ءماجىلىس ۇكىمەت پەن جوعارى اۋديتورلىق پالاتانىڭ ەسەبىن تىڭدايدى
استانا. KAZINFORM - بۇگىن ۇكىمەت پەن جوعارى اۋديتورلىق پالاتا ماجىلىستە وتكەن جىلعى رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتتىڭ اتقارىلۋى تۋرالى ەسەپ بەرەدى.
ايتا كەتەيىك، 13-ماۋسىمدا ءماجىلىس ءتوراعاسى ەرلان قوشانوۆتىڭ توراعالىعىمەن پالاتا بيۋروسى ءوتىپ، وندا جالپى وتىرىستىڭ كۇن ءتارتىبى ناقتىلانعان ەدى.
سونىمەن بۇگىن ءماجىلىس دەپۋتاتتارى 2024 -جىلعى رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتتىڭ اتقارىلۋى تۋرالى قازاقستان رەسپۋبليكاسى ۇكىمەتى مەن جوعارى اۋديتورلىق پالاتانىڭ ەسەپتەرىن تىڭدايدى. نەگىزگى بايانداماشىلار: قارجى ءمينيسترى ءمادي تاكيەۆ پەن جوعارى اۋديتورلىق پالاتانىڭ ءتوراعاسى ءاليحان سمايىلوۆ.
الدىن الا باعالاۋ بويىنشا 2024 -جىلى جالپى ىشكى ءونىم ءوسىمى 4,8 پايىز بولدى. بۇل - ەلدىڭ الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق دامۋىنىڭ بەكىتىلگەن بولجامىنان 0,5 پايىزدىق تارماققا تومەن.
ۇكىمەتتىڭ مالىمەتىنشە، بىلتىر رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتتىڭ كىرىسى - 19,6 تريلليون تەڭگە نەمەسە جوسپاردىڭ 97,2 پايىزى، شىعىسى - 23 تريلليون تەڭگە نەمەسە جوسپاردىڭ 98,4 پايىزى، ال تاپشىلىق - 3,6 تريلليون تەڭگە نەمەسە جالپى ىشكى ءونىمنىڭ 2,7 پايىزى كولەمىندە بولدى. 2024 -جىلى ۇلتتىق قورعا تۇسكەن قاراجات - 3,8 تريلليون تەڭگە نەمەسە جوسپاردىڭ 85 پايىزىنا تەڭ.
جوعارى اۋديتورلىق پالاتانىڭ دەرەكتەرىنە قاراعاندا، 2024 -جىلى تالاپتاردى بۇزۋ 862 ميلليارد تەڭگە سوماسىندا انىقتالعان. سونىمەن بىرگە بيۋدجەت قاراجاتى مەن اكتيۆتەرىن ءتيىمسىز پايدالانۋ كولەمى ەكى ەسەگە جۋىق وسكەن.
ءماجىلىس دەپۋتاتتارى «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كەيبىر زاڭنامالىق اكتىلەرىنە قىلمىستىق جولمەن الىنعان كىرىستەردى زاڭداستىرۋعا (جىلىستاتۋعا) جانە تەرروريزمدى قارجىلاندىرۋعا قارسى ءىس- قيمىل ماسەلەلەرى بويىنشا وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزۋ تۋرالى» قازاقستان رەسپۋبليكاسى زاڭىنىڭ جوباسىن ەكىنشى وقىلىمدا تالقىعا سالادى. بۇل قۇجات 28 -مامىردا 1-وقىلىمدا ماقۇلدانعان ەدى.
