عالىمدار كيىك پوپۋلياتسياسى تۋرالى: حالىققا پايداسى تيەتىن قۇندى رەسۋرس
استانا. KAZINFORM - كيىك پوپۋلياتسياسىن رەتتەۋدىڭ بيولوگيالىق نەگىزدەمەسىن جاساۋشىلاردىڭ ءبىرى، عالىم كونستانتين پلاحوۆ 4 ميلليون پوپۋلياتسيادان 20-25 پايىزىن قاۋىپسىز الىپ قالۋعا بولاتىنىنا سەنىمدى، دەپ حابارلايدى Kazinform ءتىلشىسى.
كيىك سانىنىڭ باقىلاۋدان شىعىپ كەتكەنى سونشا، ءتىپتى تابيعاتتىڭ ءوزى مۇنشا جانۋاردى قورەكتەندىرۋ ءۇشىن قالپىنا كەلىپ ۇلگەرمەي جاتىر. ق ر پارلامەنتى ءماجىلىسىنىڭ دەپۋتاتى پاۆەل كازانتسيەۆتىڭ مالىمدەۋىنشە، جانۋارلاردىڭ قارنىنان تاس پەن قارا توپىراق تابىلىپ جاتىر. بۇل تابىننىڭ سوڭىندا ءجۇرىپ، الدىڭعى ءجۇرىپ وتكەندەردەن قالعان-قۇتقانىن جەيتىن ءالسىز جانۋارلاردا بولادى. بۇل دا جانۋارلاردىڭ قىرىلۋىنا سەبەپ بولۋى مۇمكىن. ءبىراق ماسەلە مۇنىمەن بىتپەيدى. ءبيداي ەگىلىپ، مال جايىلىپ جاتقان اۋىلشارۋاشىلىق القاپتارىن ۋلاندىرماۋ ءۇشىن ديقاندار قىرىلعان كيىكتەردىڭ ولەكسەسىن جيناۋعا ءماجبۇر.
- ولاردىڭ قورەگى تاۋسىلىپ، قىرىلىپ جاتىر. مەن زوولوگيا ينستيتۋتىنىڭ مالىمەتتەرىنە، مينيسترلىكتىڭ رەسمي دەرەكتەرىنە سۇيەنىپ ايتىپ وتىرمىن. ءبىر عانا قاراعاندى وبلىسىندا 5 مىڭ باس قىرىلدى، ولاردىڭ بارلىعى تابيعي جولمەن قىرىلدى، - دەپ اتاپ ءوتتى دەپۋتات.
ءبىراز ۋاقىت بۇرىن كيىكتەر جويىلۋدىڭ از-اق الدىندا بولسا، قازىر ولاردىڭ سانى كوبەيىپ، جانۋارلاردى شەگىرتكەگە تەڭەيتىن بولدى. ولار ەگىس القاپتارىن وتاپ قانا قويماي، ارەڭ شىققان ءبيدايدى تاپتايدى. ولار ءتىپتى ادامداردان، ديقانداردىڭ تەحنيكاسىنان قورىقپايدى.
- ەگىس ۋاقىتى 15-مامىردان 30-مامىرعا دەيىن سوزىلادى. وسى ۋاقىتتا ءبىز ءبيداي ەگەمىز، ءدال وسى كەزدە ەگىسكە كيىك تولدەرى كەلەدى، ولار تراكتوردان قورىقپايدى. جانۋارلار 10 مەترگە جۇگىرىپ، قايتا ورالادى. جىل سايىن سولاي. ولاردى فەرمادان فەرماعا، اۋىلدان اۋىلعا ايدايمىز، بولدى. باسقا جول جوق. ءبىز ديقان، وسىمدىك ءوسىرۋشى رەتىندە ەگىستىك جەرىمىز - ءبيدايدى قورعايمىز، - دەيدى اقمولالىق ديقان نۇرسۇلتان سوپيەۆ.
جانۋارلاردىڭ بۇل ءتۇرىن ساقتاپ قالۋ ءۇشىن مەملەكەت كوپ كۇش جۇمسادى. ءبىراق شارۋالار ونىڭ دا شەگى بولۋى كەرەكتىگىنە سەنىمدى.
قازاقستاندىق ساراپشىلار قوعامى كيىك سانىن قالاي رەتتەۋگە بولاتىنىن ۇزاق ويلادى. كوپتەگەن ۇسىنىستار دا بولدى. ءتىپتى ولاردىڭ سانىن كوبەيتۋ يدەياسى دا بولدى. اقىرىندا، ەكولوگيا جانە تابيعي رەسۋرستار مينيسترلىگى دالا بوكەندەرىنىڭ كوبەيۋىن رەتتەۋگە عىلىمي نەگىزدەمە الدى.
مۇيىزدەرى مەن تۇياقتارى
اقىرىندا ولار دالا بوكەنىن ەتكە پايدالانۋدى ۇيعاردى. شيكىزات وڭدەۋمەن 13 كاسىپورىن اينالىسۋى مۇمكىن ەكەنى حابارلاندى. ولار تاۋلىگىنە 3700 باسقا دەيىن قابىلداپ، ەتىن بولشەكتەپ ساتامىز دەپ ۋادە بەرىپ وتىر.
