بيىل قانشا ادام مەملەكەتتىك ءتىلدى مەڭگەردى؟ مينيسترلىك جاۋابى

استانا. قازاقپارات - ەلىمىزدە 1989 -جىلى 22-قىركۇيەك كۇنى «ءتىل تۋرالى» زاڭ قابىلدانىپ، 2017 -جىلعا دەيىن 22-قىركۇيەك كۇنى تويلانىپ كەلدى. قازىر مەملەكەتتىك تىلدەر مەرەكەسى 5-قىركۇيەكتە اتاپ وتىلەدى. وسى ورايدا Massaget.kz ءتىلشىسى مەملەكەتتىك ءتىلدى دامىتۋعا بيىل قانشا قاراجات ءبولىندى، قانداي ناتيجەلەر بار ەكەنىن ءبىلۋ ءۇشىن ءتىل ساياساتى كوميتەتىنە رەسمي ساۋال جولداعان ەدىك.

قازاقستاندا نەشە ءتىل وقىتۋ ورتالىعى بار؟

كوميتەتتىڭ مالىمەتىنشە، ەلىمىزدە جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگانداردىڭ جانىنان قۇرىلعان 114 تىلدەردى وقىتۋ ورتالىعى (2021 ج. - 108، 2022 ج. - 111، 2023 ج. - 114،) جۇمىس ىستەيدى. تىلدەردى وقىتۋ ورتالىقتارىندا وقىتۋ جەرگىلىكتى قاراجات ەسەبىنەن جۇزەگە اسىرىلادى.

«ءتىل ساياساتىن دامىتۋدىڭ 2023-2029 -جىلدارعا ارنالعان تۇجىرىمدامانى ىسكە اسىرۋ جونىندەگى ءىس-قيمىل جوسپارىنىڭ 18-تارماعىنا سايكەس مەملەكەتتىك تىلدەردى وقىتۋ ورتالىقتارىندا ەرەسەكتەر، ونىڭ ىشىندە ازاماتتىق جانە مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەر ءۇشىن تىلدەردى وقىتۋ كۋرستارى ۇيىمداستىرىلىپ كەلەدى. بۇدان بولەك، 2023 -جىلى Tilorta.kz پورتالى ازىرلەندى. پورتالدا ءتىل وقىتۋ ورتالىقتارىنىڭ ءتىزىمى، مەكەنجايى، وقىتۋشىلار، ادىسكەرلەر تۋرالى دەرەكتەر، وقۋلىقتار، سوزدىكتەر، ادىستەمەلىك ەڭبەكتەر جانە قازاق ءتىلىن وقىتۋ بويىنشا باسقا دا ماتەريالدار ورنالاستىرىلعان. اتالعان بازا نەگىزىندە ازاماتتار تىلدەردى وقىتۋ ورتالىقتارىندا ۇيىمداستىرىلاتىن وقۋ كۋرسىنا تىكەلەي جازىلا الادى»، - دەلىنگەن رەسمي جاۋاپتا.

تىلدەردى وقىتۋ ورتالىقتارىندا قازاق، ورىس جانە اعىلشىن تىلدەرى تەگىن وقىتىلادى.

«ستاتيستيكا بويىنشا، 2024 -جىلى ءبىرىنشى جارتىجىلدىق بويىنشا وڭىرلەردە قازاق ءتىلى كۋرسىن 26889 ادام (2022 ج. - 51356 ادام، 2023 ج. - 42775 ادام)، ورىس ءتىلىن - 1728 ادام (2022 ج - 5275، 2023 ج. - 3742 ادام)، اعىلشىن ءتىلى بويىنشا - 6655 ادام (2022 ج - 12891، 2023 ج. - 11 566 ادام) تەگىن ۇيرەنگەن. سونداي-اق 2024 -جىلدىڭ ءبىرىنشى جارتىجىلدىعى بويىنشا 1772 ادامعا وڭىرلەردە 9 ەتنوستىڭ ءتىلى وقىتىلعان»، - دەلىنگەن حابارلامادا.

قانداي ادىستەمەلىك قۇرالدار قولدانىلادى؟

وڭىرلىك ءتىل ورتالىقتارىندا قازاق ءتىلىن وقىتۋ «قازاق ءتىلىن مەڭگەرۋدىڭ كوممۋنيكاتيۆتىك تىلدىك قۇزىرەتتىلىگى» قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ۇلتتىق ستاندارتى نەگىزىندە جۇزەگە اسىرىلادى.