زاڭ جوباسى قارجىلىق مونيتورينگ اگەنتتىگىنىڭ وكىلەت اياسىن كەڭەيتىپ، كوممەرتسيالىق ەمەس ۇيىمداردىڭ كۇدىكتى وپەراتسيالارىن تالداپ، مونيتورينگ جۇرگىزۋگە مىندەتتەيدى. ۇيالى بايلانىس وپەراتورلارى مەن ازاماتتارعا ارنالعان ۇكىمەت قارجىلىق مونيتورينگتىڭ جاڭا سۋبەكتىلەرى بولادى. ۇيالى بايلانىس وپەراتورلارى ءموبيلدى تەڭگەرىمدى تولىقتىرۋ تۋرالى، ال ازاماتتارعا ارنالعان ۇكىمەت نوتاريۋستارداعى مامىلەلەرگە ۇقساس جىلجىمايتىن مۇلىك پەن 50 ميلليون تەڭگەدەن استام سوماعا جاسالاتىن مامىلەلەر تۋرالى اقپارات بەرەدى. بۇل نورمالار كۇدىكتى وپەراتسيالاردى تيىمدىرەك انىقتاپ، جولىن كەسۋگە ىقپال ەتەدى. زاڭ جوباسى بويىنشا قارجى جانە بيۋدجەت كوميتەتىنىڭ حاتشىسى مۇرات ەرگەشبايەۆ بايانداما جاسايدى.
مۇنان بولەك، ءماجىلىس دەپۋتاتتارى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ورنىقتى دامۋى سالاسىنداعى ۇلتتىق ماقساتتار مەن مىندەتتەردىڭ ىسكە اسىرىلۋىن مونيتورينگىلەۋ جونىندەگى پارلامەنتتىك كوميسسيانىڭ قۇرامىن بەكىتەدى. كوميسسيا قۇرامىن ءماجىلىس ءتوراعاسىنىڭ ورىنباسارى البەرت راۋ جاريالايدى.
وتكەن اپتاداعى ءماجىلىستىڭ جالپى وتىرىسىندا ءبىر توپ دەپۋتات ازىرلەگەن «قازاقستان رەسپۋبليكاسى كونستيتۋتسياسىنىڭ وتىز جىلدىعىنا بايلانىستى راقىمشىلىق جاساۋ تۋرالى» زاڭ قابىلداندى.
زاڭدا ازاماتتار مەن مەملەكەتتىڭ قاۋىپسىزدىگىنە ايتارلىقتاي قاتەر توندىرمەيتىن قىلمىستار جاساعانى ءۇشىن سوتتالعانداردى بوساتۋ، اتاپ ايتقاندا:
قىلمىستىق تەرىس قىلىقتار مەن ونشا اۋىر ەمەس قىلمىستار جاساعانداردى،
زالال كەلتىرۋگە الىپ كەلمەگەن نەمەسە ونى تولىق وتەگەن اۋىرلىعى ورتاشا قىلمىستار جاساعان ادامداردى،
زالالدىڭ نەمەسە ازاماتتىق تالاپ قويۋدىڭ بار- جوعىنا قاراماستان، اۋىرلىعى ورتاشا قىلمىس جاساعان الەۋمەتتىك جاعىنان وسال ادامداردى بوساتۋ ەسكەرىلگەن.
سونىمەن قاتار، ونشا اۋىر ەمەس جانە اۋىرلىعى ورتاشا قىلمىستار ءۇشىن قىلمىستىق جاۋاپتىلىققا تارتىلاتىن ادامدار وسى زاڭ جوباسى قولدانىسقا ەنگىزىلگەنگە دەيىن جاساعان قىلمىستار تۋرالى قىلمىستىق ىستەردى، ونىڭ ىشىندە سوتتاردا قارالماعان قىلمىستىق ىستەردى توقتاتۋ قاراستىرىلعان. بۇدان بولەك، سەنىپ تاپسىرىلعان بوتەننىڭ مۇلكىن اسا ءىرى مولشەردە يەمدەنگەنى نەمەسە تالان-تاراجعا سالعانى، سونداي-اق الاياقتىق جاساعانى ءۇشىن سوتتالعان ادامدارعا قىلمىستىق قۇقىق بۇزۋشىلىقپەن كەلتىرىلگەن زالالدى جانە ولارعا قويىلعان تالاپ-ارىزدى تولىق وتەگەن جاعدايدا، نەگىزگى جازانىڭ وتەلمەگەن نەمەسە ورىندالماعان بولىگىنىڭ مەرزىمدەرىن نەمەسە مولشەرىن بەستەن ءبىر بولىگىنە قىسقارتۋ ەسكەرىلگەن.
