ءماجىلىس بۇگىن ءبىرقاتار حالىقارالىق كەلىسىمدى قاراستىرادى
استانا. KAZINFORM - بۇگىن ءماجىلىستىڭ جالپى وتىرىسىندا تۇرىكمەنستان جانە قىرعىز ەلىمەن اراداعى كەلىسىمدەردى راتيفيكاتسيالاۋعا قاتىستى زاڭ جوبالارى قارالىپ، ءبىرقاتار جاڭا حالىقارالىق كەلىسىم جۇمىسقا قابىلدانادى.
ايتا كەتەرلىگى، 16-مامىردا ءماجىلىس سپيكەرى ەرلان قوشانوۆتىڭ توراعالىعىمەن بيۋرو وتىرىسى ءوتىپ، وندا بۇگىنگى جالپى وتىرىستىڭ كۇن ءتارتىبى ناقتىلانعان ەدى.
سونىمەن، جالپى وتىرىستا دەپۋتاتتار راتيفيكاتسيالاۋعا قاتىستى بىرنەشە زاڭ جوباسىن قاراستىرادى. ولاردىڭ قاتارىندا - قازاقستان مەن تۇرىكمەنستان اراسىنداعى ينۆەستيتسيالاردى ءوزارا كوتەرمەلەۋ جانە قورعاۋ تۋرالى كەلىسىم، سونداي- اق قىرعىز رەسپۋبليكاسىمەن وداقتاستىق قاتىناستاردى تەرەڭدەتۋ جانە كەڭەيتۋ تۋرالى شارت بار.
تۇرىكمەنستانمەن جاسالعان كەلىسىم ينۆەستيتسيالىق قىزمەت ءۇشىن قولايلى جاعداي جاساۋعا، تىكەلەي شەتەلدىك ينۆەستيتسيالاردىڭ اعىنىن ىنتالاندىرۋعا جانە ەكى ەلدىڭ ەكونوميكالىق ءال-اۋقاتىن ارتتىرۋعا باعىتتالعان. نەگىزگى بايانداماشى - سىرتقى ىستەر ءمينيسترىنىڭ ورىنباسارى الىبەك قۋانتىروۆ.
ال قىرعىز رەسپۋبليكاسىمەن جاسالعان شارت ىنتىماقتاستىقتىڭ ساياسي، ەكونوميكالىق، كولىك، سۋ-ەنەرگەتيكا سەكتورى جانە اۋىل شارۋاشىلىعى سياقتى كەڭ اۋقىمدى باعىتتاردى قامتيدى. ەرەكشە نازار ازىق-تۇلىك قاۋىپسىزدىگى ماسەلەلەرىنە اۋدارىلعان، ونىڭ ىشىندە بىرلەسكەن كاسىپورىندار قۇرۋ ارقىلى بۇل باعىتتاعى ىنتىماقتاستىقتى كۇشەيتۋ كوزدەلگەن. قۇجات سونداي-اق باۋىرلاس حالىقتاردىڭ رۋحاني جانە مادەني جاقىندىعىن نىعايتۋعا ەكى مەملەكەتتىڭ ۇمتىلىسىن راستايدى. بۇل زاڭ جوباسى بويىنشا سىرتقى ىستەر ءمينيسترىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى اقان راحمەتۋللين بايانداما جاسايدى.
سونىمەن قاتار كۇن ءتارتىبى جوباسىنا يننوۆاتسيالىق قىزمەت سالاسىنداعى مەملەكەتتىك قولداۋ جۇيەسىن جەتىلدىرۋ ماسەلەلەرى بويىنشا زاڭ جوباسىن ەكىنشى وقىلىمدا قاراۋ ەنگىزىلگەن. قۇجاتتا ءبىرىڭعاي يننوۆاتسيالىق كلاستەر قۇرۋ جانە ونىڭ قاتىسۋشىلارىنا كورسەتىلەتىن قولداۋ شارالارىن كەڭەيتۋ كوزدەلگەن. مۇنان بولەك، ءماجىلىس ءبىرقاتار جاڭا حالىقارالىق كەلىسىمدى جۇمىسقا قابىلدايدى.
تالقىلانعان زاڭ جوبالارى بويىنشا نەگىزگى بايانداما جاساعان تۇلعالار باق وكىلدەرىنىڭ الدىنا شىعىپ ساۋالدارىنا جاۋاپ بەرەدى. ال دەپۋتاتتار وزەكتى ماسەلەلەر بويىنشا ۇكىمەت مۇشەلەرىنىڭ اتىنا ساۋالدار جولداۋى مۇمكىن.
