بيشىمبايەۆ مەرزىمىنەن بۇرىن بوساپ شىعۋى مۇمكىن بە

استانا. KAZINFORM - قۋاندىق بيشىمبايەۆ پەن باقىتجان بايجانوۆقا قاتىستى القابيلەردىڭ ۇكىمى شىقتى. ەكس-مينيستر 24 جىلعا سوتتالدى. باقىتجان بايجانوۆ 4 جىلعا باس بوستاندىعىنان ايىرىلدى. بيشىمبايەۆتىڭ شارتتى تۇردە مەرزىمىنەن بۇرىن بوستاندىققا شىعۋىنا مۇمكىندىگى بار. دەگەنمەن، سەناتور امانگەلدى تولەمىسوۆ «ول ءوتىنىش بەرگەنشە مۇنداي مۇمكىندىك زاڭنان الىنىپ تاستالۋى دا مۇمكىن» دەيدى. دەپۋتاتتىڭ ايتۋىنشا، مۇنىڭ سەبەبى - ەلدەگى زاڭ كۇننەن-كۇنگە قاتاڭداپ جاتىر. بيشىمبايەۆ ءىسى - ەل تاريحىندا تىكەلەي ەفيردە اشىق وتكەن العاشقى سوت پروتسەسى. زاڭگەرلەر بۇل پروتسەستى قالاي باعالايدى؟ القابيلەر ءتيىمدى بولدى ما؟ Kazinform ءتىلشىسى سەنات دەپۋتاتى امانگەلدى تولەمىسوۆتەن مۇنداي پروتسەستىڭ قوعام ءۇشىن ماڭىزىن جانە بيشىمبايەۆتىڭ جازاسىنا قاتىستى پىكىرىن سۇرادى.

زاڭگەرلەر اراسىندا بۇل پروتسەسس تالقىلانعانى ءسوزسىز. سەناتوردىڭ ايتۋىنشا، بۇل پروتسەستى ولار وڭ باعالاعان. ال، سوتتىڭ اشىق ءوتۋى حالىقتىڭ قۇقىق سالاسىنداعى ءبىلىمىن ارتتىرۋعا ىقپال ەتتى.

- القابيلەردىڭ قاتىسۋىمەن وتكەن سوت ءىسى قوعام ءۇشىن وتە پايدالى بولدى، سەبەبى حالىقتىڭ سوتقا دەگەن سەنىمى ارتتى. ەشقانداي مونتاجسىز، تىكەلەي ەفيردە، حالىقتىڭ كوز الدىندا ءوتتى. تۇرعىنداردىڭ قۇقىقتىق ساۋاتىن ارتتىردى. زاڭگەرلەردىڭ ورتاسىندا دا دۇرىس، ياعني وڭ باعالاندى دەپ ويلايمىن. سەبەبى تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ تاريحىندا ءبىرىنشى رەت بولىپ وتىر. ءدال وسى ىستەگى ءسوزجارىستا زارداپ شەككەن تاراپ تا، ادۆوكاتتار دا، پروكۋرورلار دا بار مۇمكىندىگىن زاڭ تۇرىندە پايدالانا الدى، - دەدى امانگەلدى تولەمىسوۆ.

دەپۋتات القابيلەردىڭ تاجىريبەسىنە ارنايى توقتالدى. ەلىمىزدە سوتقا القابيلەردىڭ قاتىسۋى ەنگىزىلگەنىنە 17 جىل بولعان. وسى ۋاقىتقا دەيىن ولارعا قاتىستى نورمالار بىرنەشە رەت وزگەردى. باسىندا ءولىم جازاسى مەن ءومىر بويى باس بوستاندىعىنان ايىرىلاتىن ىستەر عانا قارالسا، كەيىن ورتا اۋىر قىلمىسقا دا القابيلەر شاقىرىلاتىن بولىپ، زاڭ وزگەرگەن.

- سوت القابيلەرى 2007 -جىلدان بەرى ەنگىزىلدى. ول تيىمدىلىگىن كورسەتتى. العاشىندا ءولىم جازاسى مەن ءومىر بويى باس بوستاندىعىنان ايىرىلاتىن ىستەردى عانا قارايتىن. كەيىن 2010 -جىلدان باستاپ اسا اۋىر قىلمىستار قارالاتىن بولدى.. . ال 2019 -جىلى اسا اۋىر، اۋىر جانە ورتا اۋىر قىلمىستىق ىستەر قارالىپ كەلەدى، - دەپ ءبولىستى سپيكەر.

