ءبىر شاۋگىم شاي: قىتايداعى قانداستارىمىز شايدى برەندكە اينالدىردى
قازاق حالقى ءۇشىن شايدىڭ ورنى بولەك. وزگە ۇلتتاردا شاي ىشپەيتىن ادامدار بولۋى مۇمكىن، الايدا قازاق اراسىندا شاي ىشپەيتىندەر كەمدە- كەم. جالپى شاي ءىشۋ ءداستۇرى ەجەلگى قىتاي ەلىنەن باستاۋ العانى بەلگىلى.
قىتايدىڭ «ورتالىق حالىق راديوسى» اقپارات پورتالىنىڭ ءتىلشىسى شىڭجاڭداعى قازاقتاردىڭ قازاقى شايدى قالاي دايىندايتىنى، اتالعان سۋسىنعا قازىرگى ۋاقىتتا قوعامنىڭ سۇرانىسى قالاي - سول تۋرالى شاعىن بەينەروليك جاريالادى.
«شاي - ۋاقىت وتكەن سايىن جاڭارعان قىتايدىڭ مەملەكەتتىك سۋسىنى، شاي - ءار ۇلت حالقىنىڭ ءوزارا توعىسۋىنىڭ تاريحي ايعاعى. ورتالىق راديوتەليەۆيزيا باس ستانساسىنىڭ ۇلتتىق ءتىل باعدارلاما ورتالىعى قىسقا كەسكىندى جەلىلەس باعدارلاما دايىندادى. بۇگىن وسى باعدارلامانىڭ «ءبىر شاي» دەگەن بولىمىنە نازار سالىڭىزدار. مەن قازىر ىلە قازاق اۆتونوميا وبلىسىندا تۇرمىن، بۇگىنگى اڭگىمەمىز كەڭ بايتاق قارلى دالادان باستالادى» دەپ باستالادى ۆيدەو.
ءتىلشى قارلى دالاداعى قازاقتىڭ كيىز ءۇيىنىڭ الدىندا ءسۇت ءپىسىرىپ جۇرگەن قازاق ايەلىمەن سويلەسەدى.
قازاقى كيىم كيگەن ءسۇت ءپىسىرىپ تۇرعان كەلىنشەك، ءوزىنىڭ تاڭەرتەڭگى شايگە قوساتىن ءسۇت دايىنداپ جاتقانىن، بۇل ءسۇتتىڭ قايماعى قالىڭ ەكەنىن، ال قايماعى قالىڭ ءسۇتتى شايگە قوسساڭ وتە ءدامدى بولاتىنىن ايتادى.
بۇل بەينەروليكتە قىتايداعى قازاق شايحانا قىزمەتكەرى ءبىر كۇندە 2 مىڭ كەسە شاي ساتىلاتىنىن ايتادى.
كەزەكتى كورسەتىلىمىندە ءتىلشى قالاداعى ارنايى قازاقشا شاي بەرەتىن شايحاناعا كەلەدى. وندا جۇمىس ىستەيتىن داياشى ءدامحانادا تاڭعى شايدان باستاپ كەشكە دەيىن كليەنتتەردىڭ اياعى ۇزىلمەيتىنىن ايتادى.
ونىڭ ايتۋىنشا، قازاقتىڭ شايحاناسىنا ءسۇت قوسىلعان شايدى باۋىرساعىمەن ءىشۋ ءۇشىن ءار ۇلت حالقى تۇراقتى كەلىپ تۇراتىنىن، سونداي- اق تۋريستەردىڭ قىزىعۋشىلىعى جاقسى ەكەنىن، ءتىپتى كەيبىرى قازاقى شاي ءىشۋ ءۇشىن ارنايى ىزدەپ كەلەتىنىن تىلگە تيەك ەتەدى.
شايحانا قىزمەتكەرىنىڭ مالىمەتىنشە، ولار كۇنىنە 2000 كەسە شاي دايىندايدى. وعان 40-50 ليتر كولەمىندە ءسۇت كەتەدى. مۇنداعى قازاقتىڭ ءسۇتتى شايىنە قازاقى باۋىرساق، جەنت، سارى ماي سەكىلدى ءارتۇرلى ۇلتتىق تاعامداردى دا وزدەرى جاسايدى.