ايتا كەتەيىك، وتكەن اپتاداعى ءماجىلىستىڭ جالپى وتىرىسىندا دەپۋتاتتار «جاساندى ينتەللەكت تۋرالى» نەگىزگى زاڭ مەن ەكى ىلەسپە زاڭنىڭ جوبالارىن ءبىرىنشى وقىلىمدا ماقۇلدادى.
نەگىزگى زاڭ جوباسى 7 تاراۋدان جانە 28 باپتان تۇرادى. قۇجاتتا مىناداي جاڭشىلدىقتار بار:
جاساندى ينتەللەكت سالاسىنداعى رەتتەۋدىڭ، اشىقتىق پەن قاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ەتۋدىڭ قۇقىقتىق جانە ۇيىمداستىرۋشىلىق نەگىزدەرىن بەكىتەدى؛
مەملەكەتتىك ورگاندار مەن كۆازيمەملەكەتتىك ۇيىمداردىڭ جاساندى ينتەللەكت تەحنولوگيالارىن پايدالانۋ ەرەكشەلىكتەرىن ايقىندايدى؛
ۇكىمەتتىڭ جاساندى ينتەللەكت سالاسىنداعى مەملەكەتتىك ساياساتتى قالىپتاستىرۋداعى قۇزىرەتى كەڭەيتىلەدى؛
جاساندى ينتەللەكت سالاسىنداعى قاتىناستار سۋبەكتىلەرىنىڭ قۇقىقتارى مەن مىندەتتەرى ناقتىلانادى.
ال ىلەسپە زاڭداردىڭ ءبىرى قولدانىستاعى زاڭنامانى وسى جاساندى ينتەللەكت تۋرالى نەگىزگى زاڭمەن سايكەستەندىرۋگە ارنالعان. تاعى ءبىر ىلەسپە زاڭ جوباسى اكىمشىلىك قۇقىق بۇزۋ تۋرالى كودەكسكە جاساندى ينتەللەكت ماسەلەلەرى بويىنشا تۇزەتۋلەر مەن وزگەرىستەر ەنگىزۋدى كوزدەيدى.
اتالعان زاڭ جوبالارىن تالقىلاۋ بارىسىندا دەپۋتاتتار «جاساندى ينتەللەكتىگە نەگىزدەلگەن الگوريتم ارقىلى جاسالعان تۋىندىنىڭ اۆتورى كىم بولادى؟» جانە «الگوريتم ارقىلى تاپسىرما بەرىپ، ونى جاساتقان ادام با، الدە الگوريتم يەسى مە؟» دەگەن ماسەلەلەرگە الاڭداۋشىلىق ءبىلدىردى.
ناقتىراق ايتقاندا، دەپۋتات ەرلان ستامبەكوۆ بۇل ماسەلەگە قازىر بۇكىل الەم باس قاتىرىپ وتىرعانىن ايتا كەلىپ، قازاقستان قاي نۇسقانى تاڭدايتىنىن سۇرادى. ال بايانداماشى دەپۋتات ەكاتەرينا سمىشليايەۆا زاڭ جوباسىن ازىرلەۋشىلەردىڭ بۇل ماسەلەدەگى ۇستانىمى ءالى تولىقتاي قالىپتاسىپ ۇلگەرمەگەنىن ايتتى.
- جاساندى ينتەللەكت ارقىلى ارنايى الگوريتم كومەگىمەن جاسالعان تۋىندىنىڭ اۆتورى الگوريتمگە يەلىك ەتۋشى تۇلعا بولادى. بۇل جاعدايدا الگوريتم يەسى تۋىندىنىڭ اۆتورى كىم ەكەنىن ايقىنداۋعا حاقىلى. ەگەر ادام تۋىندىنى قانداي ءبىر چاتتىڭ مودەلى ارقىلى جاساۋعا بۇكىل جان-ءتانىن سالعان بولسا، الەمدە سونى دالەلدەۋ كەرەك دەيتىن تالاپ بار. ياعني، ادامنىڭ تۋىندىنى جاساۋداعى ۇلەسىن ولشەۋ ءتاسىلى قولدانىلادى. ادامنىڭ ۇلەسى 50 پايىزدان اسسا، سول ادام تۋىندى اۆتورى بولىپ ەسەپتەلەدى. ءبىراق بۇل ۇستانىمدى اكىمشىلەندىرۋ وتە كۇردەلى بولاتىن ءتۇرى بار. سوندىقتان ازىرگە اۆتوردى ايقىنداۋ قۇقىعىن الگوريتم يەسىنە قالدىرىپ وتىرمىز. ال تۋىندىنى ازىرلەۋشى مەن الگوريتم يەسىنىڭ اراسىنداعى قاتىناستار ازاماتتىق قاتىناسقا جاتادى، — دەدى ءماجىلىس دەپۋتاتى.
