى ءبىرى باسشىلىقتىڭ كەرتارتپالىعىنان كورەدى. ماسەلەن، قازاقستاننىڭ قۇرمەتتى ۇستازى ءومىر شىنىبەك ۇلىنىڭ ايتۋىنشا، سيفرلاندىرۋدىڭ ءوزى قاعازباستىلىقتان قۇتقارا الماي وتىر.
- رەفورما قولعا الىنعاندا قۋانعان ەدىك. سيفرلاندىرۋ، اسىرەسە kundelik.kz جۇيەسىنە ءۇمىت ارتتىق. ولاي دەيتىنىمىز، مەكتەپتەگى قۇجاتتىڭ كوبى ەلەكتروندى فورماتقا كوشسە، جۇزدەگەن پاراق قۇجات الىپ ءجۇرۋدىڭ كەرەگى بولماۋى كەرەك-تىن. باستاپقىدا ءبارى كوڭىلدەن شىققانىمەن، كەيىن كەي باسشىنىڭ مەكتەپتەگى جۇمىستى ءتيىمدى جۇرگىزبەيتىنىن بايقادىق. ناقتىراق ايتساق، مۇعالىمدەرگە ەلەكتروندى پورتالداعى قۇجاتتاردى قاعازعا قايتا شىعارتىپ، بارلىق باعالاۋ قۇجاتىن ءداستۇرلى قالىپتا قابىلدايتىن جاعداي كەزدەسكەن. سوندىقتان رەفورما سوڭىنا دەيىن جەتۋى ءۇشىن ءبىلىم بەرۋ نىساندارىنا جۇيەلى تەكسەرىستى توقتاتپاۋ قاجەت، - دەيدى ول.
تاجىريبەلى مامان اڭگىمە بارىسىندا پەداگوگتەردى اتتەستاتتاۋ كەزىندەگى كەمشىلىكتى دە اتادى. ايتۋىنشا، مۇعالىمدەر اراسىندا بىلىكتىلىك ارتتىرۋ كۋرسى مەن اتتەستاتتاۋ كەزىندە ءتۇرلى زاڭسىزدىققا بارادى. سوراقىسى، كوبى جاۋاپكەرشىلىكتەن سىتىلىپ كەتەدى.
- پەداگوگ ءبىلىمىن ارتتىرۋ مىندەتتى تۇردە قاجەت. كەشە العان ءبىلىم بۇگىن ەسكىرىپ جاتىر. ءبىراق سول جۇيەنىڭ ەرەجەسىن قايتا قاراۋ ماڭىزدى. قۇقىقتىق نورماسىن قاتاڭداتۋ شارت. سەبەبى، مۇعالىمدەر اراسىندا اتتەستاتتاۋ ساتىندە پارا بەرۋ فاكتىسى ازايماي تۇر دەگەندى ءجيى ەستيمىز. بۇل پىكىرگە كەلىسپەيىن دەسەم، ءوزىم سول ولقىلىقتىڭ كوبىن كوردىم. 2018 -جىلى شىمكەنت قالاسىندا اتالعان باعىتتا باستاماشى بولدىم. سول كەزەڭدە شىمكەنتتە 800-گە جۋىق مۇعالىم بىلىكتىلىك ساناتىن ساتىپ العانى انىقتالدى. الايدا ول وقيعانىڭ بىردە- ءبىرى سوتقا دەيىن جەتپەدى. سوندىقتان اتتەستاتتاۋ كەزىندە بارىنشا ادىلدىك بولعانىن قالار ەدىم، - دەدى ول.
ايتا كەتەيىك، قازىرگى تاڭدا ەلدە 91878 - مودەراتور، 87685 - ساراپشى، 76021 - زەرتتەۋشى، 3566 شەبەر ساناتىنداعى پەداگوگ جۇمىس ىستەيدى.
