ءتىلى كەش شىعاتىن بالالار نەگە كوبەيدى؟
استانا. KAZINFORM - قازىرگى كەزدە كەش سويلەيتىن بالا سانى كوپ. كەكەش، 2-3 جاستان اسسا دا تازا سويلەي المايتىن نە فيزيولوگيالىق، پسيحيكالىق اۋىتقۋلارى بار بالالار قوعامدى ەرەكشە الاڭداتىپ وتىر. بالانىڭ كەش سويلەۋىنە نە سەبەپ بولاتىنىن جانە قالاي ونىڭ الدىن الۋ كەرەگىن Massaget.kz تىلشىسىنە «پلانەتا رەچي» كوررەكسيالىق ورتالىعىنىڭ مامانى ايگەرىم ەرلان قىزى ءتۇسىندىردى.
«پلانەتا رەچي» ماماندارىنىڭ مالىمەتىنشە، سوڭعى بىرنەشە جىلدا سويلەۋ قابىلەتىندە بۇزىلىسى بار بالا سانى شىنىمەن دە ارتقان. وعان قوسا، بالانىڭ تۇسىنىگى، ءوزىن-ءوزىن ۇستاۋى بۇزىلعان پسيحولوگيالىق بۇزىلىستار دا ءجيى كەزدەسەدى.
دياگنوز دامۋىنىڭ ماڭىزدى سەبەپتەرى؟
ايگەرىم ەرلان قىزى ءبىرىنشى كەزەكتە دياگنوز دامۋىنىڭ سەبەپتەرىن ءتۇسىندىردى.
«بالادا پ د ك دامۋىنىڭ سەبەبى كوپ. ءبىرىنشى كەزەكتە، گەنەتيكا. نەگىزى ونىڭ بارلىعى بەلگىلى ءبىر گەنەتيكالىق سەبەپتەردىڭ سالدارىنان بولۋى مۇمكىن، ءبىراق ناقتى دالەلدەنگەن سەبەپ جوق. عالىمدار اۋرۋدىڭ دامۋ سەبەبىن ءالى دە زەرتتەپ جاتىر. سونداي-اق، ەكولوگيا دا قازىرگى كەزدە ۇلكەن اسەر تيگىزىپ وتىر، ويتكەنى بالا جەتىسپەۋشىلىكپەن تۋىلادى، انەميا، فەريتتين، ءارتۇرلى گورموندار، ينفەكسيا، ۆيرۋستىڭ ءبارى اسەر ەتەدى جانە سوڭعىسى اتا-انانىڭ بالاعا نەمقۇرايلى قاراۋى. قازىر اتا-انالار پەرزەنتىنىڭ جانىندا دا ۇيالى تەلەفونمەن وتىرادى، بالا ءبىر ورىننان قوزعالمايدى، ءوزى ىزدەنىپ، قيمىلداعىسى كەلمەيدى، ءتىپتى كەيدە تەلەديداردىڭ الدىندا بىرنەشە ساعات بويى وتىرا بەرەدى»، - دەيدى ول.
قالاي الدىن الۋعا بولادى؟
بالادا پسيحيكالىق دامۋ كەشىگۋىنىڭ الدىن الۋعا بولادى. الايدا ونى ايەل جۇكتى كەزىنەن باستاۋ كەرەك، جۇكتىلىكتى جوسپارلاعان ساتتەن، دۇرىس تاماقتانىپ، سپورتپەن شۇعىلدانىپ، اعزاداعى جەتىسپەۋشىلىكتەردى تولتىرعان ءجون. بۇل اتا-انا ءوز تاراپىنان جاساي الاتىن، قولىنان كەلەتىن ءىس-ارەكەتتەر.
«بالا تۋعاننان كەيىن، بالانىڭ ءومىر سۇرۋىنە تاجىريبە بەرۋگە تىرىسۋ كەرەك، مەديتسينادا ءبىز ونى «سەنسورلىق تاجىريبە» دەپ اتايمىز. بالانى ءتۇرلى قيمىل-قوزعالىسقا داعدىلاندىرۋ، سەكىرۋ، ءبىر اياقپەن تۇرۋ، ءوزىنىڭ دەنەسىن سەزىنۋگە كومەكتەسۋ، دوپتى ۇستاپ، لاقتىرۋ، وسىلاي ونىڭ قوزعالىسىنا كوپ كوڭىل ءبولۋ كەرەك. بالا ءارتۇرلى زاتتاردى قولىمەن ۇستاپ، اۋزىنا سالىپ كورۋىنە كەدەرگى كەلتىرمەۋ. بالا ۋاقىتىلى ماسساج الۋى كەرەك، ونى قىسىپ قۇشاقتاۋ، ءسۇيۋ، مىنە وسىنداي كىشكەنتاي ءىس-ارەكەتتىڭ ءوزى اۋرۋدىڭ الدىن الۋعا كومەكتەسەدى. بالانىڭ كوزىنە قاراپ نە ىستەۋ كەرەگىن ايتۋ. قازىرگى بالالار ءتىپتى «قوقىستى تاستا» دەگەن ۇقپايدى، وسىنداي زاتتاردى اتا-انا بالاعا ەرتەرەك ۇيرەتە بەرۋى كەرەك. سونىمەن قاتار، اتا-انانىڭ ءبىرى ءۇي جۇمىستارىن ىستەپ جاتقان كەزدە، بالا جانىندا سونى كورىپ وتىرىپ، قىزىعۋشىلىق تانىتقانى دۇرىس. بۇل تاربيە بەرۋدىڭ ءبىر بولىگى. بالانى قاتتى اياپ، وعان جان اشىپ قاراۋدىڭ قاجەتى جوق، بالا شىمىر بولۋى وسكەنى ءجون»، - دەپ ءتۇسىندىردى ايگەرىم ەرلان قىزى.
