عافۋ قايىربەكتىڭ ولەڭدەرى
اقىننىڭ «احاڭ تۋرالى اڭىز»، «كوك بايراق»، «كوكشە جىرلارىنان»، «تورعاي تاسىپ بارادى»، «ورداباسىنا سالەم!» سەكىلدى شىعارمالار بەرىلدى
احاڭ تۋرالى اڭىز
اللامەن اتىڭ ۇقساس ارىستانىم،
شىققاندا لاۋحيل ماحفۋز - عارىشتان ءۇن،
ءتىل قاتقان سول تاڭىرگە ادامزاتتان
سەن ەدىڭ، قۇلاقتا ءالى داۋىستارىڭ.
«احمەت قۇدايمەنەن سويلەسىپتى»، -
دەگەندى جەر قۇلاعى سان ەسىتتى.
قۇداي دا قازاقشاعا جۇيرىك ەكەن،
ەكەۋى ءبىر راحات حال كەشىپتى.
قازاقتى قۇداي وعان «ەل قىل»، - دەپتى،
ەنشىڭە ەن دالانى بەردىم، - دەپتى،
سونداعى ەلشىم سەنسىڭ، ساعان سەنەم،
بەدەلىم، سەن بولاسىڭ بەلگىم،- دەپتى.
ال سودان باستادى احاڭ، تىلدەن ءبارىن،
العانداي ايدان قۋات، كۇننەن جالىن،
تازارتتى لاس سوزدەن، كىر-قوقىستان،
نار قۇيدى، ءتىل ەمدەۋدىڭ بىلگەن زاڭىن.
كوتەردى عىلىمي تىلگە دەيىن ونى،
ماعىناسى ءبارى جاڭا، ءبارى سونى،
سودان سوڭ اشتى عىلىم قاقپاسىن ول -
ادامزات دامۋىنىڭ سارا جولىن.
«سەن تۇگىل قۇدايىڭنىڭ ءوزى بىلگەن،
ءتىلىڭنىڭ قاسيەتىن سەزىپ، ۇيرەن!» -
دەدى دە قازاعىنا، باۋىرىنا، -
جوق ەدى وسى جولدا كوزىن ىلگەن.
نە كەرەك، سور ما ءبىزدىڭ ماڭدايداعى
ايىپتى ءۇيىپ-توگىپ قاي-قايداعى،
كوپسىنىپ التىن باسىن پاقىر ەلگە
قامادى، قىرعا ايدادى، ويعا ايدادى.
ويلاعان جەتكىزبەدى مىڭ ىسىنە،
تاعدىردىڭ دەگەنىنشە «مۇنىسى نە؟»
كەزىندە كوك ءتاڭىرىسى ۇيىقتاپ قالعان
اتتى ونى جەر قۇدايى ءتۇن ىشىندە!
ەستىدىم وسى اڭىزدى - بالا شاعىم،
كەزىمدە وي الاسا، سانا شاعىن،
كوز قيىپ احاڭدى اتاۋ نەتكەن سۇمدىق -
قازاقتىڭ اتقانى ول بولاشاعىن.
ءبارى بار حالىق ايتقان وسى اڭىزدا،
جاقسىعا جاسىق ءسوزدى قوسامىز با؟
حالىق بار، حالىق بولسا، احاڭ دا بار،
انەكەي، وتىر قازىر ورتامىزدا.
ماۋسىم، 1991- جىل
كوك بايراق
كوك بايراق! تۋدىڭ با سەن، تۋ بولدىڭ با؟!
جەلبىرە تاس توبەمدە، تۋرا الدىمدا.
كوتەرگەن التىن اراي كۇن كۇمبەزىن
قاناتى قانداي مىقتى قىراننىڭ دا!
كىم بىلەر كوك قادىرىن سۇڭقار بىلمەي،
كىم بىلەر جەر قادىرىن تۇلپار بىلمەي،
كىم بىلەر جول قادىرىن ۇلتان بىلمەي،
كىم بىلەر ەل قادىرىن سۇلتان بىلمەي.
ءبارى دە تۇر جازۋلى سەندە، بايراق!
دول كوزىر جەلبىرەگەن جەلمەن ويناپ،
ۇستىندە اق وردانىڭ جالعىز جالاۋ،
اسپاننىڭ ەلشىسىندەي كەلگەن جايناپ.