ال دەپۋتات اناس باققوجايەۆ جاساندى ينتەللەكتىنى مەكتەپتە جانە جوعارى ءبىلىم سالاسىندا پايدالانۋ كەزىندە باقىلاۋدى كۇشەيتۋدى سۇرادى.
- مەن جاساندى ينتەللەكتىگە قارسى ەمەسپىن. دەگەنمەن، بۇعان دەيىن ادامزاتقا رۋحاني جاعىنان كەلۋى مۇمكىن قاۋىپ-قاتەر تۋرالى ايتقان ەدىم. مىسالى، مۇعالىم ءۇي تاپسىرماسىن جاساۋ ءۇشىن جاساندى ينتەللەكتىنى پايدالانىپ، سۇراقتارىن دايىنداپ قويدى دەلىك. ۇيىنە كەلگەن وقۋشىلار دا ول تاپسىرماعا جاساندى ينتەللەكتى ارقىلى جاۋابىن شىعارىپ الادى. ماگيستراتۋراعا تۇسكەن جاستار دا ءدال سولاي ارەكەت ەتەدى. سوندا ءبىز كىم بولدىق؟! قازىر بالالار مەن جاستاردىڭ سوزدىك قورى ناشارلاعان. رۋحاني جاعىن، ءبىلىم مەن عىلىمدى قالاي قورعايمىز؟ اتالعان زاڭ جوباسىندا ونداي نورمالاردى كورمەدىم. مەكتەپتەر مەن جوعارى ءبىلىم سالاسىندا وسى باعىتتاعى باقىلاۋدى نەگە كۇشەيتپەيمىز؟! جاساندى ينتەللەكتىنى قوسىمشا قۇرال رەتىندە قولدانۋعا بولادى، ءبىراق ونى پايدالانۋ مادەنيەتىن قالىپتاستىرۋ كەرەك، - دەدى ا. باققوجايەۆ.
سونداي- اق دەپۋتاتتار «2009 -جىلعى 9-ماۋسىمداعى ەۋرازيالىق تۇراقتاندىرۋ جانە دامۋ قورىن قۇرۋ تۋرالى شارتقا وزگەرىستەر ەنگىزۋ تۋرالى حاتتامانى راتيفيكاتسيالاۋ تۋرالى» زاڭدى، مەملەكەتتىك ماتەريالدىق رەزەرۆتى ورتالىقسىزداندىرۋعا ارنالعان زاڭدى قابىلداندى.
جالپى وتىرىس اياقتالعاننان كەيىن دەپۋتاتتار ۇكىمەت مۇشەلەرىنىڭ اتىنا ساۋالدارىن جولدادى. ماسەلەن، اسحات ايماعامبەتوۆ جاساندى ينتەللەكت ماسەلەسىنە نازار اۋدارتا كەلە:
ج ي-دى ءبىلىم مەن عىلىمدا قولدانۋ ساياساتىن ازىرلەۋ
مەكتەپ باعدارلاماسىنا، ۋنيۆەرسيتەتتەرگە ج ي ەنگىزۋ بويىنشا جول كارتاسىن ازىرلەۋ
وقۋ باعدارلامالارىنا جاساندى ينتەللەكت مودۋلدەرىن ەنگىزۋ
ەتيكا، سىني ويلاۋ جانە اقپاراتتىق گيگيەنا ساباقتارىنا كوڭىل ءبولۋ
مۇعالىمدەردى ارنايى دايارلىقتان وتكىزۋ سىندى جايتتارعا توقتالدى.
ال قاراقات ابدەن جول ينفراقۇرىلىمىن ساقتاۋ، باقىلاۋدى كۇشەيتۋ، جاۋاپكەرشىلىكتى ارتتىرۋ جانە جازانىڭ بۇلتارتپاۋىن قامتاماسىز ەتۋ ماقساتىندا «اۋىل» پارتياسى فراكتسياسى اتىنان شارالار كەشەنىن جاريا ەتتى.
جۇلدىز سۇلەيمەنوۆا تەحنيكالىق قىزمەتكەرلەردىڭ جالاقىسىن ارتتىرۋعا ارنالعان ءبىرىڭعاي ادىستەمە ازىرلەۋدى ۇسىنىپ، ولاردى اعىمداعى جوندەۋ جۇمىستارىنا زاڭسىز تارتۋدى توقتاتۋدى تالاپ ەتتى. سونىمەن قاتار ول حلور جانە باسقا دا زياندى زاتتارمەن جۇمىس ىستەيتىن تەحنيكالىق قىزمەتكەرلەرگە قوسىمشا وتەماقى قاراستىرۋ جانە ولاردىڭ ەڭبەك جاعدايىن جاقسارتۋ تەتىگىن ازىرلەۋدى ۇسىندى.
اۆتور
مارلان جيەمباي
