ءتىلى شىقپاعان بالانى قويدىڭ ىشەگىمەن قىلعىندىرسا، سويلەپ كەتەتىنى راس پا؟
استانا. قازاقپارات - جاقىندا الەۋمەتتىك جەلىدە ايەلدىڭ بالانى ىشەكپەن قىلعىندىرعان ۆيدەوسى تاراپ كەتتى. ۆيدەو اۆتورى ۇلى سويلەمەيتىندىكتەن، قازاقتىڭ ىرىمى ارقىلى ونىڭ ءتىلىن شىعارۋعا تىرىسقانىن جازعان. بالانى جاڭا سويىلعان مالدىڭ ىشەگىمەن قىلعىندىرسا، ونىڭ سويلەپ كەتەتىنىنىڭ راس-وتىرىگىن انىقتاۋعا تىرىستى، - دەپ حابارلايدى Aikyn.kz.
ۆيدەو TikTok قولدانۋشى اسەم ابديەۆانىڭ پاراقشاسىندا جاريالاندى. وسى تۇستا جەلى قولدانۋشىلارىنىڭ پىكىرى ەكىگە ءبولىندى. ءبىرى بۇل ىرىمدى ەسكىلىكپەن ساناسا، ەندى ءبىرى مۇنداي امالدىڭ شىنىمەن دە كومەكتەسەتىنىن جازعان.
«بۇل ىرىمنان ءتىلى شىقپايدى، ەسەسىنە ەندى قورقاق، ەشكىمگە سەنبەيتىن بولادى»، «باستارى جاساي ما؟ ويلانساڭدارشى، ىشەكپەن قىلعىندىرسا، سويلەپ كەتەدى دەگەن نە ول؟»، «ءبىرىنشى رەت ەستىپ تۇرمىن، ءبىرتۇرلى ەكەن»، «شوشىنىپ قالمايدى ما؟»، «ءوزى سويلەمەيتىن بالا، ەندى مۇلدە سويلەمەيدى»، «بۇيتكەن ىرىمىڭنان»، «ەندى سويلەپ كەتتى مە؟»، «شىنىمەن دە كومەكتەسەدى»، «بۇل شىن، مەنىڭ جيەنىمە كومەكتەستى»، - دەپ جازعان ولار.
Massaget.kz ءتىلشىسى ايەلمەن بايلانىسقا شىعىپ، جاعدايدىڭ ەگجەي-تەگجەيىن بىلۋگە تىرىستى.
استانا قالاسىنىڭ تۇرعىنى اسەم ابديەۆانىڭ ايتۋىنشا، 2020 -جىلى ۇلى حانتورە دۇنيەگە كەلگەندە دەنساۋلىعىندا ەشقانداي كىنارات بولماعان. جاسىنا تولعاندا ءبىر جاستاعى بالالار ىستەۋى كەرەك دۇنيەنىڭ ءبارىن ورىنداي العان. ماسەلەنىڭ ءبارى كەيىپكەرىمىز ەكىنشى ءسابيىن دۇنيەگە اكەلگەندە باستالىپتى. بۇل ۋاقىتتا تۇڭعىشى 2,5 جاستا بولعان. ۇلىنىڭ اۋىتقۋىن بايقاعان انا بىردەن دارىگەردىڭ كومەگىنە جۇگىنگەندە حانتورەگە گيپەراكتيۆتىلىك سيندرومى جانە نازاردىڭ جەتىسپەۋشىلىگى، سونداي-اق سويلەۋدىڭ كەشىگۋى دياگنوزى قويىلعان. سونىمەن، ءبۇلدىرشىن بارلىعى 2 جىلعا جۋىق ەم قابىلداپ، بىلىكتى مامانداردىڭ ارقاسىندا ءتىلى شىعىپتى.
«ءتىلى شىقپاعان بالانى ىشەكپەن قىلعىندىرسا، ول سويلەپ باستايدى دەگەندى ۇلكەن كىسىلەردەن ءبىلدىم، وعان قوسا ءوزىم قىزىعۋشىلىق تانىتىپ، ينتەرنەتتەن وقىدىم. جاڭا سويىلعان مالدىڭ ىشەگىن بالعىن كەزىندە الىپ، «ءبيسميللا» دەپ ايتىپ، سويلەمەيتىن بالانى 3 رەت قىلعىندىرادى. بالا بۇل تۋرالى بىلمەۋى قاجەت، سوندىقتان بۇل ىرىمدى كەنەتتەن ىستەگەن دۇرىس، بۇدان ءتىپتى اتا-اناسى دا حابارسىز بولعانى ابزال. بۇل ىرىمدى ناعاشى جۇرت جاسايدى»، - دەيدى ول.