ءتىلشى كەلەسى كورسەتىلىمىن قالا ورتاسىندا ورنالاسقان قازاق كيىز ۇيلەرىنە بارىپ جالعاستىرادى. ونداعى تاقىرىپتا دا ۇلتىمىزدىڭ شاي مادەنيەتىنىڭ بۇگىنگى بەتالىسىن كوپشىلىككە كورسەتۋ ەكەنىن ايتادى.
قازاق ۇيلەرىنىڭ الدىنان كۇتىپ العان جەڭىسگۇل نۇرداناقىن اتتى كاسىپكەر قانداسىمىز ونى ۇيگە كىرىپ شاي ىشۋگە شاقىرادى.
ءتىلشى كيىز ۇيگە بارعان سوڭ ءۇيدىڭ وتە ءساندى جاسالعانىنا تاڭدانىسىن جاسىرا المايدى. كاسىپكەر جەڭىسگۇل نۇرداناقىن شايىن قۇيا وتىرىپ، بۇل ءساندى قازاق ۇيلەر ارنايى شەبەرلەردىڭ قولىنان شىققانىن، سونىمەن قاتار ول قازاق ۇيدە شايدى قالاي ازىرلەيتىنىن كورسەتەدى.
ج. نۇرداناقىن شىڭجاڭداعى قازاقتار شايىنىڭ ءبىرقانشا ءتۇرى بارىن، سونداي- اق شايدى قالاي دايىندايتىنىن تىلشىگە كورسەتەدى.
«كۇرەك شاي»، «قىزىل شاي»، «تاس شاي»، «تارى شاي»، «ۇن شاي»، «قالامپىر شاي»، «قارا شاي» جانە «ءسۇتتى شاي» قاتارلى الۋان ءتۇرى بار. سونىمەن قاتار شاي بەرۋ قۇرمەتتىڭ، ءىلتيپاتتىڭ بەلگىسى سانالادى. ادام جاقسى اسىن جاقسى كورەتىن ادامىنا ارنايى دايىنداپ، قوناققا شاقىرادى. مىسالى، قازىرگى ورتامىزدا جالپىلاسىپ كەتكەن «تۋىستار شايى»، «قۇدالار شايى»، «كەلىن شايى» دەپ كوپتەگەن تۇرلەرگە ءبولىنىپ كەتۋى دە سول شايدىڭ ۇلتىمىز مادەنيەتىنە ءسىڭىپ بارا جاتقانىن كورسەتەدى»، - دەيدى كاسىپكەر.
شاي شىڭجاڭدا شىعا باستاعان كەزدەن- اق تەز تارادى. سوعان سايكەس وسىناۋ بايتاق دالاداعى قازاق حالقى دا اق شايدان (ءسۇتتى شايدان) ايىرىلا المايتىن، قازىرگى ۋاقىتتا قالاعا كوشىپ كەلسە دە، اۋەلى شاي ىشپەسە تۇرا المايتىن ادەت قالىپتاستى.
«ۋاقىت كەرۋەنى ايالسىز العا تارتىپ، بۇگىنگە جەتكەن شاقتا شاي مادەنيەتى قازاق حالقىنىڭ سالت- ءداستۇرىنىڭ، قوناق كۇتۋ جول- جوراسىنىڭ، تۇرمىسىنىڭ بارلىق سالاسىنا تەرەڭ ءسىڭىپ، بوگەنايى قازاقى ەرەكشەلىككە شاي مادەنيەتى قالىپتاستى» دەپ تۇيىندەيدى ءتىلشى.
ءارى قاراي سەرىك ءنۇسىپقان اتتى ءانشى قانداسىمىز بۇگىنگى تاقىرىپقا وراي «ءبىر شاۋگىم شاي» ءانىن ورىنداپ بەرگەن.
اۆتور
بەيسەن سۇلتان