ەكس-مينيسترگە تاعىلعان قىلمىستىق كودەكستىڭ باپتارىنا سۇيەنسەك، القابيلەر وعان قاتىستى ءومىر بويىنا باس بوستاندىعىنان ايىرۋ جازاسىن بەرۋى مۇمكىن ەدى. ال، دەپۋتاتتىڭ ايتۋىنشا، القابيلەردىڭ بۇگىنگى ۇكىمى تاۋەلسىز بولدى. سول سەبەپتى ءىستى تەك زاڭ اياسىندا قاراپ، ناقتى ۇكىمىن كەستى. سونداي-اق، سەناتور سوتتالۋشى بيشىمبايەۆ جازاسىن تولىق وتەگەنشە 70 جاسقا تاياپ قالاتىنىن جانە 24 جىل باس بوستاندىعىنان ايىرۋ - «ءومىر بويى باس بوستاندىعىنان ايىرۋمەن پارا-پار» دەپ اتاپ ءوتتى.

- قازىر بيشىمبايەۆ 44 جاستا. 24 جىلدان كەيىن 68 جاسقا كەلەدى. ءومىر بويى باس بوستاندىعىنان ايىرۋمەن پارا-پار دەۋگە بولادى. سوت القابيلەردىڭ شەشىمىن قولدايمىن. حالىق ءومىر بويى باس بوستاندىعىنان ايىرۋى مۇمكىن دەپ كۇتكەنىمەن، القابيلەر ناقتى زاڭعا سۇيەندى، ياعني حالىقتىڭ ىعىنا جىعىلمادى دەۋگە بولادى، - دەدى امانگەلدى تولەمىسوۆ.

دەگەنمەن، قۋاندىق بيشىمبايەۆتىڭ شارتتى تۇردە مەرزىمىنەن بۇرىن بوستاندىققا شىعۋىنا مۇمكىندىك بار. تەك ول جازاسىنىڭ ۇشتەن ەكى بولىگىن، ياعني 16 جىلىن وتەگەننەن كەيىن عانا مەرزىمىنەن بۇرىن شىعۋعا ءوتىنىش بەرە الادى. ءبىراق دەپۋتات ەلىمىزدە زاڭ قاتاڭداپ جاتقانىن ەسكەرىپ، بۇل نورما وزگەرىپ كەتۋى مۇمكىن، بيشىمبايەۆتىڭ «ءوتىنىش بەرۋگە مۇمكىندىگى» بولماۋى ىقتيمال دەگەن پىكىر ءبىلدىردى.

- بيشىمبايەۆ شارتتى تۇردە مەرزىمىنەن بۇرىن بوساتۋعا ءوتىنىش بەرۋى مۇمكىن. ءبىراق ءوتىنىش بەرۋ ءۇشىن سوتتالعان ۋاقىتتىڭ 2/3 بولىگىن قاماۋدا وتەۋ كەرەك، 16 جىلىن وتەگەننەن كەيىن ءوتىنىش بەرە الادى. ول دا سوتتا قارالادى. ءتىپتى وعان دەيىن زاڭعا وزگەرىستەر ەنگىزىلۋى مۇمكىن. قازىر زاڭدار قاتاڭداتىلىپ جاتىر. ءارتۇرلى ءىس قارالادى. زاڭ جەتىلدىرىلەدى، وزەكتى ماسەلەلەر قارالادى. سوندىقتان ول ۋاقىتقا دەيىن زاڭنان شارتتى تۇردە بوساتۋ بابى الىنىپ تاستالۋى دا مۇمكىن، - دەپ تولىقتىردى سەناتور.

بيىل 15-ساۋىردە مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقايەۆ تۇرمىستىق زورلىق-زومبىلىق تۋرالى زاڭدارعا قول قويدى. حالىق بۇل زاڭدى «سالتانات زاڭى» دەپ اتاپ كەتتى. سەناتوردىڭ سوزىنشە، وسى زاڭ ايەلدەردىڭ قورعانۋعا دەگەن سەنىمىن ارتتىرىپ، تيىمدىلىگىن كورسەتەدى.