«مەملەكەتتىك باعدارلامالار اياسىندا شىعارىلعان وقۋ-ادىستەمەلىك قۇرالداردى وڭىرلەردەگى تىلدەردى وقىتۋ ورتالىقتارى قازاق ءتىلىن وقىتۋداعى ورتاق ادىستەمە رەتىندە پايدالانادى. اتاپ ايتقاندا، ا1، ا2، ۆ1، ۆ2، س1 دەڭگەيلەرىنە ارنالعان «تيپتىك وقۋ-ادىستەمەلىك كەشەنىن» مەملەكەتتىك ستاندارت، لەكسيكالىق مينيمۋم، ەلەكتروندىق قامتاماسىز ەتۋ باعدارلاماسى، گرامماتيكالىق انىقتاعىش، وقۋلىقتى باسشىلىققا الادى. «ءتىل دارىن» وقۋ-ادىستەمەلىك كەشەنىن؛ كوركەم شىعارمالار ارقىلى ءتىل ۇيرەتۋگە ارنالعان قازاق ءتىلىن، «ىسكەري قازاق ءتىلىن» (وقۋ قۇرالى+CD)، «قازاق جانە اعىلشىن تىلدەرىنە قارقىندى وقىتۋ جونىندەگى ينتەراكتيۆتى وقىتۋ جۇيەلەرىن، يننوۆاتسيالىق- ادىستەمەلىك بەينەساباقتار كەشەنىن»، «قازاق ءتىلىن وقىتۋدىڭ باستاپقى لەكسيكالىق جانە گرامماتيكالىق مينيمۋمىن» مۋلتيمەديانى، «قازاق ءتىلى» ورتا دەڭگەيىن (ۆ2)، «قازاق ءسوزى» قازاق ءتىلىنىڭ بەلسەندى لەكسيكا-گرامماتيكالىق مينيمۋمىنىڭ ادىستەمەلىك كەشەندەرىن (137، 500، 900، 1200، 1500 ءسوز)، «ادىسكەر انىقتامالىعىن»، «قازاق ادەبي ءتىلىنىڭ انىقتامالىعىن»، «الەۋمەتتىك لينگۆيستيكا» عىلىمي-ءادىسنامالىق قۇرالى مەن سوزدىگىن؛ مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەرگە ارنالعان قازاقشا- ورىسشا، ورىسشا- قازاقشا سوزدىكتى، «شاڭىراق» ۇستەل لينگۆيستيكالىق ويىنىن پايدالانادى»، - دەلىنگەن حابارلامادا.

سونىمەن قاتار ءبىرقاتار تىلدەردى وقىتۋ ورتالىقتارى وزدەرىنىڭ بىرەگەي ادىستەمەلەرىن قوسىمشا پايدالانادى.

«ماسەلەن، قاراعاندى وبلىسىنىڭ تىلدەردى دامىتۋ باسقارماسىنىڭ تاپسىرىسى بويىنشا ا-1 دەڭگەيىنە ازىرلەنگەن «سارىارقا» قازاق ءتىلىن وقۋعا ارنالعان وقۋ- ادىستەمەلىك كەشەن، «سارىارقا» قازاق ءتىلىن ۇيرەنۋگە ارنالعان YouTube ارناسى، نوتاريات سالاسىندا قىزمەت كورسەتۋشىلەرگە ارنالعان وقۋ قۇرالى ازىرلەندى. تۇركىستان وبلىسىنىڭ مادەنيەت باسقارماسىنىڭ تاپسىرىسى بويىنشا بىلتىر «قازاق ءتىلى» وزگە ۇلت وكىلدەرىنە ارنالعان وقۋ قۇرالى شىعارىلدى. قىزىلوردا وبلىسىندا «ءسوز جانە سويلەۋ مادەنيەتى» اتتى ادىستەمەلىك كەشەن ازىرلەندى. بيىل ا2-ب2 دەڭگەيى بويىنشا «سارىارقا-3» وقۋ- ادىستەمەلىك كەشەنى جانە سالت-ءداستۇر، ادەت-عۇرىپقا، سپورت تۇرلەرىنە ارنالعان ءار دەڭگەيگە بولىنگەن وقۋلىق ازىرلەنۋدە»، - دەلىنگەن رەسمي جاۋاپتا.

ءتىل ۇيرەنۋگە قانداي ونلاين- باعدارلامالار بار؟

تىلدەردى وقىتۋ ورتالىقتارى مەملەكەتتىك ءتىلدى ۇيرەنۋگە ازاماتتار تاراپىنان سۇرانىس جوعارى. سونىڭ نەگىزىندە جىل سايىن وقىتۋ كۋرستارى ۇيىمداستىرىلىپ كەلەدى.

ەرەسەكتەردى قازاق تىلىنە وقىتۋ كۋرستارىندا ءداستۇرلى ادىستەرمەن قاتار Socrative ،Quizizz ،Quizlet ،Kahoot ،Padlet ،Playpozit ،Thinglink سياقتى ءتۇرلى الەمدىك ونلاين-باعدارلامالار قولدانىلادى. سونداي-اق كوميتەتتىڭ تاپسىرىسى بويىنشا ازىرلەنگەن Tilqural.kz، Tilmedia.kz، «اباي. ينستيتۋت»، Balatili.kz سايتتارى ارقىلى ازاماتتاردىڭ مەملەكەتتىك ءتىلدى ءوز بەتىنشە ۇيرەنۋىنە مۇمكىندىك جاسالعان.