ءماجىلىس جوعارى اۋديتورلىق پالاتا ءتوراعاسىنىڭ ەسەبىن تىڭدايدى
استانا. KAZINFORM - بۇگىن ءماجىلىستىڭ جالپى وتىرىسى وتەدى. وندا دەپۋتاتتار جوعارى اۋديتورلىق پالاتا ءتوراعاسىنىڭ دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگىنىڭ ەل تۇرعىندارىن دارىلىك زاتتارمەن قامتاماسىز ەتۋ بويىنشا قىزمەتىنىڭ تيىمدىلىگىنە جۇرگىزىلگەن اۋديت بويىنشا ەسەبىن تىڭدايدى. مۇنان بولەك، ءبىرقاتار زاڭ جوباسىن تالقىعا سالادى.
2-ماۋسىمدا ءماجىلىس سپيكەرى ەرلان قوشانوۆتىڭ توراعالىعىمەن وتكەن بيۋرو وتىرىسىندا بۇگىنگى جالپى وتىرىستىڭ كۇن ءتارتىبى ناقتىلانعان ەدى.
سونىمەن، وتىرىستا دەپۋتاتتار جوعارى اۋديتورلىق پالاتا ءتوراعاسىنىڭ «قازاقستان رەسپۋبليكاسى دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگىنىڭ، ونىڭ ۆەدومستۆولىق باعىنىستى ۇيىمدارىنىڭ حالىقتى جانە دەنساۋلىق ساقتاۋ وبەكتىلەرىن دارىلىك زاتتارمەن جانە مەديتسينالىق ماقساتتاعى بۇيىمدارمەن قامتاماسىز ەتۋ بويىنشا قىزمەتىنىڭ تيىمدىلىگىنە اۋديت جۇرگىزۋ» تاقىرىبىنداعى ەسەبىن تىڭدايدى. دەپۋتاتتار الدىنا پالاتا ءتوراعاسى ءاليحان سمايىلوۆ شىعادى.
مۇنان بولەك، 2004 -جىلعى 22-جەلتوقسانداعى قازاقستان مەن رەسەي ۇكىمەتتەرى اراسىنداعى «بايقوڭىر» عارىش ايلاعىندا «بايتەرەك» عارىش زىمىران كەشەنىن قۇرۋ تۋرالى كەلىسىمگە وزگەرىستەر ەنگىزۋ تۋرالى حاتتامانى راتيفيكاتسيالاۋ تۋرالى زاڭ جوباسى قارالادى. تۇزەتۋلەر ۇشۋ سىناقتارىنىڭ باستالۋ مەرزىمىن 2023 -جىلدان 2025 -جىلعا اۋىستىرۋدى، سونداي- اق 2028 -جىلدان 2039 -جىلعا دەيىن «بايتەرەك» كەشەنىنەن ۇشىرۋلار سانىن جىلىنا ەكى رەتتەن ءۇش رەتكە دەيىن ارتتىرۋدى جانە باسقا دا ءبىرقاتار تۇزەتۋدى قاراستىرادى.
ەكىنشى وقىلىمدا ورمان شارۋاشىلىعى جانە ەرەكشە قورعالاتىن تابيعي اۋماقتار ماسەلەلەرى بويىنشا وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزۋ تۋرالى زاڭ جوباسىن قاراۋ دا جوسپارلانىپ وتىر.
جالپى وتىرىس بارىسىندا بەيىندى كوميتەتتەر جاڭا زاڭ جوبالارىن جۇمىسقا الاتىن بولادى. سونداي- اق دەپۋتاتتار ۇكىمەت مۇشەلەرىنە دەپۋتاتتىق ساۋالدار جولداۋى مۇمكىن.
28-مامىردا وتكەن ءماجىلىستىڭ جالپى وتىرىسىندا دەپۋتاتتار قىلمىستىق جولمەن الىنعان كىرىستەردى زاڭداستىرۋعا (جىلىستاتۋعا) جانە تەرروريزمدى قارجىلاندىرۋعا قارسى ءىس-قيمىل تۋرالى زاڭ جوباسىن ءبىرىنشى وقىلىمدا ماقۇلدادى. سونىمەن قاتار ءتورت زاڭدى ەكىنشى وقىلىمدا قابىلدادى. ولار:
نىسانالى كاپيتال قورلارى جانە ەنداۋمەنت-قورلار (نىسانالى كاپيتالدار) تۋرالى
ىشكى ىستەر ورگاندارىنىڭ قىزمەتىنە قاتىستى
قىلمىستىق، قىلمىستىق-پروتسەستىك جانە قىلمىستىق-اتقارۋ كودەكستەرىن وڭتايلاندىرۋ ماسەلەلەرى بويىنشا
استانا مەن رەسپۋبليكالىق ماڭىزى بار قالالاردى دامىتۋ تۋرالى زاڭدار.