ال دەنساۋلىققا قاساقانا اۋىرلىعى ورتاشا زيان كەلتىرۋ، دەنساۋلىققا قاساقانا جەڭىل زيان كەلتىرۋ جانە ۇرىپ-سوعۋ سەكىلدى قىلمىستىق قۇقىق بۇزۋشىلىقتاردىڭ قىلمىستىق سيپات بەرىلگەن جاڭا قۇرامدارىنا، مەملەكەتتىك قۇپيالاردى زاڭسىز جاريا ەتۋگە بايلانىستى قىلمىستارعا، سونداي-اق سىبايلاس جەمقورلىق قىلمىستار جاساعان ادامدارعا راقىمشىلىقتى قولدانۋدا شەكتەۋدى بەلگىلەۋ ەنگىزىلەدى.
قازىرگى كەزدە باس بوستاندىعىنان ايىرۋ تۇرىندەگى جازالاردى ورىنداۋ جونىندەگى قىلمىستىق اتقارۋ جۇيەسىندەگى 63 مەكەمەسىندە، 16 تەرگەۋ يزولياتورىندا 40 مىڭنان استام ادام قاماۋدا وتىر. ولاردىڭ ىشىندە 33 مىڭى سوتتالعان جانە 7 مىڭى تەرگەۋ قاماۋىندا.
- بۇدان باسقا، باس بوستاندىعىنان ايىرۋمەن بايلانىستى ەمەس جازالارعا سوتتالعان 27 مىڭنان استام ادام پروباتسيا قىزمەتىنىڭ ەسەبىندە تۇر. الدىن الا ەسەپتەۋلەرگە سايكەس، راقىمشىلىق جاساۋعا باس بوستاندىعىنان ايىرۋ ورىندارىندا ۇستالاتىن 6 مىڭ سوتتالعان جانە پروباتسيا قىزمەتىنىڭ ەسەبىندە تۇرعان 9 مىڭ ادام، ياعني بارلىعى 15 مىڭ ادام قامتىلادى، - دەدى ءماجىلىس دەپۋتاتى ابزال قۇسپان.
ونىڭ ايتۋىنشا، قىلمىستىق اتقارۋ جۇيەسى مەكەمەلەرىنەن شامامەن 632 ادام، سونداي-اق پروباتسيا قىزمەتىنىڭ ەسەبىندەگى 3,5 مىڭ سوتتالعان، بارلىعى 4 مىڭ 100 ادام بوستاندىققا شىعادى.
- ودان بولەك، بۇعان دەيىن ەش جەردە جاريالانباعان تىڭ مالىمەت رەتىندە ايتا كەتەيىن. جۇمىس توبىنىڭ سوڭعى وتىرىسىندا دەپۋتاتتاردىڭ ۇسىنىسىمەن راقىمشىلىق اكتىسىن جۇزەگە اسىرۋ بارىسىندا قىلمىستىق جازاسىن وتەۋگە سوڭعى ءبىر جىل قالعان، وڭ مىنەزدەلەتىن 1700 دەن استام سوتتالعاننىڭ بوساپ شىعۋى كوزدەلگەن. ول وزگەرىس زاڭ جوباسىنىڭ ەكىنشى جانە ءۇشىنشى بابىندا ەسكەرىلگەن، - دەدى دەپۋتات.
باس بوستاندىعىنان ايىرۋ ورىندارىنداعى 5400 سوتتالعان ادامعا جانە پروباتسيا قىزمەتىنىڭ ەسەبىندە تۇرعان 5500 ادامعا جازانىڭ وتەلمەگەن مەرزىمىن سارالاپ قىسقارتۋ قولدانىلادى. مەرزىمدەردى قىسقارتۋ 11 مىڭ ادامدى قامتيدى.
