دارىندى بالالاردىڭ قابىلەتى جاس ءوسپىرىم شاقتا جوعالىپ كەتەدى - زەرتتەۋ

استانا. قازاقپارات - جەتى جاسىندا «دارىندى» دەپ تانىلعان كوپ بالانىڭ بويىنداعى جوعارى كوگنيتيۆتىك قابىلەت جاس ءوسپىرىم شاققا جەتكەندە تۇراقتى بولماي شىعادى. جاڭا زەرتتەۋ ناتيجەلەرى بالانى تىم ەرتە «دارىندى» دەپ تانۋ بولاشاقتاعى ينتەللەكتۋالدىق كورسەتكىشتىڭ سەنىمدى بولجامى بولا بەرمەيتىنىن كورسەتىپ وتىر.

زەرتتەۋدە ينتەللەكت كورسەتكىشتەرى بالالىق جانە جاس ءوسپىرىم كەزەڭدەردە ايتارلىقتاي قۇبىلاتىنى انىقتالعان. تۇراقتى كوگنيتيۆتىك دامۋ ۇلگىلەرى شامامەن 12 جاستان كەيىن عانا قالىپتاسا باستايدى. زەرتتەۋ Intelligence - Cognitive Abilities جۋرنالىندا جاريالاندى. ونى يسپانياداعى ءۇش ۋنيۆەرسيتەت پروفەسسورى انحەل بلانچ، سەرحيو ەسكوريال جانە روبەرتو كولوم جۇرگىزگەن.

عالىمدار ادام ينتەللەكتىنىڭ العاشقى ەكى ونجىلدىقتاعى تۇراقتىلىعىنا قاتىستى ەسكى سۇراققا جاۋاپ ىزدەدى. بۇعان دەيىنگى دەرەكتەر ەرەسەك جاستا جالپى كوگنيتيۆتىك قابىلەت وتە تۇراقتى بولاتىنىن، ال بالا كەزىندە تۇراقتىلىق دەڭگەيى الدەقايدا تومەن ەكەنىن كورسەتكەن ەدى.

زەرتتەۋشىلەر قانداي فاكتورلار بالالىق شاقتاعى جوعارى كورسەتكىشتىڭ ساقتالۋىنا نەمەسە تومەندەۋىنە اسەر ەتەتىنىن انىقتاۋعا تىرىستى. سونداي-اق كوگنيتيۆتىك دامۋدا قورشاعان ورتا ما، الدە گەنەتيكا ما، قايسىسى ۇلكەن ءرول اتقاراتىنىن زەرتتەدى.

ولار ۇلىبريتانيادا جۇرگىزىلەتىن ەگىزدەرگە ارنالعان ءىرى لونگيتيۋدتىك TEDS جوباسىنىڭ دەرەكتەرىن پايدالاندى. بۇل زەرتتەۋدە 11119 بالانىڭ 4، 7، 12، 16 جانە 21 جاستاعى ينتەللەكت ناتيجەلەرى تالدانعان. جەتى جاسىندا جوعارى قابىلەت دەپ تانىلعان 1580 بالانىڭ تەك 16 پايىزى عانا 16 جاسقا كەلگەندە سول دەڭگەيىن ساقتاپ قالعانى انىقتالدى.

ال 99-115 بال ارالىعىندا «نورماتيۆتى» كورسەتكىشى بار 3958 بالانىڭ 8 پايىزى عانا جاس ءوسپىرىم شاعىندا «جوعارى قابىلەتتىلەر» قاتارىنا كوتەرىلگەن.

ياعني، بالانىڭ باستاپقى جوعارى كورسەتكىشىن ساقتاپ قالۋى ورتاشا دەڭگەيدەن جوعارىعا كوتەرىلۋگە قاراعاندا جيىرەك كەزدەسەدى. ءبىراق ەكى توپتا دا تۇراقتىلىق دەڭگەيى تومەن.

زەرتتەۋ ناتيجەسى گەنەتيكالىق ەرەكشەلىكتەر مەن الەۋمەتتىك- ەكونوميكالىق جاعدايدىڭ كوگنيتيۆتىك دامۋدى بولجاۋدا ۇلكەن ءرول اتقاراتىنىن كورسەتتى. گەنەتيكالىق الەۋەتى جوعارى بالالار وسكەن سايىن زياتكەرلىك كورسەتكىشىن كوبىرەك ساقتاپ نەمەسە كۇشەيتە الاتىنى بايقالعان.

بۇل ناتيجە «ۋيلسون ەففەكتىسى» دەپ اتالاتىن قاعيدامەن ۇيلەسەدى: جاس ۇلعايعان سايىن ينتەللەكتكە گەنەتيكانىڭ ىقپالى كۇشەيىپ، ورتا اسەرى السىرەي باستايدى.

زەرتتەۋشىلەر كەلەسى قادامدا ميدىڭ قۇرىلىمى مەن قىزمەتىندەگى ايىرماشىلىقتاردى زەرتتەۋدى جوسپارلاپ وتىر. ماقسات - بالا كەزدەگى «ەرتە دارىندىلىقتىڭ» ساقتالۋى نەمەسە جوعالۋىنا بيولوگيالىق جاۋاپ تابۋ.

«ەگەر جوعارى كورسەتكىشىن ساقتاپ قالعان بالالاردىڭ ميىن، سونداي-اق ونى جوعالتقان بالالاردىڭ ميىن سالىستىرا الساق، بۇل قۇبىلىستىڭ ناقتى سەبەپتەرىنە جاقىنداي تۇسەر ەدىك»، - دەيدى اۆتورلار.