كيىك پوپۋلياتسياسىن رەتتەۋگە مۇمكىندىك بەرەتىن بيولوگيالىق نەگىزدەمە تۋرالى ايتاتىن بولساق، ونى قازاقستان رەسپۋبليكاسى عىلىم جانە جوعارى ءبىلىم مينيسترلىگى زوولوگيا ينستيتۋتىنىڭ عالىمدارى دايىنداعان. ولار جابايى جانۋارلار پوپۋلياتسياسىن تۇراقتى باسقارۋ سالاسىنداعى اۋستراليا، فينليانديا، كانادا، ا ق ش، وڭتۇستىك افريكا جانە باسقا ەلدەردىڭ حالىقارالىق تاجىريبەسىنە تالداۋ جاسادى.
قۇجاتتى ازىرلەۋشىلەردىڭ ءبىرى كونستانتين پلاحوۆتىڭ ايتۋىنشا، 4 ميلليون پوپۋلياتسيالى كيىكتەردىڭ 20-25 پايىزىن قاۋىپسىز جويۋعا بولادى. ولاردان ەت قانا ەمەس، ءدارى-دارمەك وندىرۋگە، تەرىسىن وڭدەۋگە بولادى.
- بىزدەگى كيىكتەر - تولىق پايدالانۋعا بولاتىن رەسۋرس. بىرىنشىدەن، ونىڭ مۇيىزدەرىن فارماتسيەۆتيكا سالاسىندا قولدانۋعا بولادى. قىتايلىقتار بىزدەن ساتىپ الۋعا ىنتالى. كەڭەس داۋىرىندە وسى شيكىزات ارنايى فارماتسيەۆتيكالىق، مەديتسينالىق كلينيكالىق سىناقتاردان ءوتىپ، تيىمدىلىگىن راستاعان «سايتورين» پرەپاراتى جاسالدى. ياعني، بۇل ماسەلەنى ءبىزدىڭ فارماتسيەۆتيكالىق كومپانيالار قولعا الاتىن بولسا، نەگە جۇزەگە اسىرماسقا. سايتورين گيپوكسياعا قارسى ءوزىن دالەلدەدى، باۋىر قىزمەتىن جاقسارتۋعا كومەكتەسەدى، - دەدى ول.
عالىمنىڭ ايتۋىنشا، كيىك كوپتەگەن سالالاردا ەكونوميكالىق پايدا اكەلەتىن ءارى جاڭارتىلاتىن رەسۋرس.
- كيىكتىڭ تەرىسىنە كەلسەك، تەرىسى جۇمساق - ودان جوعارى ساناتتاعى ايەلدەر قولعابىن جاسايدى. ول ءتىپتى مۋزىكالىق اسپاپ جاساعاندا دا قولدانىلادى: فورتەپيانو، رويال، اككوردەون. بۇل بىلعارىنىڭ ەڭ جوعارى ساناتى. ال ىشكى اعزالارىنان يت پەن مىسىق سياقتى ءۇي جانۋارلارىنا ازىق جاساۋعا بولادى، - دەدى ق ر زوولوگيا ينستيتۋتىنىڭ بيوتسەنولوگيا جانە اڭتانۋ زەرتحاناسىنىڭ مەڭگەرۋشىسى كونستانتين پلاحوۆ.
ول كەڭەستىك كەزەڭدەگى كيىكتەردى تۇراقتى تۇردە كوممەرتسيالىق ءوندىرۋ تاجىريبەسىن ەسكە الدى. سوندا كيىكتەردىڭ ەڭ كوپ تىركەلگەن سانى 1 ميلليون 200 مىڭ بولدى. ال 600 مىڭنان استامى وندىرۋگە جىبەرىلدى. جىل سايىن ەسەپتەۋلەر جۇرگىزىلىپ، سونىڭ نەگىزىندە ءوندىرۋ كورسەتكىشى بەلگىلەندى.
ارينە، مۇنداي ۋتيليتارلىق كوزقاراس كوپتەگەن جانۋارلار قۇقىعىن قورعاۋشىلاردى رەنجىتۋى جانە سىن تۋدىرۋى مۇمكىن. ءبىراق عالىمدار كيىكتەر ازىق جەتىسپەۋشىلىگىنەن دالادا بوسقا قىرىلعانشا، ەلگە، حالىققا پايداسىن تيگىزگەنى دۇرىس ەكەنىنە سەنىمدى. ەڭ باستىسى - رەتتەۋ پروتسەسىمەن اۋەستەنىپ كەتپەۋ جانە كيىكتەردى قايتا قۇرىپ كەتۋدەن ساقتاۋ.
وسىعان دەيىن باتىس قازاقستاندا كيىك سانىن رەتتەۋ جۇمىسى قالاي جۇرگىزىلىپ جاتقانى تۋرالى جازدىق.
