داقپىرت - اڭگىمە

 ماركىس (گىلومبىيا)

ەرتەدە ءبىر شاعىن قىستاق بولىپتى، وندا ءبىر جاسى ەگدەلەگەن حانىم تۇراتىن، حانىمنىڭ ەكى بالاسى بار بولىپ، بىرەۋى 17 جاسار ۇلبالا، ەندى ءبىرى 14 جاسار قىز بالا ەدى. ءبىر كۇنى حانىمنىڭ قاباعى تۇنجىراپ تاڭەرتەڭگى استى ۇستەلگە تاسىپ جاتتى. شەشەسىنىڭ كوڭىلسىز ەكەنىن بايقاعان بالالارى:

−شەشە، بۇگىن ءسىز كوڭىلسىز عوي! نە بولدى؟− دەپ سۇراپ ەدى.

− جانىم، ءوزىم دە بىلمەيمىن، تاڭەرتەڭ ورنىمنان تۇرعاننان بەرى ايتەۋ قىستاقتان ءبىر پالە شىعاتىنداي سەزىلە بەرەدى دە تۇرادى،− دەيدى دە قويدى. بالالارى ونى مازاقتاپ:

− ايتەۋىر ءسىز ىلعي دا سويتىپ جۇرەدى ەكەنسىز،− دەپ ەلەمەدى.

حانىمنىڭ ۇلى اسىن ىشەدى دە كوشەگە ۇستەل دوپ ويناعالى كەتە باردى. حانىمنىڭ ۇلى ۇستەل دوپ ويناپ جاتىپ، كەنەتتەن ءبىر تۇرتىپ قالسا عانا تورنەككە تۇسىرۋگە بولاتىن تاماشا ورايعا يە بولادى. ارىپتەسى وعان:

− ءاي، دوسىم، ءبىز ءبىر بيسوعا باستەسەيىك، سەن استە ونى تۇسىرە المايسىڭ،− دەدى. دوپ تاماشالاپ تۇرعانداردىڭ ءبارى دۋ كۇلدى. حانىمنىڭ ۇلى دا ەزۋ تارتىپ جىميىپ قويدى دا، بار ەبىمەن ءتۇرتىپ قالىپ ەدى. الگى تۇسكەلى تۇرعان دوپ ايىتسا-ايىتقانداي ءدويدالاعا كەتتى دە قالدى. سويتىپ حانىمنىڭ ۇلى ءبىر بيسوسىنان ايىرىلىپ قالدى. ارىپتەسى:

− ەي، بەيشار-اي، وسىنداي وڭاي دوپتى دا تۇسىرە الماۋىڭ قالاي؟− دەپ كەكەسىن ايتىپ ەدى، حانىمنىڭ ۇلى:

− ءيا، وڭايى عوي وڭاي بولدى، ءبىراق شەشەم تاڭ اتپاي- قىستاعىمىزدا ءبىر پالە تۋىلادى دەگەن بولاتىن، سوعان جۇرەگىم قوبالجىپ،سونداي وڭاي دوپتى دا تۇسىرە الماي قويعانىمدى كورمەيسىڭ بە، اي!− دەپ وكىنە ءسوزىن تامامدادى.

كوپشىلىك بۇل سوزگە تاعى دا ءبىر كۇلىسىپ الدى. اقشا ۇتىپ العان بالا ۇيىنە قۋانا قايتتى، داربازادان كىرە بەرە ۇيدە شەشەسىءبىرتۋىسىمەن اڭگىمە شەرتىسىپ وتىر ەكەن، ولارعا ماقتانا، اقشا ۇتىپ العان قۋانىشىن جاسىرا الماي:

− شەشە، ماداسو شىنىندا ولاق ەكەن، مەن وپ-وڭاي ءبىر بيسو جەڭىپ الدىم،− دەيدى، وتىرعان شەشەسى:

− قاراعىم، ول بالا قالايشا اقماق بولا قالدى، دوسىڭ ەمەس پە؟− دەپ سۇرادى.

− ءسىز ايتاسىز عوي، ول تۇسكەلى تۇرعان دوپتى دا تۇسىرە المادى ەمەس پە! ول تۇك تاپپاعاندا، شەشەسىنىڭ تاڭ اتپاستان قىستاقتاءبىر پالە بولاتىنداي دەگەنىن سىلتاۋ ەتتى، جۇرەگىم قوبالجىدى دەدى مە، ايتەۋىر،− دەپ ساپىلدادى. شەشەسى:

− ۇلكەن ادامداردىڭ ايتقاندارى جازباي كەلۋشى ەدى،− دەپ قاتتى ساستى.

− ارينە ساق بولعانىمىز ءجون عوي،− دەپ بالاسىنا ەسكەرتتى. الگى تۋىسى دا بىردەڭەنى سەزگەندەي سىرتقا شىعىپ، بازاردان ەتساتىپ الماقشى بولادى، قاپانىڭ قارسىنداعى قاساپقا:

− ەي، باۋىرىم، ماعان ءبىر قاداق ەت تارتىپ جىبەرشى،− دەيدى، قاساپ پىشاعىن جالاڭداتىپ ەتىن كەسىپ جاتادى.