اتا-انا - مۇعالىم - وقۋشى ۇشتىگىندە ۇيلەسىم بار ما؟
الەۋمەتتىك جەلى مەن ب ا ق-تا بالاسىنا داۋىس كوتەرگەن نەمەسە تۇرتپەكتەگەن مۇعالىمدى سوتقا سۇيرەگەن اتا- انا تۋرالى اقپارات كوپ. بۇل تۇرعىدا قوعام پىكىرى ءارتۇرلى. مۇعالىمنىڭ مارتەبەسىمەن قاتار ونىڭ جاۋاپكەرشىلىگى دە بولۋ قاجەت دەيتىندەر دە، اتا- اناعا بالاسىن ارتىق الپەشتەگەنى ءۇشىن كىنا ارتاتىندار دا جەتەرلىك.
- قازىر بالا قۇقى مەن ءارتۇرلى زاڭدىق نورمانى ساۋاتسىز قولداناتىن اتا-انا مەن قوعام بەلسەندىسى كوپ. قيت ەتسە، مۇعالىمگە قىسىم جاساپ، زاڭمەن قورقىتۋ ادەتكە اينالعانداي. الايدا مۇنىڭ سەبەبىن اتا-انادان ەمەس، پەداگوگ دەڭگەيىنەن ىزدەۋدى ۇسىنار ەدىم. ولاي دەيتىنىم، 30 جىلدا ءبىلىم بەرۋ باعىتى «قالدىق سالا» دەڭگەيىندە، تومەن ماماندىق قاتارىندا قابىلداندى. وسى ارالىقتا سالادا ءبىلىم-بىلىگى تومەن كادردىڭ كوپ بولۋى ءوزىن قورعاي المايتىن قاۋىمدى قالىپتاستىردى. مۇعالىم مارتەبەسىنە قاتىستى زاڭ قابىلدانار ساتتە پەداگوگتىڭ قۇقىقتىق ارتىقشىلىعى بولۋ كەرەگىن ايتقان بولاتىنبىز. الايدا ۇسىنىس قولداۋ تاپپادى، - دەدى اياتجان احمەتجان.
ال ءومىر شىنىبەك ۇلىنىڭ پىكىرىنشە، ماسەلەنى شەشۋ ءۇشىن اتا-انانىڭ جاۋاپكەرشىلىگى وزەكتى. اتا- انا ءبىلىم بەرۋ پروتسەسى كەزىندە مۇعالىمگە كەدەرگى كەلتىرمەۋى قاجەت. بالانى ارتىق وبەكتەۋ ونىڭ تۇلعا بولىپ قالىپتاسۋىنا كەرى اسەرىن تيگىزۋى ىقتيمال.
كۇنى كەشە پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقايەۆ بارلىق دەڭگەيدەگى ءماسليحاتتار دەپۋتاتتارىنىڭ Ⅱ رەسپۋبليكالىق فورۋمىندا وسى ماسەلەنى كوتەرىپ، اتا-انا جاۋاپكەرشىلىگى يدەياسىن دامىتۋدى ۇسىندى.
- بالالاردىڭ قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋ، قۇقىقتارىن قورعاۋ، ولاردىڭ جان- جاقتى دامۋى ءۇشىن قولايلى جاعداي جاساۋ - مەملەكەتتىك ساياساتتىڭ ەڭ باستى باسىمدىعى. سالالىق مينيسترلىك بولسىن، اكىمدىك نەمەسە قۇقىق قورعاۋ قۇرىلىمى بولسىن، ۋاكىلەتتى ورگانداردىڭ ءبارى ءوز قىزمەتىن مۇلتىكسىز ورىنداپ، جۇمىسىن ۇيلەستىرۋى كەرەك. باقىتتى بالالىقتىڭ نەگىزى وتباسى ينستيتۋتى ەكەنىن جانە سولاي بولىپ قالا بەرەتىنىن تۇسىنگەن ءجون»، - دەدى مەملەكەت باسشىسى.
ءبىلىم بەرۋ سالاسىندا ىلگەرىلەۋ دە، ىركىلگەن ءىس تە بار. باستىسى، رەفورما ناتيجەسىندە كادر تاپشىلىعىن ازايتىپ، ءبىلىم ساپاسىن جاقسارتۋعا قول جەتتى. كەلەشەك باستامالاردىڭ ءساتتى جۇزەگە اسۋى ءۇشىن قوعامدىق باقىلاۋدى باسەڭدەتپەۋ ماڭىزدى بولماق.
اۆتور
ەرسىن شامشادين