ءبىرىنشى وقىلىمدا ماقۇلدانعان قىلمىستىق جولمەن الىنعان كىرىستەردى زاڭداستىرۋعا قارسى ءىس- قيمىلدى كوزدەيتىن زاڭ جوباسى قارجىلىق مونيتورينگ اگەنتتىگىنىڭ وكىلەت اياسىن كەڭەيتىپ، كوممەرتسيالىق ەمەس ۇيىمداردىڭ كۇدىكتى وپەراتسيالارىن تالداپ، مونيتورينگ جۇرگىزۋگە مىندەتتەيدى.
- بۇدان باسقا ۇيالى بايلانىس وپەراتورلارى مەن ازاماتتارعا ارنالعان ۇكىمەت قارجىلىق مونيتورينگتىڭ جاڭا سۋبەكتىلەرى بولادى. ۇيالى بايلانىس وپەراتورلارى موبيلدى تەڭگەرىمدى تولىقتىرۋ تۋرالى، ال ازاماتتارعا ارنالعان ۇكىمەت نوتاريۋستارداعى مامىلەلەرگە ۇقساس جىلجىمايتىن مۇلىك پەن 50 ميلليون تەڭگەدەن استام سوماعا جاسالاتىن مامىلەلەر تۋرالى اقپارات بەرەتىن بولادى. بۇل نورمالار كۇدىكتى وپەراتسيالاردى تيىمدىرەك انىقتاپ، جولىن كەسۋگە ىقپال ەتەدى، - دەدى قۇجات بويىنشا نەگىزگى بايانداما جاساعان قارجىلىق مونيتورينگ اگەنتتىگى ءتوراعاسىنىڭ ورىنباسارى جەڭىس ەلەمەسوۆ.
ال ەكىنشى وقىلىمدا قابىلدانعان «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كەيبىر زاڭنامالىق اكتىلەرىنە قىلمىستىق، قىلمىستىق-پروتسەستىك جانە قىلمىستىق- اتقارۋ كودەكستەرىن وڭتايلاندىرۋ ماسەلەلەرى بويىنشا وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزۋ تۋرالى» زاڭى - سوڭعى جىلدارداعى ەڭ اۋقىمدى جانە مازمۇندىق جاعىنان كۇردەلى وزگەرىستەردى قامتيتىن باستاما.
زاڭنىڭ نەگىزگى باعىتتارى:
I. ازاماتتار مەن كاسىپكەرلەردىڭ قۇقىقتارىن قورعاۋدى كۇشەيتۋ
ەكونوميكالىق داۋلار بويىنشا قىلمىستىق ىستەردى نەگىزسىز تىركەۋدى جويۋ.
ىستەردى قوسىمشا تەرگەۋ ءۇشىن پروكۋرورعا قايتارۋعا تىيىم سالۋ.
كاسىپكەرلىك قىزمەتتى تەكسەرۋدى پروكۋروردىڭ مىندەتتى تۇردە بەكىتۋى.
ءتىنتۋ جانە تاركىلەۋ سانكتسيالارىنىڭ اقىلعا قونىمدى مەرزىمدەرىن بەلگىلەۋ.
«قورعاۋعا قۇقىعى بار كۋاگەردى» قورعاۋ.
ەكونوميكالىق قىلمىستار ءۇشىن باس بوستاندىعىنان ايىرۋدىڭ ورنىنا بىرنەشە ەسەلەنگەن ايىپپۇلداردى ەنگىزۋ.
II. قىلمىستىق پروتسەستىڭ باسەكەلەستىك سيپاتىن كۇشەيتۋ
ادۆوكاتتاردىڭ قۇقىقتارىن كەڭەيتۋ (قورعاۋ اكتىسى، ءىس ماتەريالدارىمەن تانىسۋ).
سوتقا بالاما قورعاۋ پوزيتسياسىن ۇسىنۋ مۇمكىندىگى.