ماڭگىلىك ازات ەلدىڭ سەن بەلگىسى،
مەملەكەت مەرەيىنىڭ سەنگەن كۇشى.
"جاساسىن ەركىن قازاق!"- دەپ شاتتانار،
شالقالاپ سول بيىكتەن كورگەن كىسى.
شارىقتا، شارلا كوكتى، كوك بايراعىم،
ارمانىم، ازاتتىعىم، كوپكە ايعاعىم.
مەن سەنىڭ سالتاناتتى ساعاتىڭا
ولەڭنەن التىن شاشاق شوق بايلادىم.
قاشاننان جالاۋ قۇمار اقىن جانى،
اينالىپ سەنى قۇستاي شارق ۇرادى.
قاشاندا كوك جولىندا، كوز ۇشىندا
اقىننىڭ، اقيىقتاردىڭ بار تۇراعى!
ال سامعا، الەم كەزىپ، ءان ۇرانىم!
قالىقتا، ەل تاڭباسى - شاڭىراعىم.
كوك بايراق، كوگەرت مەنىڭ كوسەگەمدى،
اسپاندات اتام قازاق ارۋاعىن!
كوكشە جىرلارىنان
تاۋ كوكشە، كەلىپ جەتتىم ساعان تاعى،
ەجەلدەن ەر بەسىگى، حاندار تاعى.
امان با اق شاعالا، كوكالا ۇيرەك،
امان با ورمانىڭدا اڭدار تاعى.
امان با وقجەتپەس پەن ابىلاي الاڭ،
جۇمباقتاس كولگە ءتۇسىپ، وي ويلاعان.
امان با حان كەنەنىڭ قارا ۇڭگىرى،
اق سەمسەر سول ارادان جاۋعا ويناعان؟
امان با كوز قۋانىش - كول بۋراباي،
امان با قالىڭ قايىڭ، نۋ قاراعاي،
امان با جەكە باتىر جاتقان وقشاۋ،
ۇيقىسى ءالى كۇنگە ءبىر تاراماي؟!
ءبارى دە امان بولسا، - مەن دە امانمىن،
جىرشىسى جاعى تىنباس كەڭ دالاڭنىڭ،
تاۋ كوكشە تاۋ تاسىڭا جەتپەس سەنىڭ
جيناسا بار مارجانىن جەر-جيهاننىڭ!
نە بەرەم، ساعىنىشتان باسقا ساعان،
ءوزىڭدى جازدا اڭساعان، قىستا اڭساعان.
مەن داعى ءبىر جەلىڭمىن بۇلت ايداعان،
مەن داعى تولقىنىڭمىن تاس قاشاعان.
ءبىراق مەن سەن سەكىلدى ماڭگى ەمەسپىن،
تىرشىلىك ساعىمىنداي جاندى ەلەسپىن،
ءبىر كۇنى تاعدىر قولى قاعىپ تۇسسە،
ولجامدى سەنەن كورگەن از دەمەسپىن.
شانشىلعان ەر قازاقتىڭ كوك سەمسەرى،
سەكىلدى كورسەم ىلعي كوكتەن سەنى.
تۇرا بەر كوز الدىمدا كولبەڭ قاعىپ
كوكەسى جەر بىتكەننىڭ كوكشەم-سەرى!
تورعاي تاسىپ بارادى
ۇلى تاۋدى جاتقان قار قىستاي باسىپ،
كوكتەم جىگىت بوكتەرگەن قىزداي قاشىپ،
قارا سۇمبىل بۇرىمدار تارقاتىلىپ،
تورعاي تاسىپ بارادى، تورعاي تاسىپ.
سولتۇستىككە شىعا ساپ شاپشىپ، ۇرىپ،
انە تارتتى باتىسقا جالت بۇرىلىپ،
«قارا تورعاي»، «سارى تورعاي»، «قارىن سالدى»
«جالداماعا» قوسىلدى «تاستى» بۇزىپ.
«تەكە» شىقتى باقىرىپ تاۋ قىزبەلدەن،
تەرىستىكتەن تەپسىنىپ جالعىز كەلگەن،
«قوڭىراۋلىعا» قول بۇلعاپ «دامدى» وزەنى،
«قاراسۋى قازبەكتىڭ» سالەم بەرگەن.
ودان ءارى بۇل تورعاي بوتالاي ما؟
باسىن قوستى «بايعابىل» «توقانايعا»!.