حانتورەنى ىشەكپەن قىلعىندىرۋ العاش ناعاشى اجەسىنىڭ ويىنا كەلىپتى.
«ىرىمدى ءبىر اي بۇرىن، ياعني شىلدەنىڭ باسىندا جاسادىق. مەن ۇيدە وتىردىم، ءبىر ۋاقىتتا انامنىڭ «كامەرانى قوسشى، بالانى قىلعىندىرامىز» دەگەن ءسوزىن ەستىدىم. جۇگىرىپ شىقتىم، انام ىشەكتى قولىنا ۇستاپ، ۇلىمنىڭ ارتىنان كەلە جاتىر ەكەن. انام جىلدام 3 رەت قىلعىندىردى. نەگىزى بالام ءوزى ونسىز دا سويلەيتىن، ءبىراق بەلگىلى ءبىر دىبىستارعا ءتىلى كەلمەيتىن ەدى. انام «نەمەرەم ناقتى سويلەسىن، سوزگە شەشەن» بولسىن دەپ ىرىمدادى. بۇل باياعى زاماننان بار ىرىم، ول تەك ءتىلى شىقپاعان بالالارعا ورىندالمايدى، سونىمەن قاتار «بالا شەشەن بولسىن» دەگەن ىرىممەن جاسالادى»، - دەدى ول.
اسەم ابديەۆا بالا سويلەپ كەتۋى ءۇشىن كەز كەلگەن امالدى قولدانىپ كورۋگە بولاتىنىن ايتادى.
«مەن جۇرتقا بالاڭىزدى قويدىڭ ىشەگىمەن قىلعىندىرىڭىز، سويلەپ كەتەدى دەپ ايتپايمىن. ويتكەنى مەنىڭ ۇلىم ونسىز دا سويلەيتىن، ءبىز تەك «ناقتى سويلەسىن، بارلىق دىبىسقا ءتىلى كەلسىن» دەپ ىرىمدادىق. ءبىراق بۇل ىرىمنىڭ زيانى بار دەپ ويلامايمىن، ياعني پايداسى بولماسا، زيانى بولمايدى. ەرتەدە لوگوپەد دەگەن بولماعان عوي، سوندىقتان دا اتا-بابالارىمىز وسىنداي ءىس- ارەكەتتەرگا بارعان. دەگەنمەن جالعىز ىرىمعا سەنىپ وتىرۋدىڭ دا قاجەتى جوق، قانداي مۇمكىندىك شىقسا، ءبارىن پايدالانۋ كەرەك. بالاڭىزدى بىلىكتى مامانعا دا اپارىڭىز، ىرىمعا دا سالىڭىز. ال ءبىز ۇلىمدى ءالى دە ماماندارعا اپارامىز»، - دەپ ءتۇسىندىردى ول.
ەتنوگراف نە دەيدى؟
ەتنوگراف بولات بوپاي ۇلى قازاق حالقىندا ءتىلى شىقپاعان بالانى ىشەكپەن قىلعىندىرۋ سەكىلدى ىرىم ەجەلدەن بار ەكەنىن راستادى. ونىڭ سوزىنشە، مۇنداي ىرىمدار ءداستۇرلى سەنىمدەرگە نەگىزدەلگەن جانە بالانىڭ ءتىلىنىڭ ەرتە شىعۋى ءۇشىن جاسالعان. الايدا، ىرىم مەديتسينالىق عىلىم دامىماعان داۋىردە پايدا بولعاندىقتان، ونىڭ ەشقانداي دا عىلىمي نەگىزى جوق بولعاندىقتان، زاماناۋي مەديتسينالىق كوزقاراس تۇرعىسىنان قاراعاندا بالا ومىرىنە وتە قاۋىپتى ءارى ورەسكەل ارەكەت بولىپ سانالادى. ەتنوگراف وسىعان بايلانىستى اتالمىش ىرىمدى قولدانباعان ابزال دەپ سانايدى.