III. قىلمىستىق ءىس جۇرگىزۋدى وڭتايلاندىرۋ
پروكۋروردىڭ رەزوليۋتسياسى بويىنشا (جەكە قاۋلىسىز) سوتقا تارتۋ.
قاشىقتان بەتتەستىرۋ (ونلاين تارتىپتە سيفرلىق تەحنولوگيا ارقىلى) مۇمكىندىگى.
جابىرلەنۋشىنىڭ ورنالاسقان جەرى بويىنشا تەرگەۋ جۇرگىزۋ (ينتەرنەت قىلمىستار بويىنشا).
ايتا كەتەرلىگى، زاڭ جوباسىن جۇمىس توبىنىڭ وتىرىستارىندا قاراۋ بارىسىندا پارلامەنت ءماجىلىسىنىڭ دەپۋتاتتارى مىناداي ءبىرقاتار تۇزەتۋ ەنگىزگەن ەدى:
ءومىر بويىنا باس بوستاندىعىنان ايىرۋ قولدانىلمايتىن ادامدار ساناتتارى كەڭەيتىلدى؛
نەكەگە تۇرۋعا ماجبۇرلەگەنى ءۇشىن، سونداي-اق «دروپەرلىك» (كيبەر- الاياقتىقتى جۇزەگە اسىرۋ ماقساتىندا الاياقتار ءۇشىن جالعان تولەم دروپ- كارتالارىن ۇسىنۋ) ءۇشىن قىلمىستىق جاۋاپتىلىق ەنگىزىلدى؛
وزدەرىنە قاتىستى شارتتى تۇردە مەرزىمىنەن بۇرىن بوساتۋ قولدانىلۋى مۇمكىن ادامداردىڭ تىزبەسى مۇگەدەكتىگى بار بالالاردى تاربيەلەپ وتىرعان ادامدارمەن تولىقتىرىلدى؛
شەگىلمەيتىن تەمەكى بۇيىمدارى مەن ۆەيپتەردى ساتۋ نە تاراتۋ ماقساتىندا ساقتاعانى، جونەلتكەنى جانە تاسىمالداعانى ءۇشىن قىلمىستىق جاۋاپتىلىق بەلگىلەندى.
وسى ورايدا ءماجىلىس ءتوراعاسى ەرلان قوشانوۆ دەپۋتاتتاردىڭ قوعام ءۇشىن ماڭىزى زور زاڭدى قابىلداعانىن اتاپ ءوتتى. ول نەكەگە تۇرۋعا ماجبۇرلەگەنى ءۇشىن 10 جىلعا دەيىن باس بوستاندىعىنان ايىرۋ نەمەسە شەكتەۋ تۇرىندەگى قىلمىستىق جاۋاپكەرشىلىك قاراستىرىلعان جاڭا نورماعا ەرەكشە توقتالدى.
- سوڭعى كەزدەرى قىز الىپ قاشۋدى ۇلتتىق ءداستۇر ساناپ، دارىپتەۋ ارەكەتتەرى جيىلەپ بارادى. بۇل - شىن مانىندە، ادامنىڭ قۇقىعى مەن ەركىندىگىن ورەسكەل كەمسىتۋ. مەملەكەت باسشىسى ۇلتتىق قۇرىلتاي وتىرىسىندا سويلەگەن سوزىندە: «بۇل - مۇلدەم اقتاۋعا بولمايتىن زاڭسىزدىق، قاراڭعىلىق، ءتىپتى ماسقارا تىرلىك. وركەنيەتتى قوعامدا ءار ازاماتتىڭ ابىرويى، قۇقىعى جانە بوستاندىعى باعا جەتپەس قۇندىلىق بولۋى كەرەك» دەگەن بولاتىن، - دەدى ەرلان قوشانوۆ.
دەپۋتاتتار ەكىنشى وقىلىمدا قابىلدانعان كەلەسى قۇجات - «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كەيبىر زاڭنامالىق اكتىلەرىنە ىشكى ىستەر ورگاندارىنىڭ قىزمەتى سالاسىنداعى نورمالاردىڭ ارتىق زاڭنامالىق رەگلامەنتتەلۋىن بولعىزباۋ ماسەلەلەرى بويىنشا وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزۋ تۋرالى» زاڭى.
