ءدىلدانىڭ دومبىراسى
دومبىرا - حالقىمىزدىڭ ءتول مۇراسى، عاسىرلار بويى قازاقتىڭ مۇڭى مەن شەرىن تارقاتىپ، كوڭىلىن جەڭىسىنە شارىقتاتىپ، جەڭىلىسىندە دەمەگەن، ارمانىن اسقاقتاتىپ، ورىستەتكەن اسپابى.
مىسالى، قارا ولەڭدە «دومبىرام ەكى ىشەكتى، بەتىڭ قاقپاق، وزىڭە پەرنە بايلاپ ىشەك تاقپاق، باسىڭا ۇكى قاداپ جەلپىلدەتىپ، قىزىعى -كۇمبىرلەتىپ قولمەن قاقپاق»، دەپ سيپاتتايدى.
وسى ورايدا ايتپاعىمىز حالقىمىزدىڭ بۇرىن-سوڭدى ومىردەن وتكەن تاريحي تۇلعالارىنا ءتان دومبىرا اسپاپتارى دا بارشىلىق. دەنى ەلىمىزدىڭ ءار دەڭگەيلى مۋزەيلەرىندە ساقتاۋلى تۇر. سونىڭ ءبىرى - الماتى قالاسىنداعى مەملەكەتتىك ورتالىق مۋزەيدە «ك پ 15294» رەتىمەن ساقتاۋلى تۇرعان اباي قۇنانباي ۇلىنىڭ جارى ءدىلدا الشىنباي قىزىنىڭ دومبىراسى.
اسپاپ تۋرالى انىقتامالىقتا: «بۇل اسپاپ - 1882 -جىلى جاسالعان، قوس ىشەكتى، توعىز پەرنەلى قالاق دومبىرا. موينىنىڭ ۇزىندىعى - 47,5 س م، شاناعى پىشىندەتىپ ويىلعان، ۇزىندىعى - 29 س م، ەنى - 11 س م. شاناعىنىڭ پوشىمى المۇرت ءتارىزدى. بەت قاقپاعى جالپاق، جۇقا اعاشتان جاسالعان. دومبىرانىڭ سىرتى جانە مويىنعاق پەن قاقپاق تۇيىسكەن ساعاق تۇسى مەن قوس قاپتالى سۇيەكتەن جونىپ جاسالعان قازاقى ورنەكتەرمەن كوركەمدەستىرىلگەن. شاناقتىڭ سىرت جاعىنا ءۇش جەردەن توركوزدى سۇيەك ورنەك سالىنعان. شاناعى، وندىرشەك جانە پەرنەسى الاقانىمەن قوسىلا قازاقى ورنەكتەرمەن بەزەندىرىلىپ، ويمىشتالعان سۇيەك تىلىمدەرىمەن قاپتالعان. شاناقتىڭ ارتقى جاعىنا ءۇش توركوز ورنەك سالىنعان. دومبىرانىڭ قوس قاپتالى سۇيەك ويۋمەن كوركەمدەلىپ، قىزىل ءتۇستى بارقىتپەن قاپتالىپ، بەت قاقپاعىنا سۇيەكتەن ويىلعان ءسىڭارمۇيىز ورنەك باستىرىلعان. قاقپاعىندا دوڭگەلەك ويىق بار» دەلىنىپتى.
مەكەمەنىڭ باس قور ساقتاۋشىسى ءۇمىت ءاشىموۆانىڭ ايتۋىنشا، بۇل دومبىرانى مۋزەي قورىنا ابايدىڭ ءىنىسى ىسقاقتىڭ نەمەرەسى سايدا ءارحام قىزى 1978 -جىلى تاپسىرعان. بۇل جادىگەر ءقازىر مەملەكەتتىك ورتالىق مۋزەيدىڭ تاريح جانە ەتنوگرافيا زالىندا ورنالاسقان قۇندى ەكسپوناتتاردىڭ ءبىرى كورىنەدى.
«مۋزەي قورىندا ۇلى اقىن اباي اتامىزعا قاتىستى بۇدان باسقا دا جادىگەرلەر بارشىلىق. اتاپ ايتار بولساق، ول كىسىنىڭ اڭشىلىقتا ۇستاعان بالداعى، توعىزقۇمالاعى، ءبىرقانشا قولجازبالارى بار»، دەيدى ءۇمىت ءالياقپار قىزى.
بەكەن قايرات ۇلى
egemen.kz