«سوندىقتان توزىعى جەتكەن، تامتىعى قالماعان، عىلىمي نەگىزى جوق ەسكى ىرىمدى قولدانۋدىڭ ەش قاجەتى جوق دەپ سانايمىن، ويتكەنى جاس بالانىڭ دەنە قۋاتى مەن اعزاسى ءالسىز بولادى»، - دەدى مامان.
مامان عۇرىپتى نەلىكتەن قاۋىپتى سانايتىنىن ءتۇسىندىردى.
بالا تۇنشىعۋى مۇمكىن. بالانى قىلعىندىرۋ كەزىندە ونىڭ تىنىس جولدارى بىتەلىپ، اۋا جەتىسپەۋشىلىگى پايدا بولۋى مۇمكىن، سالدارىنان ول تۇنشىعىپ، دەم الا الماۋى ابدەن ىقتيمال.
قان اينالىمىنىڭ بۇزىلۋى. قىلعىندىرۋ قان اينالىمىن تەجەيدى، اسىرەسە مويىن ايماعىندا قان تامىرلارى قىسىلىپ، ميعا قاجەتتى قاننىڭ جەتپەۋىنە سەبەپ بولادى. بۇل بالانىڭ ميىنا وتتەگىنىڭ جەتىسپەۋىنە، گيپوكسياعا، ءتىپتى ميدىڭ زاقىمدانۋىنا اكەپ سوقتىرۋى مۇمكىن.
ىشكى مۇشەلەردىڭ زاقىمدالۋى. جاس بالانىڭ دەنە قۋاتى ءالسىز بولعاندىقتان، ىشەكپەن قىلعىندىرۋ كەزىندە ونىڭ مويىنى مەن ىشكى مۇشەلەرى زاقىمدانىپ، اۋىر جاراقاتتار الۋى ىقتيمال. بۇل جاراقاتتار ۇزاقمەرزىمدى دەنساۋلىق ماسەلەلەرىنىنىڭ پايدا بولۋىنا اسەر ەتەدى.
ىشكى قان كەتۋ. مويىن مەن تامىرلارعا قاتتى قىسىم جاسالسا، قان تامىرلارى جارىلىپ، ىشكى قان كەتۋ پايدا بولۋى مۇمكىن. بۇل جاعداي وتە قاۋىپتى جانە شۇعىل مەديتسينالىق كومەك قاجەت ەتەدى.
جۇيكە جۇيەسىنە زيان. مويىن مەن تامىرلارعا جاسالعان قىسىم جۇيكە جۇيەسىنە دە زاقىم كەلتىرۋى مۇمكىن.
«مەديتسينا بويىنشا بالانىڭ ءتىلىنىڭ شىعۋى تابيعي پروتسەسس، بۇل پروتسەسس ءار بالادا ءارتۇرلى ۋاقىتتا بولادى. ەگەر بالا بەلگىلى ءبىر جاسقا دەيىن سويلەمەسە، اتا-انا بالانى مامانعا كورسەتكەنى ءجون. لوگوپەدتەر مەن ءتىل ماماندارى بالانىڭ ءتىلىنىڭ شىعۋىنا كومەكتەسەتىن ارنايى ادىستەر مەن جاتتىعۋلاردى قولدانادى.
ءتىلى شىقپاعان بالانى ىشەكپەن قىلعىندىرۋ سەكىلدى ورەسكەل عۇرىپتاردى قولدانۋ ادام دەنساۋلىعىنا زيان جانە قاۋىپتى. قازاق حالقىنىڭ باي مادەنيەتى مەن داستۇرلەرىندە كوپتەگەن پايدالى جانە ادەمى عۇرىپتار بار، سوندىقتان وسىنداي زيان عۇرىپتاردان باس تارتىپ، تەك پايدالى داستۇرلەردى ساقتاۋ قاجەت. قازىرگى زامانعى مەديتسينانىڭ كومەگىمەن بالا ءتىلىنىڭ شىعۋىن قولداۋ الدەقايدا قاۋىپسىز ءارى ءتيىمدى»، - دەپ قورىتىندىلادى بولات بوپاي ۇلى.