- سونىمەن قاتار، راقىمشىلىق جاساۋ ارەكەتىنە الەۋمەتتىك جاعىنان وسال ادامدار ساناتىنان 629 ادام (2 مىڭ 373 مىڭ ادام ىشىندە)، ياعني ونىڭ 57 ءسى بوساتۋ ارقىلى جانە 572 ءسى مەرزىمىن قىسقارتۋ ارقىلى قامتىلادى. راقىمشىلىق جاساۋ تۋرالى زاڭ جوباسى 833 ايەلگە قاتىستى. ونىڭ اراسىندا 109 ى بوساتىلسا، 724 ايەلدىڭ مەرزىمى قىسقارتىلادى، - دەدى ا. قۇسپان.
مۇنان بولەك، ءماجىلىس «كەيبىر زاڭنامالىق اكتىلەرگە قارجى نارىعىن دامىتۋ، قارجىلىق كورسەتىلەتىن قىزمەتتەردى تۇتىنۋشىلاردىڭ قۇقىقتارىن قورعاۋ، بايلانىس جانە ارتىق زاڭنامالىق رەگلامەنتتەۋدى بولعىزباۋ ماسەلەلەرى بويىنشا وزگەرىستەر ەنگىزۋ تۋرالى» زاڭىندا سەناتتىڭ جاڭا رەداكتسيادا ۇسىنعان جەكەلەگەن باپتارىمەن كەلىستى.
سەنات ەنگىزگەن تۇزەتۋلەر قارجى نارىعىن رەتتەۋدى جەتىلدىرۋگە جانە الاياقتىققا قارسى ءىس-قيمىلعا باعىتتالعان.
- ۇيالى بايلانىس وپەراتورلارىنا الاياقتىققا قارسى ىشكى جۇيەلەردى قۇرۋ جانە رۇقسات ەتىلمەگەن ترافيكتى بۇعاتتاۋ مىندەتىن ەنگىزۋ ەسكەرىلگەن. مۇنىمەن قوسا، ۇيالى بايلانىس وپەراتورلارىنا الاياقتىق قوڭىراۋلار جاسالعان ابونەنتتىك نومىرلەردى بۇعاتتاۋ جانە ولار تۋرالى اقپاراتتى ق ر ۇلتتىق بانكىنىڭ انتيفرود ورتالىعىنا بەرۋ مىندەتىن ەنگىزۋ قاراستىرىلعان. تەلەفون نومىرىنەن الاياقتىق ارەكەت انىقتالعان كەزدە، وسى ابونەنتتىك نومىرگە بايلانىس قىزمەتىن كورسەتۋ توقتاتىلادى. باياندالعاندى ەسكەرە وتىرىپ، ءماجىلىستىڭ قارجى جانە بيۋدجەت كوميتەتى پارلامەنت ماجىلىسىنە سەناتتىڭ وزگەرىستەرىمەن جانە تولىقتىرۋلارىمەن كەلىسۋدى ۇسىنادى، - دەدى ءماجىلىس دەپۋتاتى ەرلان ستامبەكوۆ.
جالپى وتىرىس سوڭىندا ماجىلىسمەندەر الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق ماسەلەلەر بويىنشا مەملەكەتتىك ورگاندارعا 15 دەپۋتاتتىق ساۋال جولدادى. ماسەلەن، ءماجىلىس دەپۋتاتى اسىلبەك نۇرالين استانادا جۇمىس كۇنى باستالاتىن ۋاقىتتى ساعات 9 دان 7 گە اۋىستىرۋدى، ال ءادىل جۇبانوۆ «سامۇرىق- قازىنا» قورىنىڭ جانە ەنشىلەس كاسىپورىندارىنىڭ جۇمىسىنا سىرتتان تاۋەلسىز ءارى حالىقارالىق ساراپشىلاردى تارتا وتىرىپ، جان-جاقتى اۋديت جۇرگىزۋدى ۇسىنعان ەدى.