بۇل زاڭنىڭ مىناداي جاڭاشىلدىقتارى بار:
2021 -جىلعى 31-جەلتوقسانعا دەيىن قايتىس بولعان قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىنىڭ، ارناۋلى مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ قايتىس بولعان قىزمەتكەرلەرىنىڭ، اسكەري قىزمەتشىلەردىڭ وتباسى مۇشەلەرى ءبىرجولعى جاردەماقى تولەمدەرىنە قوسىمشا رەتىندە اي سايىنعى الادى؛
قازاقستاندا تەحنيكالىق سورا سالاسىندا ءوندىرىستى دامىتۋعا وتاندىق جانە شەتەلدىك ينۆەستورلاردى تارتۋ جانە ەل ەكونوميكاسىن دامىتۋ ماقساتىندا وسىرۋگە رۇقسات ەتىلگەن سورا وسىمدىكتەرى سورتتارىن، وسىرۋگە رۇقسات ەتىلگەن كانابيس وسىمدىگىندەگى تەتراگيدروكاننابينولدىڭ قۇرامىن انىقتاۋ، سونداي- اق سورا وسىمدىكتەرىنىڭ سورتتارىن ونەركاسىپتىك قايتا وڭدەۋ جونىندەگى ماسەلەلەر رەتتەلەدى؛
مەملەكەتتىك شەكارانى كەسىپ ءوتۋ كەزىندە كەيبىر ادامداردى داكتيلوسكوپيالىق تىركەۋدەن وتۋدەن بوساتۋعا قاتىستى تۇزەتۋلەر ەنگىزىلەدى؛
قوعامدىق ورىنداردا بەت ءجۇزىن تانۋعا كەدەرگى كەلتىرەتىن زاتتاردى قولدانۋعا تىيىم سالىنادى؛
«اسكەري قىزمەت جانە اسكەري قىزمەتشىلەردىڭ مارتەبەسى تۋرالى» زاڭعا «دالا تولەمدەرى» دەگەن ۇعىم ەنگىزىلەدى.
ءماجىلىس استانانى جانە رەسپۋبليكالىق ماڭىزى بار قالالاردى دامىتۋ تۇرعىسىنان جەتىلدىرۋدى كوزدەيتىن زاڭدى دا قابىلدادى. بۇل زاڭ رەسپۋبليكالىق ماڭىزى بار قالالار مەن استانانىڭ جەرگىلىكتى وكىلدى جانە اتقارۋشى ورگاندارىنىڭ قۇزىرەتتەرىن كەڭەيتۋگە باعىتتالعان. ونىڭ ىشىندە تۇرعىنجاي رەنوۆاتسيالاۋ باعدارلاماسىن بەكىتۋ، اۋماقتاردى اباتتاندىرۋ، ساۋدا، مەديتسينالىق، قوناق ءۇي جانە وزگە دە قىزمەتتەر كورسەتۋ قاعيدالارىن بەكىتۋ ماسەلەلەرىن قامتيتىن نورمالار بار. قۇجات استانا مەن رەسپۋبليكالىق ماڭىزداعى قالالاردا قوعامدىق كولىككە قولدانىلاتىن تاريف ساياساتىن ازىرلەۋدى دە كوزدەيدى.
جالپى وتىرىس سوڭىندا ماجىلىسمەندەر الەۋمەتتىك- ەكونوميكالىق ماسەلەلەر بويىنشا مەملەكەتتىك ورگاندارعا 10 دەپۋتاتتىق ساۋال جولدادى. ماسەلەن، ءماجىلىس دەپۋتاتى مۇرات ەرگەشبايەۆ پرەمەر-ءمينيستردىڭ ورىنباسارى سەرىك ءجۇمانعاريننىڭ اتىنا دەپۋتاتتىق ساۋال جولداپ، وزبەكستان مەن قىرعىزستاننىڭ قازاقستان بيدايىنىڭ ەكسپورتىنا قانداي توسقاۋىل قويىپ وتىرعانىن مالىمدەسە، دەپۋتات ەرلان بارلىبايەۆ پرەمەر-مينيستر ولجاس بەكتەنوۆتىڭ اتىنا جولداعان ساۋالىندا كۆازيمەملەكەتتىك كومپانيالاردىڭ قۇرىلىس كومپانيالارىمەن باسەكەگە تۇسۋىنە شەكتەۋ قويۋدى ۇسىندى.
اۆتور
مارلان جيەمباي
