بۇگىن دىنمۇحامەد قونايەۆتىڭ تۋعان كۇنى
بۇگىن - قازاق تاريحىنداعى ەڭ ءىرى تۇلعالاردىڭ ءبىرى، مەملەكەت قايراتكەرى دىنمۇحامەد قونايەۆتىڭ (1912-1993) تۋعان كۇنى، دەپ حابارلايدى Kazinform.
1986 -جىلعى جەلتوقسان وقيعاسىنىڭ تريگگەرى دىنمۇحامەد قونايەۆتىڭ قازاقستان باسشىلىعىنان الىنۋى بولعانى تاريحقا ايان. قازىر جاستاردىڭ ەرەۋىلىنە تامىزىق تاستاعان ارنايى ۇيىمداستىرۋشىلار بولعانى تۋرالى دەرەكتەر شىعا باستادى. ولاردىڭ ەرەۋىل ۇيىمداستىرۋداعى ماقساتى د. قونايەۆتىڭ ابىرويىن ەمەس، وزدەرىنىڭ ساياسي مۇددەسىن قورعاۋ بولعانى دا ايتىلىپ ءجۇر. ءبىراق قازاق ۇلتىنىڭ حالىق رەتىندە ساقتالۋى ءۇشىن كوشەگە شىققان مىڭداعان جاستى الاڭعا شىعارعان سەبەپتەردىڭ ءبىرى - شىنىمەن دە دىنمۇحامەد قونايەۆقا دەگەن قۇرمەت بولاتىن.
قاڭتار وقيعاسىنىڭ ارعى-بەرگى توڭىرەگىندەگى وزگەرىستەردى، سول وزگەرىستەردى ەلدىڭ قالاي قابىلداعانىن تارازىلاي وتىرىپ، دىنمۇحامەد قونايەۆتىڭ قازاقستان باسشىسى رەتىندەگى ابىرويى تەڭدەسسىز ەكەنىن پايىمداۋعا بولادى.
ەل ىشىندە «قونايەۆ زامانىندا قازاق دالاسىندا ۇلكەن-كىشى 40 قالا بوي كوتەرگەن» دەيتىن دەرەك ايتىلىپ ءجۇر. حالىقتىڭ وسى 40 جىلدا ەڭبەككە ارالاسقان بىرنەشە بۋىننىڭ ەڭبەگىن ءبىر عانا ساياسي تۇلعانىڭ ەسىمىمەن بايلانىستىرىپ قابىلداۋىنىڭ ءوزى د. قونايەۆتىڭ مەملەكەت قايراتكەرى رەتىندەگى سالماعىنان حابار بەرەدى.
تۇلعانى جاقسى تانىپ، جاقىن ارالاسقان ادامداردىڭ ءبارى ەستەلىكتەرىندە ونىڭ قىزمەتتەگى لاۋازىمىن باس پايداسىنا، ماتەريالدىق جاعدايىن قامسىزداندىرۋعا پايدالانباعانىن ەرەكشە اتايدى. قىزمەتتەن بوساعاننان كەيىن شىن مانىندە قاراپايىم زەينەتكەردىڭ كۇنكورىس دەڭگەيىمەن بىردەي تۇرمىس كەشۋى - سول ەستەلىكتەردىڭ شىن ەكەنىنە ايعاق.
د. قونايەۆ توڭىرەگىندەگى پىكىرتالاستار كەزىندە ول قازاقستاندى باسقارعان كەزەڭدە قازاق مەكتەپتەرىنىڭ سانى جۇيەلى تۇردە ازايا تۇسكەنى تۋرالى ۋاجدەر العا شىعىپ ءجۇر. ءبىراق ونىڭ ك س ر و باسشىلىعىنا ونداي باستامامەن شىعىپ، ءوز قالاۋىمەن سونداي ارەكەتكە بارعانىن دالەلدەيتىن فاكتى ازىرگە تابىلماعانىن دا ايتۋ كەرەك.
دىنمۇحامەد احمەت ۇلى قونايەۆ 1912 -جىلى 12-قاڭتاردا قازىرگى الماتى قالاسىندا ومىرگە كەلگەن.
1930 -جىلى الماتىداعى №14-ورتا مەكتەپتى بىتىرگەن دىنمۇحامەد قونايەۆتى قازاقستان ولكەلىك كومسومول كوميتەتى 1931-1936 -جىلدارى ماسكەۋدەگى ءتۇستى مەتالل ينستيتۋتىنا وقۋعا جىبەرەدى.
1936 -جىلى وسى ينستيتۋتتان تاۋ-كەن ينجەنەرى ماماندىعىن الىپ شىققان د. قونايەۆ 1937-1939 -جىلدارى بالقاش مىس قورىتۋ كومبيناتىنىڭ قوڭىرات رۋدنيگىنە جۇمىسقا ورنالاسىپ، وندا بۇرعىلاۋ ستانوگىنىڭ ءماشينيسى، سەح باستىعى، رۋدنيكتىڭ باس ينجەنەرى جانە ونىڭ ديرەكتورى بولدى.
1939 -جىلى ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىستىڭ قيىن كۇندەرىندە تىلداعى جۇمىستى ۇيىمداستىرۋدا ىسكەرلىگىمەن كوزگە ءتۇسىپ، «التايپوليمەتالل» كومبيناتى باس ينجەنەرىنىڭ ورىنباسارى، ريددەر رۋدنيگىنىڭ جانە ك س ر و قورعاسىن-مىرىش ونەركاسىبىنىڭ ەڭ ءىرى كاسىپورىندارىنىڭ ءبىرى لەنينوگور كەن باسقارماسىنىڭ ديرەكتورى قىزمەتتەرىن اتقاردى.
«ۋيكيپەديا» اشىق ەنسيكلوپەدياسىنىڭ سالىمەتىنە سۇيەنسەك، د. قونايەۆ ەل باسقارعان 1960-1986 -جىلدارى قازاق جەرىندە 68 جۇمىسشىلار كەنتى، 43 قالا پايدا بولعان.
ونىڭ ىشىندە رۋدنىي، ەكىباستۇز، اقتاۋ، نيكولسكي، ستەپنوگورسك، تەمىرتاۋ، جاڭاتاس، كەنتاۋ ارقالىق قالالارى بار.
قايراتكەردىڭ وسى ەڭبەگىن ءتيىستى دەڭگەيدە ەسكەرۋ ماقساتىمەن الماتى وبلىسىنىڭ قازىرگى ورتالىعى دىنمۇحامەد قونايەۆتىڭ ەسىمىمەن اتاۋ تۋرالى شەشىم قابىلدانعان.
اۆتور
ەسىمجان ناقتىباي