حانىمنىڭ الگى تۋىسى:

− قاراعىم، اقىرى كەلىپپىن، ەكى قاداق قىلىپ تارتا سالا عوي، ايتەۋ ءبىر پەلە بولادى دەپ ءجۇر عوي ەلدىڭ ءبارى،− دەپ گۋ ەتكىزدى كەپ داقپىرتتى. جانىندا ەت العالى تۇرعان ايەل دە:

− كوكوم ماعان دا ەكى قاداق ەت تارتا سال، جەيتىن-ىشەتىندى قامداپ الايىق،− دەيدى جانىندا تۇرعان قارت، قاساپشى ەت العالى تۇرعان تاعى ءبىر الارمانعا:

− ءسىز دە ەكى قاداق ەت الا سالىڭىز، ءبىر پالە بولىپ جاتسا كەمىندە قارنىڭىز توق بولادى ەمەسپە،− دەپ كەڭەس ايتقان بولىپ،ساۋداسىن كۇيتتەۋمەن بولادى. سول-اق ەكەن ءبىر اجەي:

− شىراعىم، ءبىزدىڭ ۇيدە بالا-شاعا كوبىرەك، 4 قاداق تارتا سالا عويشى،− دەپ جالبارىنادى. داقپىرىت ەستەگەن جۇرت ىشپەك-جەمەك ساتىپ الۋعا دۇرلىكتى. سويتىپ قىستاققا وسەك-اياڭ جىلدام جايىلىپ جاتادى.

قاساپشىنىڭ ساۋداسى ويلاماعان جەردەن كۇسەت بولدى دا كەتتى، ءبىر مالدىڭ ەتى تاۋسىلىپ، ەكىنشى مالدى ءۇشىنشى، ءتورتىنشى مالدى اكەلىپ سويىپ ساتسا دا ۇلگىرەر ەمەس. داقپىرت قىستاقتا توساتتان سوققان دۇلەي بورانشا گۋىلدەۋدە، قىستاقتاعىلارقولدارىنداعى جۇمىستارىن تاستاپ، سول ءبىر پالەنىڭ تۋىلۋىن ۇرەيلەنە كۇتۋمەن بولدى. ۋاقىت زىمىراپ ءتۇس مەزگىلىدە كەلىپ جەتتى. اسپان شايداي اشىق، كۇن شىجي بارادى. بىرەۋلەر:

− پا...ا! بۇل نەتكەن ىستىق كۇن ەدى! قىستاقتا كۇن بىلاي ىسىپ كورمەگەن ەدى عوي، بۇل نە سۇمدىق، نەندەي پالە؟− دەستى. بۇل قىستاقتىڭ موزىكا اسپاپتارى دا تۇگەلىمەن قارا ساعىزبەن جامالعان بولاتىن، كۇن ەرەسەن ىستىق بولعان سوڭ، كۇيشىلەر دە بارىنشاسالقىن جەرلەرگە بويلارىن قاشىرا كۇي شەرتىپ جاتتى، كۇيگە قۇلاق اساتىن جان بالاسى جوق. ەگەردە كۇي كۇن شۋاعىنىڭ استىنداشەرتىلسە، وندا كۇيشىلەردىڭ قولىنداعى موزىكا اسپاپتارى ساۋدىراپ جەرگە شاشىلىپ قالاتىنى ءشۇباسىز. بىرەۋلەر كۇبىر-كۇبىر ەتىپ جاتتى، بۇل ارا تەگىندە بۇنداي ىسىپ كورمەگەن ەدى، مىناۋى سۇمدىق قوي! اي، مىناۋى بىردەڭەنى مەڭزەپ تۇر!− دەسىپ، داقپىرتتىڭ قوزىن ونان ارى ءورشىتىپ جىبەردى. الاڭدا ءتىرى پەندەنىڭ قاراسى كورىنبەيدى. كەنەت ءبىر قۇس الاڭعا كەلىپ قوندى، ىلەزە جاڭاداقپىرت تاراپ جاتتى.

− وي، سۇمدىق، الاڭعا قۇس قونپتى، بۇل نەنىڭ نىشانى ا؟− دەپ قىستاقتاعىلار تالاسا-تارماسا قۇس كورۋگە جاپىرىلىستى. كوپشىلىك قۇستىڭ كەلىپ الاڭعا قونۋى ادەتتە جاي عانا شارۋا بولعانىمەن، ءبىراق بۇگىنگىسى تاڭعاجايىپ. قۇس كورۋشىلەر لەك-لەگىمەن كەلىپ توپ-توبىمەن قايتا جاپىرىلدى. سول-اق ەكەن ەل دۇرلىگىپ، نارسە، كەرەك-جاراقتارىن بۋىپ-ءتۇيىپ، مالدارىن جەتەكتەگەنى جەتەكتەپ،ايداعانى ايداپ، جولعا شىعا باستادى. كوشتىڭ سوڭىنداعىلار:

− مىنا ۇيلەر قالىپ بارادى، بۇل ارادا قالىپ قويسا ويراندالادى، وداندا ءوزىمىز ورتەپ جىبەرەيىك،− دەپ سىرىڭكە-شاقپاقتارىن جاعىپ باسپانالارىنا وت قويدى، ءاپ-ساتتە بۇكىل قىستاق جاۋگەرشىلىك كورگەندەي ءورتتىڭ استىندا قالدى، تۇتىندەر كوتەرىلە كوكتى تورلادى. قىستاقتىڭ شىعار جولى پالەدەن ۇرىككەن ادامعا تولدى، جان ساۋعالاعان ادامداردىڭ اراسىندا الگى قارت حانىم دا بار، ول كىسى:

− مەن ايىتتىم عوي، ءبىر پالە تۋىلادى دەپ، مەنىڭ ايتقانىما ەشكىم سەنبەۋشى ەدى، قانە، ايتقانىمنىڭ كەلمەگەنى، جىندى دەۋىن وزدەرىنىڭ مەنى جامان نەمەلەردىڭ،− دەپ ۇرىككەن جۇرتتىڭ سوڭىنان بالالارىن ەرتە ءوزى دە قاشىپ بارادى.

اۋدارعان: قۇنانباي نۇرقاسىم ۇلى