- ارينە، بۇل زاڭ ءتيىمدى بولادى. بۇگىن نۇكتەسى قويىلعان بيشىمبايەۆتىڭ ءىسى دە ايەلدەر قۇقىعىن قورعاپ، سوتقا ارىزدانۋى كەرەك ەكەنىن كورسەتتى. زورلىقتىڭ كەسىرىنەن ادام ءومىرى قيىلدى جانە ءتيىستى جازاسىن الدى. «سالتانات زاڭى» نەمەسە زورلىق-زومبىلىق تۋرالى زاڭدا بۇعان دەيىن ازاماتتىق ءىس دەپ قارالاتىن ىستەر قىلمىستىققا كوشىرىلدى. زاڭ قاتاڭداتىلدى. بالا قۇقىعىنا قاتىستى ءبىراز وزگەرىس ەنگىزىلدى. سونداي-اق، قيىن جاعدايعا تاپ بولعان وتباسىلارعا ارنالعان ورتالىقتاردا زاڭگەرلەر بولادى. مۇنداي وتباسىلارعا ءوز قۇقىعىن قورعاي الاتىنى تۋرالى زاڭ تۇرعىسىنان تۇسىندىرىلەدى. بۇل زاڭ ايەلدەردىڭ سەنىمىن ارتتىردى. حالىق ەندى ءادىل شەشىم بولاتىنىنا سەنەدى، سەبەبى سوتقا دەگەن سەنىمى ارتتى، - دەپ اتاپ ءوتتى امانگەلدى تولەمىسوۆ.

سپيكەر پىكىرىن سوت اشىق ءوتۋ كەرەك جانە مۇنداي پراكتيكانى جالعاستىرۋ كەرەك دەپ تۇيىندەدى.

- جالپى، بۇل - پرەزيدەنتتىڭ «حالىق ۇنىنە قۇلاق اساتىن مەملەكەت» جانە «ادىلەتتى قازاقستان» باستاماسىنىڭ شىن مانىندە ىسكە اسىرىلىپ جاتقانىنىڭ دالەلى. سونداي-اق، «ادىلەتتى قازاقستاننىڭ» قۇقىقتىق مادەنيەت قالىپتاستىرۋدا سوت پروتسەسىن اشىق وتكىزۋ ءتيىمدى. الماتىداعى جۇرگىزۋشىگە قول جۇمساعاننىڭ سالدارىنان ءۇش ادامنىڭ ولىمىنە قاتىستى پروتسەسس تە تىكەلەي ەفيردە كورسەتىلدى. مۇنىڭ ءبارى وڭ وزگەرىس جانە سوتتى اشىق وتكىزۋدى جالعاستىرۋ كەرەك، - دەپ قورىتىندىلادى سۇحباتتى سەناتور.

ايتا كەتەيىك، بۇگىن سۋديا ايجان قۇلبايەۆا قۋاندىق بيشىمبايەۆ پەن باقىتجان بايجانوۆقا قاتىستى القابيلەردىڭ ۇكىمىن وقىدى.

قىلمىستىق كودەكستىڭ 110-بابى 2-بولىگى 1-تارماعىندا، 99-بولىگىنىڭ 1-تارماعىندا كوزدەلگەن قىلمىستىق قۇقىق بۇزۋشىلىقتاردى جاساعانى ءۇشىن كىنالى دەپ تانىلىپ، ق ك-نىڭ 110-بابىنىڭ 2-بولىگىنىڭ 1-تارماعىمەن 7 جىلعا باس بوستاندىعىنان ايىرىلدى. قىلمىستىق كودەكستىڭ 99-بابىنىڭ 2-بولىگىنىڭ 5-تارماعى بويىنشا - 20 جىلعا باس بوستاندىعىنان ايىرىلدى. قىلمىستىق كودەكستىڭ 58-بابىنىڭ 4-بولىگىنە سايكەس، قىلمىستاردىڭ جيىنتىعى بويىنشا جازالاردى ءىشىنارا قوسۋ ارقىلى بيشىمبايەۆ 24 جىلعا باس بوستاندىعىنان ايىرىلدى.

سونىمەن قاتار، القابيلەر باقىتجان بايجانوۆتى اعاسى قۋاندىق بيشىمبايەۆتىڭ قىلمىسىن جاسىرعانى ءۇشىن كىنالى دەپ تاپتى. ءسويتىپ سوت بايجانوۆتى 4 جىلعا باس بوستاندىعىنان ايىردى.

اۆتور

راحيلا تلەۋوۆا