«قابىرعا» مەن «جىلانشىق» قاتار اعىپ،
كەزدەسە الماي كەتەدى ءبىرتالايعا.
ۇلكەن تورعاي - سولاردىڭ ۇلى اناسى،
ۇلى ارناسى جايىلىپ ۇلان-اسىر،
جالپاق ەلدى جارىلقاپ ولجاسىمەن،
بالىقتارى جازىققا شىعا قاشىپ.
جارمەڭكە اشىپ قۇستارى ازان-قازان،
سەكىلدى ءبىر اق كوبىك، قارا قازان،
كوك قۇراقتان كولدەرى القا تاعىپ.
جۇپار شاشىپ تۇرادى-اۋ تاڭدا ازان.
جاز بويىنا جاتاتىن وتكەل بەرمەي،
كەڭ كەمەرى جاعالاي شوككەن بەلدەي،
سۋ تولاتىن استاۋى زور بولعان سوڭ،
ول تاسقىننىڭ زاردابىن ەشكىم كورمەي.
بۇكىل ويپات شابىندىق، شالعىن كەشىپ،
تەربەلەتىن شىلدەدە جاسىل بەسىك.
ات قىپ ءمىنىپ - وينايتىن و، بالالىق،
نار قامىستىڭ نايزاداي باسىن كەسىپ.
...«تورعاي بيىل تاسىدى» دەگەن حابار
قانداي باقىت ءسوز ەدى ەلەڭ قاعار!
«وندا بولدى! بەرەكە تولدى»، - دەيتىن،
ساقالدارىن تاراقتاپ قاريالار.
تورعاي تاسىپ بارادى، تورعاي تاسىپ،
تۋعان جەرگە جۇرەگىم قانداي عاشىق،
قايتارمىن-اۋ بيىل دا، ءدام بۇيىرسا،
تولقىنىنا ءبىر سۇڭگىپ، ماڭداي باسىپ!
1993- مامىر
ورداباسىنا سالەم!
اتىڭنان اينالايىن، ورداباسى،
جينالعان ءۇش قازاقتىڭ ەر-داناسى، -
ەگەردە ولار سولاي جينالماسا،
ەلدىڭ دە قالار ەدى جەردە باسى.
جەردىڭ دە جەسىر قالىپ، سوراسى اعىپ،
كورىنگەن قونىس تاۋىپ، قورا سالىپ.
دۇنيەدەن قازاق دەگەن اتىڭ ءوشىپ،
جان-جاقتان تاريحىڭدى تالاسا جۇرت!
و، جوق، جوق، جوق! قۇداي ونى سالماي باسقا،
ماڭدايدى قارا قىرسىق شالماي قاسقا،
اسىنىپ بىرلىك اتتى الداسپاندى،
اتتانعان وسى ارادان قاندى ايقاسقا.
وسى جەر - نامىس تۋىن كوتەرگەن جەر،
ەلىم - دەپ ەر وزەگى ورتەنگەن جەر،
وسى جەر - ءۇش ارىستان باسىن قوسىپ،
جوڭعارعا جولبارىستار جوڭكىلگەن جەر.
اتىڭنان اينالايىن، ورداباسى،
بەتىڭنەن ءبىر سۇيەيىن بەرى قاراشى!
ايتشى سەن، بار قازاقتى بىرىكتىرگەن
سونداعى قانداي ەدى ءسوز داناسى!
قازاقتىڭ جۇرەك، جانىن جيىپ العان،
سونداعى قاي ءسوزى ەدى، دۇنيە جالعان،
داريعا-اي، سونى بىلسەم، ايتار ەدىم،
سوناۋ ءسوز كەرەك تاعى بۇگىن ماعان!
تاعى ءبىر ءدۇر ەتكىزىپ، سىلكىندىرىپ،
تاعى ءبىر بۋىرقانتىپ، بۇلقىندىرىپ،
الار ما ەك بىلق-بىلق ەتكەن بوس مويىندى
باسىنا باعىندىرىپ، تۇرقىن بۇرىپ.
سول ءۇشىن جينالدىق ءبىز مىنا بۇگىن،
وسى كۇن - قاسيەتتى كۇن، دۋالى كۇن،
اللانىڭ ءوز قولىنان الۋ ءۇشىن،
بىرلىكتىڭ، تۇتاستىقتىڭ كۋالىگىن!