مامان بالانىڭ دامۋىندا بۇزىلىس بولىپ جاتقانىن تۋىلعان كەزىنەن باستاپ بايقاۋعا بولاتىنىن ايتتى.
«بالادا تۋا بىتكەن رەفلەكس بولادى، ول رەفلەكستەردىڭ پايدا بولۋ جانە جويىلۋ ۋاقىتى بولادى. وسى كەزەڭنىڭ بارلىعىن بالا ءوتۋى كەرەك، ياعني بالا اناسىن كورگەن كەزدە كۇلىمدەپ، اناسىنىڭ كوزىنە قاراپ، قوزعالۋعا تىرىسۋى كەرەك. اناسى كەتىپ بارا جاتقان كەزىندە باسىن اينالدىرىپ اناسىنىڭ ءىس-قيمىلىن كوزىمەن باقىلاۋى قاجەت. ال ەسەيگەن كەزدە دەر كەزىندە ەڭبەكتەنۋ، وتىرۋ، تۇرۋ، جاعالاپ ءجۇرۋ، ءجۇرۋ سەكىلدى قيمىل داعدىلارىن ۋاقىتىلى ىستەۋى كەرەك. اتا-انا وسى كەزەڭدەردىڭ، مىسالى دەر كەزىندە گۋىلدەپ، بىلدىر سوزدەرىنىڭ پايدا بولۋى ۋاقىتىلى بولۋىن قاداعالاۋ كەرەك. بالانىڭ ەڭ العاشقى قادامىن جاساۋى مەن ءسوزى تۇسپا-تۇس كەلۋى كەرەك، مۇنى ءبىر جاستان باستاپ باعالاۋعا بولادى. ونىمەن قويماي، ءبىر جاسىندا «بەر» دەگەن ىمى پايدا بولۋى شارت. ول ءوزىنىڭ وتباسى مۇشەلەرىن بوتەن ادامداردان اجىراتا ءبىلۋى كەرەك، جاتىرقاعانى دۇرىس»، - دەدى مامان.
كوررەكسيا پروتسەسى ءوزىنىڭ اتىنا جانە كوزگە تىكە قارامايتىن، عيمارات ىشىندە توقتاۋسىز جۇگىرىپ، ءوزىن-ءوزى ۇستاي المايتىن، بەلگىلى ءبىر زاتقا كەم دەگەندە 1-2 سەكۋند شوعىرلانا المايتىن، جاعدايى تىم ناشار كەيبىر بالالار ءۇشىن وتە ۇزاق بولادى.
«ەگەر تەرەڭ سويلەۋدى تۇزەتۋ كەرەك بولسا، 1-2 جىلدان 6 جىلعا دەيىن سوزىلۋى مۇمكىن. بۇل بالانىڭ الەۋەتىنە بايلانىستى. مىسالى، بالانىڭ جاعدايى ورتاشا بولىپ، بالامەن اتا-انا ۇيدە، ماماندار سىرتتا جۇمىس جۇرگىزەتىن بولسا، ول تەز ايىعادى.
بالاعا اۋتيزم، نەۆرولوگيالىق سەبەپتەرگە بايلانىستى بۇزىلىس سيندرومى قويىلعىن بولسا، ول بالالار وكىنىشكە قاراي تولىق ساۋىعىپ كەتە المايدى، سەبەبى ءبىز ونىڭ د ن ق-سىن وزگەرتە المايمىز. مۇنداي بالالاردى ءومىر سۇرۋگە بەيىمدەۋ قاجەت، ولار وسىلاي عانا ءومىر سۇرە الادى»، - دەپ جاۋاپ بەردى مامان.
ايگەرىم ەرلان قىزى بالا تولىق كوررەكسيادان ءوتىپ، قالىپتى بالا سەكىلدى ءومىر سۇرەدى دەگەن كەپىلدىكتى بەرە المايتىنىن جەتكىزدى. ويتكەنى مۇنداي بۇزىلىستاردىڭ باستى سەبەبىن ەشكىم بىلمەيدى. ول بالاعا، ماماندارعا، اتا-اناعا بايلانىستى.
«ال كەكەش، سويلەمدەردى تولىق ايتپايتىن، بۋىنداردىڭ ورنىن اۋىستىرىپ سويلەيتىن، سويلەمدى تولىق ايتپايتىن، بۋىنعا ءتىلى كەلمەيتىن سويلەۋ بۇزىلىسىنىڭ جەڭىل ءتۇرى بار بالالاردى تۇزەتۋگە بولادى. ءبىراق مۇنداي بالالاردىڭ ەرەكشەلىگى ءبارىبىر دە بايقالىپ تۇرادى»، - دەپ قورىتىندىلادى ول.
